مرداب دالیان ـ کوی جغیز و شهر باستانی کانووس

روایت است دختر جوانی برای اینکه تمیزی و پاکی خود را از دست ندهد، به یک درخت لور تبدیل شده و به‌صورت گل جوان نرگس که عاشق زیبایی خود بود، به زندگی‌اش ادامه داد. از اشک این زن جوان که به یک عشق محال گرفتار شده بود، مردابی بوجود آمده است. در میتولوژی یونان در خصوص نحوه شکل‌گیری طبیعت، حوادث طبیعی و گیاهان حکایات و داستان‌های مختلفی نقل می‌شود. این شاهکار طبیعی که به موجب میتولوژی یونان از اشک چشمان یک زن زیبای عاشق بوجود آمده ، همانا مرداب دالیان ـ کوی جغیز است.

پادشاه میلتوس صاحب یک فرزند دختر و پسر شد. این دو خواهر و بردار با عشق و محبت وافری به یکدیگر وابسته شدند. کاونوس بردار دختر زیبا از ترس اینکه شاید این علاقه و محبت به یک عشق ممنوعه و محال تبدیل شود، کشور را ترک کرد. خواهرش بیبلیس نیز بالای تپه‌ای رفته و به گریستن شروع کرد. بیبلیس روزهای متوالی اشک چشم ریخته و وقتی از غم و غصه ناتوان می‌شود از بالای تپه خود را پایین انداخت. به موجب میتولوژی مردابی که در دالیان قرار دارد از اشک چشمان بیبلیس بوجود آمده است.

برادر بیبلیس نیز  در جایی که رفته بود شهری به نام خود تأسیس کرد. این شهر که در حکایات اساطیری به آن اشاره شده شهر کانووس بود که در عهد عتیق ساحلی به مدیترانه داشت. قصبه دالیان از توابع استان امروزی موغلای ترکیه از این شهر باستانی کاونوس میزبانی می‌کند. کانووس ابتدا در یک خلیج بوجود آمده و در طول زمان آبرفت‌هایی که توسط رودخانه دالیان حمل می‌شدند، دهانه خلیج را پر  کرده و در نتیجه نیز ارتباط شهر با دریا قطع شده است. سیستم تالاب "Köyceğiz-Dalyan" در اصل بدین گونه  شکل گرفته است. تالاب دالیان ـ کوی جغیز  به‌عنوان یکی از هفت سیستم تالاب پیچیده در جهان محسوب می شود. این محوطه که بین دریاچه "Köyceğiz" و دریای مدیترانه واقع شده یک منطقه جغرافیایی بسیار ویژه‌ای است. زیرا این محوطه که دریا و دریاچه در هم ادغام شده‌اند از کانال‌هایی متشکل است که با نی بوجود آمده است. این تالاب‌ها با منظره چشم‌گیر شبیه لابیرنت و اکوسیستمی که برای انواع گونه های زنده شرایط رشد و نمو ایجاد کرده به معنی واقعی کلمه شاهکار طبیعی هستند. یکی از این موجودات لاک‌پشت "کارتا کارتا"است که در نسل آن در خطر انقراض می باشد. این لاکپشت‌ها گویی که با  دالیان در آمیخته و یکی شده‌اند. پلاژ ایزتوزو که در نقطه تلاقی دریا و دریاچه قرار دارد، محل زندگی و پرورش لاک‌پشت‌های کارتا کارتا است. در اینجا همچنین مرکزی برای درمان و حفاظت از لاک‌پشت‌های دریایی آسیب دیده، وجود دارد. این مرکز اولین و تنها "مرکز تحقیقات و توانبخشی لاک پشت های دریایی" ترکیه است. این مرکز که از سوی دواطلبان تاسیس شده، پروژه‌های علمی پژوهشی مختلفی را نیز در رابطه با لاک‌پشت‌های کارتا کارتا به پیش می‌برد.

قصبه دالیان نه تنها با سیستم تالاب ویژه و مرکز حفاظت از لاک‌پشت‌های  کارتا کارتا ، بلکه با مقبره‌های صخره‌ای خود نیز شهرتی جهانی دارد. این مقبره‌های صخره ای در شهر باستانی کانووس قرار دارند. کانووس که دوران باستان یک شهر بندری مهم بود، امروزه در فهرست موقت میراث جهانی یونسکو قرار دارد. سالن تئاتر، ، بازار سر پوشیده آگورا، حمام، دیوارهای شهر و ویرانه های معبد در شهر باستانی کانووس اهمیت این شهر عتیق را آشکار می‌کنند. مقبره‌های باشکوه حکاکی شده در دل صخره‌ها آدمی را به زمان و دنیایی دیگر می‌برند. پادشاهان کانووس برای نزدیکی به خدایان،  دستور دادند تا مقبره‌ها در مرتفع ترین نقطه صخره‌های شیب‌دار ساخته شوند. اگرچه این مقبره ها شبیه مقبره‌های سنگی لیکیه هستند ولی  به گفته باستان شناسان این مقبره ها  از ویژگی کاملاً منحصری برخوردار می‌باشند. دسترسی به این مقبره های 2400 ساله از راه زمینی امکان پذیر نبوده و تنها با قایق می‌توان تا نزدیکی آن رفت. پس از رسیدن به ساحل برای دیدن مقبره ها از نزدیک باید یک کیلومتر صعود به صخره های صعب العبور را به جان خریده و به راه بیافتید. ورود به آرامگاه ممنوع بوده و به همین خاطر بسیاری ترجیح می‌دهند که به نماهای معبد شبیه دوره هلنیستی از دریا بنگرند. تماشای این مقبره ها از محلی که رنگ نیلگون دریا از لابلای درختان سر سبز منعکس شده، بسیار تاثیرگذارتر از تماشای آن از نزدیک است.

زیبایی جغرافیایی قصبه ساحلی دالیان به قدری شگفت انگیز و زیباست که در نقطه آن با حوادث طبیعی و منظره غیر منتظره‌ای مواجه می‌شود. یکی از این شگفتی‌های طبیعی حمام های معروف گلی این منطقه است. گل حاوی مقدار زیادی مواد معدی این منطقه برای درمان روماتسیم و بیماری‌های پوستی مفید واقع می‌شود. به همین خاطر هر سال هزاران گردشگر برای استفاده از این حمام های گلی معروف به قصبه دالیان سفر می‌کنند.در قصبه دالیان علاوه بر این زیبائی‌های طبیعی جادو کننده،  با "نمک کانووس"  نیز معروف است، زیرا این نمک که در دوران باستان در ساخت پمادهای چشمی استفاده می‌شد، در این منطقه تولید می‌شود.

در مرداب دالیان ـ کوی جغیز موجودات بی نظیری امکان تولید مثل یافته‌اند. وقتی از نقطه مرتفعی به مرداب می‌نگیرید، گاهی با منظره ای یک تور سفید رنگ و گاهی با یک لابیرنت مواجه می‌شوید. بوی رایجه انگیز درختان انجیر و کاج با بوی ید دریا در هم آمیخته و آدمی را به سفر تخیلی به اعصار کهنی که داستان‌های میتولوژیک نقل می‌شد ، دعوت می‌کند.