ایزنیک اولین پایتخت ترک در تاریخ آناتولی

آناطولی منطقه جغرافیایی منحصر به فردی است که اثرات مهم و ارزشمندی از تمدن‌های مختلف در آن به تاریخ ارمغان شده است. به‌همین خاطر نیز از اسم آن با واژه تمدن یاد می‌شود. سرزمین آناتولی از بدو تاریخ آغوش خود را بر روی ده‌ها تمدن، فرهنگ و دولت باز کرده و در بسیاری از عرصه‌های مختلف از علم و ادبیات گرفته تا فلسفه در روند پیشرفت و ترقی بشریت نقش پیشگام ایفا نموده است. آناتولی صحنه ظهور آتش‌پرستی و طرفدران پرستش خدایان و الهه‌ها، ادیان چند خدایی و همچنین ادیان توحیدی بوده است. فراوانی معابد و  اماکن مقدس موسویان، مسیحیان و مسلمانان در آناتولی همگان را به شگفتی وامی‌دارد. به‌همین علت از آناتولی به‌عنوان مهد ادیان یاد می‌شود. از تاریخ‌چه ادیان بدون ذکر نام آناتولی نمی‌توان سخن گفت. آناتولی در عین‌حال صحنه تحولات جهت‌بخش به تاریخ ادیان جهان بوده و ترویج دین مسیح نقش مهمی ایفا کرده است. شهر ایزنیک که برای مسیحیت دارای اهمیت غیرقابل بحث است، درعین‌حال اثرات ارزشمندی از چهار تمدن مهم بشری را در خود جای داده است.

ایزنیک امروزه یکی از شهرستان‌های وابسته به استان بورسای ترکیه بوده و قدمت آن به دوره تمدن هلنیستی می‌رسد. این شهر که دارای آثاری از دوره امپراطوری‌های روم، بیزانس، سلجوقی و عثمانی است، در هر دوره از تاریخ در موقعیت یک مرکز جاذبه قرار داشته و دریاچه و خاک‌های حاصلخیز اطراف آن همواره مورد توجه انسان‌ها قرار گرفته است. ایزنیک بویژه برای عالم مسیحیت از اهمیت جداگانه‌ای برخوردار است . زیرا شورای نخست کلیسایی مسیحیت یعنی نیقیه در این شهر تشکیل جلسه داده است. به نشست‌هایی که در آن‌ها کلیه موضوعات دینی مهم مربوط به عالم مسیحیت مورد بحث و تبادل‌نظر قرار گرفته و در نتیجه این مباحثات پیرامون آن‌ها تصمیم‌گیری می‌شد،  شورای نیقیه گفته می‌شد. ایزنیک محل برگزاری اولین این نشست شورای کلیسایی دین مسیح در جهان است. به‌همین خاطر این نشست که در تاریخ به‌عنوان اولین نشست شورای نیقیه به ثبت رسیده، حائز اهمیت فراوانی‌ست. در این اولین نشست شورای نقیقه در ایزنیک با شرکت عده کثیری از اسقف‌های جهان دو موضوع مهم مورد بررسی قرار گرفت. اولین موضوع تز  یک روحانی بود که ادعا کرد حضرت عیسی پسر خدا نبوده و تنها یک انسان است. این تز در نشست شورای کلیسایی مورد قبول قرار نگرفته و اعتقاد بر اینکه عیسی پسر خداست، بصورت یک اعتقاد کلی رایج گردید. دومین موضوع مورد مباحثه در نشست مذکور که پیرامون آن تصمیم‌گیری شد، تعیین تاریخ برگزاری عید پاک بود. پنج قرن بعد از برگزاری این اولین نشست شورای نیقیه ، ایزنیک صحنه برگزاری نشست دیگری از سوی این شورا گردید. ممنوعیت‌های مربوط به ترسیم آیکون‌ها و یا نقاشی‌های دینی که به آیکون‌شکنی معروف است، در هفتمین نشست شورای نیقیه در ایزنیک لغو گردیدند. ایزنیک صحنه برگزاری نشست‌هایی که در آن‌ها تصمیمات بسیار مهمی از نظر عالم مسیحیت اتخاذ شده، گردیده است. به‌همین خاطر ایزنیک در پی بیت‌المقدس و واتیکان ، به‌عنوان سومین شهر مقدس در جهان اعلام شده است.  

