برگزاری همه‌پرسی در سرزمین‌های اشغالی اوکراین و تشدید جنگ

در حالی که جنگ روسیه و اوکراین با اعلام بسیج نظامی نسبی توسط ولادیمیر پوتین رئیس دولت روسیه وارد مرحله جدیدی شد، با برگزاری همه‌پرسی، جنگ در سرزمین‌های اشغالی اوکراین، تشدید یافت. روس‌ها پس از شکست سنگین در منطقه خارکف، اعلام کردند که برای برقراری تعادل نظامی در میدان، با بسیج نسبی 300 هزار نفر را به خدمت فراخوانده و به خط مقدم انتقال خواهند داد. فقط، این که اقدام مذکور تا چه اندازه واقعیت میدانی را به نفع روس‌ها تغییر خواهد داد، معمایی بیش نیست. رقابت در اقتصاد و انرژی ادامه دارد. در حالی که روس‌ها خطوط لوله انتقال گاز به اتحادیه اروپا را می‌بندند، تنها ترکیش استریم به انتقال فعال گاز ادامه می‌دهد.

دو تحول حیاتی که روند جنگ در میدان اوکراین را تحت‌تأثیر گذاشت، جریان یافت. اولین تحول تصمیم برای برگزاری همه‌پرسی در مناطق دونباس، خرسون و زاپوریژیا اوکراین است که تحت اشغال روسیه قرار دارند. همانطور که انتظار می‌رفت، براساس نتایج همه‌پرسی‌ها، قریب صد در صد رای‌دهندگان در تمامی این مناطق با الحاق به روسیه موافقت کردند، فقط این همه‌پرسی‌ها قانونی نیستند، اما اگر روس‌ها نتایج همه‌پرسی را به رسمیت شناخته و اعلام کنند که این مناطق را ملحق می‌کنند، آنوقت اگر ارتش اوکراین این مناطق را مورد هدف قرار دهد، روسیه این را بعنوان حمله به خاک خود تلقی کرده و با استفاده از تمامی امکانات نظامی خود از جمله سلاح‌های هسته‌ای تهدید خواهد کرد. یکی دیگر از نتایج همه‌پرسی این است که مذاکرات احتمالی صلح را غیرممکن می‌سازد. کمااینکه زلنسکی آشکارا اعلام کرد که اگر این همه‌پرسی‌ها برگزار شوند، به هیچ وجه پای میز مذاکره با روس‌ها نخواهند نشست.

تحول مهم دیگر این است که پوتین سخنان شدیدالحنی ایراد کرده و سپس بسیج نسبی را اعلام کرد. شویگو وزیر دفاع روسیه طی سخنانی اعلام کرد که 300 هزار نفر به خدمت سربازی فراخوانده شده که 250 هزار نفر از آنها در حال حاضر سرباز ذخیره هستند. فقط، در حالی که پس از اعلام بسیج، ده‌ها هزار نفر در سراسر کشور مجبور به خدمت سربازی شدند، تصاویر هزاران روس که در تلاش فرار از کشور بودند، در رسانه‌ها منعکس شد. باز هم در جمهوری‌های خودمختار مانند داغستان، مردم واکنش بزرگی از خود نشان می‌دهند. در حال حاضر هزینه داخلی جنگ برای پوتین شروع به افزایش کرده است.

با تصمیم پوتین دایر بر بسیج نسبی، ارتش روسیه در تلاش است تا با افزایش دادن تعداد سربازان، ارتش اوکراین را در خطوط جبهه متعادل کند. به خصوص شکست سنگین در خارکف، پوتین و فرماندهانش را به شدت نگران کرده است. کمک‌های نظامی نامحدود از سوی کشورهای غربی و تقویت روحیه در میدان نشان می‌دهد که ارتش اوکراین شروع به گرفتن شتاب و ایجاد برتری بر روسیه کرده است. اکنون پوتین می‌خواهد حداقل در خطوط جبهه تعادل برقرار کند، فقط با توجه به اینکه ارتش و صنایع دفاعی روسیه ظرفیت جبران خسارات را ندارند، پیروزی روسیه در جنگ فرسایشی تقریبا غیرممکن به نظر می‌رسد. این احتمال وجود دارد که روس‌ها تنها با تبدیل بسیج نسبی به بسیج کامل و هدایت تمام زیرساخت‌های صنعتی و نیروی انسانی خود به سمت جنگ، در برابر اوکراین و متحدانش پیروز شوند، در غیر این صورت یا به سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی متوسل شده و یا به تدریج از مناطقی که اشغال کرده‌اند، خارج خواهند شد. با در نظر گرفتن توازنات نظامی موجود، خروج پیروزمندانه روس‌ها از میدان جنگ با بسیج نسبی امکان‌پذیر نیست.

نویسنده: جان آجون پژوهشگر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ترکیه