ره‌آوردهای کریدور صادرات غلات اوکراین

ترکیه، با امضای توافقنامه غلات در استانبول، بار دیگر در جنگ روسیه و اوکراین مطرح شد. در انبارهای اوکراین که بدلیل جنگ با روسیه از فوریه 2022، قادر به صادرات محصولات کشاورزی با ظرفیت کامل نمی‌باشد، بیش از 20 میلیون تن غلات وجود دارد. برغم شروع فصل برداشت جدید، کمبود جا برای محصولات در انبارها، تولید مواد غذایی را با مشکل مواجه می‌سازد. عدم صادرات از طریق راه دریایی به دلیل مین و کشتی‌های جنگی، اوکراین را تشویق می‌کند تا به دنبال مسیرهای تجاری جایگزین باشد. فقط نبود زیرساخت‌های لازم و ادامه جنگ، استفاده از مسیرهای مختلف تدارکاتی را با مشکل مواجه می‌کند.

تورم جهانی مواد غذایی 60 درصدی دو سال اخیر را می‌توان به عنوان نمونه‌ای از نوسانات قیمت ناشی از جنگ روسیه و اوکراین عنوان کرد. اریتره، سومالی، لیبی، مصر، عربستان سعودی، عمان، اسرائیل، تونس، اتیوپی، یمن و کنیا از جمله کشورهایی هستند که بخش بزرگ غلات مورد نیاز خود را از اوکراین تامین کرده و بیشترین تاثیر را از این روند پذیرفته‌اند. با توجه به سهم اوکراین در تولید جهانی مواد غذایی، برای آنهایی که محصولات کشاورزی را از این کشور تامین می‌کنند، سخت است که در مدت کوتاهی از کشور دیگری وارد کنند. زیرا امکان تامین محصولات کشاورزی در کوتاه مدت، که قیمت آنها به دلیل شیوع ویروس کرونا، بحران انرژی و غذایی افزایش یافته است، وجود ندارد. به همین دلیل، گشایش کریدور غلات اوکراین حائز اهمیت است. در صورت راه‌اندازی کریدور، می تواند فشار تقاضا بر قیمت جهانی مواد غذایی کاسته شود. این نیز می‌تواند قیمت محصولات کشاورزی کاهش دهد. کشورهای غرب آسیا و آفریقا از جمله کشورهایی هستند که بیشترین سود را از روند موجود تامین خواهند کرد.

کریدور غلات که در نظر است با مشارکت ترکیه، روسیه و اوکراین و با هدف از بین بردن عدم تعادل عرضه مواد غذایی ناشی از جنگ، تشکیل شود، غلات موجود در انبارها را به بازارهای جهان انتقال خواهد داد. عرضه غلات اوکراین به عنوان یکی از بازیگران مهم در تامین جهانی مواد غذایی به بازارهای جهان، می تواند عدم تعادل در قیمت مواد غذایی را از بین ببرد.

ترکیه که کانال‌های گفت‌وگو با دو کشور در حال جنگ مانند روسیه و اوکراین را باز گذاشته است، از ابتدای جنگ در تلاش تاسیس دوباره فضای صلح می‌باشد. بدلیل تحریم‌ها و سیاست انزوای مورد اجرا علیه روسیه، تعداد کشورهایی که بتوانند میز دیپلماسی را برای حل مشکلات ناشی از جنگ تشکیل دهند، محدود است. این موضوع که ترکیه از همان روزهای آغازین جنگ سیاست خارجی متعادلی را دنبال کرده و تاکید نموده است که می تواند ماموریت میانجیگری بین طرفین را بر عهده بگیرد، موفقیت در تشکیل کریدور غلات را به همراه آورده است. انتظار می‌رود، کشتی‌های حامل غلات از طریق ترکیه و با همراهی ناوگان ترک به بازارهای جهان عرضه شوند. این وضعیت تاثیر مثبتی بر قیمت مواد غذایی، هم در جهان و هم در ترکیه خواهد داشت. احتمال افزایش عرضه که یکی از راه حل‌های بحران جهانی مواد غذایی می‌باشد، در سایه موفقیت دیپلماتیک ترکیه تحقق یافته است.

مهمترین گامی که موفقیت مورد انتظار توافق را تضمین می‌کند، اجرای صحیح آن توسط اوکراین و روسیه خواهد بود. اما خطراتی هم برای توافق و هم تلاش برای کاهش بحران مواد غذایی وجود دارد. در این مرحله، علاوه بر اجرای صحیح توافقنامه، پایان دادن به حملات روسیه به تأسیسات و زیرساخت‌های کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار است. ادامه حملات روسیه و/ و یا ضبط محصولات کشاورزان اوکراینی، قبل از هر چیز می‌تواند با کاهش دادن قابل توجه تولید اوکراین در دوره تولید بعدی، موفقیت توافق را در سطح بالایی محدود کند.

نویسنده: پروفسور دکتر مراد یئشیل‌تاش مدیر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ترکیه