ایزنیک پایتخت دولت سلجوقیان آناتولی‌ست. یعنی اولین پایتخت ترک در آناتولی می‌باشد. ایزنیک این ویژگی خود را تا اولین جنگ‌های صلیبی حفظ کرده و سپس تحت حاکمیت دولت بیزانس قرار گرفت. شهر ایزنیک از سال‌های تاسیس امپراطوری عثمانی به‌عنوان مرکزی برای فتح مورد توجه قرار گرفت. بالاخره نیز در دوره زمامداری سلطان اورهان بیگ فتح شده و پس از دو قرن مجددا تحت قلمرو ترک‌ها قرار گرفت. در این دوره تعداد زیادی مسجد، مدرسه دینی، کاروانسرا و گرمابه در ایزنیک ساخته شده و در مدت زمان کوتاهی به ایستگاه مهمی در مسیر کاروانی از استانبول به آناتولی تبدیل گردید. ایزنیک در قرون بعد به یک مرکز تجارت، آموزش و فرهنگ تبدیل شده و هنرمندان و عالمان دینی مهم و زیادی در این شهر پرورش یافتند. در دانشگاه‌های ازنیک علمای معروفی به تدریس شروع کردند. ایزنیک که در فهرست شهرهای نامزد میراث فرهنگی یونسکو قرار دارد، با بهترین و مقاوم‌ترین صورهای دفاعی خود از بازدیدکنندگان میزبانی می‌کند. دروازه لفکه که زمان را به چالش می‌کشد و دوازه استانبول که در دو طرف آن نقاب‌های صورت انسان نصب شده، آثاری از تاریخ صدها ساله این شهر را منعکس می‌سازند. مسجد سبز با مناره پراحتشام پوشیده با کاشی‌های به رنگ سبز، بنفش و فیروزه‌ای که سمبل ازنیک است، محلی است که در سفر به ایزنیک باید به‌طور حتم از آن دیدن کرد.

وقتی سخن از کاشی و کاشی‌کاری به میان می‌آید، ازنیکی یکی از اولین مناطقی است که در ترکیه به اذهان خطور می‌کند. اگرچه ریشه هنر کاشی‌کاری به آسیا و یونان باستان می‌رسد ولی دوره طلایی این هنر در زمان سلجوقیان و عثمانیان شکوفا می‌شود. کاشی‌های ایزنیک از نظر منعکس کردن ویژگی‌های دوره روم، بیزانس، سلجوقی و عثمانی در تاریخ هنر از جایگاه بخصوصی برخوردار است. تقلید کاشی‌های ایزنیک غیرممکن بوده و شهرت آن با گذشت زمان ورد زبان‌ها گردیده و به‌وسیله بازرگانان جنوآیی به اروپا صادر گردید. کاشی‌های ایزنیک که هیچ سند مکتوبی در مورد فرمول آن وجود نداشته و هنری است که از پدر به پسر رسیده است، به‌علت وجود کوارتز ( در کوهی) زیاد در ترکیب آن به عنوان سرامیکی که تولید آن غیرممکن است، شناخته می‌شود. کاشی‌های ایزنیک  با رنگ‌های های خیره‌کننده آبی، فیروزه‌ای ، سبز و قرمز از دیگر کاشی‌ها تفکیک شده و در ساخت آن‌ها اکثرا از نقوش لاله، سمبل و میخک استفاده می‌شود.

صیادان ایزنیکی طی سالیان متمادی از پاره شدن تورهای ماهی‌گیری و شکسته شدن قلاب‌های ماهی‌گیری شان در حین صید ماهی در دریاچه ایزنیک به علت مناره‌های شهر مغروقه در عمق دریاچه در این شهر سخن گفتند. مردم به این روایات چنان افسانه و یا داستان گوش می‌دهند. حال آنکه در سال 2014 در دریاچه ایزنیک بزرگترین دریاچه منطقه مرمره و پنجمین دریاچه بزرگ ترکیه، بقایای یک کلیسای مغروقه کشف گردید. این کلیسای مغروقه در دریاچه ایزنیک امروزه در بین مهمترین اکتشافات آرکئولوژیکی در جهان نشان داده می‌شود. این کلیسای 1500 ساله برای مسیحیان حائز اهمیت فراوانی است. کارشناسان معتقدند این سازه ، کلیسایی است که برای احترام به یاد عزیز نئوفیتوس که در سال‌های ممنوعیت دین مسیح  به قتل رسید، ساخته شده، و در منابع باستان از آن سخن به میان آمده است. پس از پایان حفریات دقیق زیر آبی، در نظر است تا این کلیسا با استفاده از یک اسلکه شناور بر روی بازدیدکنندگان باز شود.

ایزنیک از اعصار ماقبل تاریخ به‌عنوان یک مرکز مسکونی مورد استفاده قرار گرفته است. آثار مکشوفه در اطراف شهر و روستاهای اطراف این واقعیت را ثابت می‌کنند. در جهان تعداد مراکز مسکونی مانند ایزنیک که بطور پی در پی از تمدن‌های مختلف بشری میزبانی کند، بسیار اندک است.  این شهر باستانی دارای آثار ارزشمندی از دوران امپراطوری روم، بیزانس، سلجوقی و عثمانی بوده و با طرح شهرسازی، تاتر عتیق، کانال‌های آب، کلیساها، مساجد، مدارس دینی و گرمابه‌های تاریخی خود مهد چهار تمدن مهم بشری بوده است.