اهداف عملیات نظامی جدید ترکیه در شمال سوریه
دور کردن فعالیت‌های تروریستی از مرزهای ترکیه و ایجاد مناطق امن برای سوری‌ها به دلایل انسانی، اهدف اصلی عملیات نظامی جدید ترکیه را تشکیل می‌دهند
پس از سخنان رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه درباره عملیات جدید در سوریه، ساحه این کشور مجددا فعال شده است. در کل، به جای این سوال که "آیا عملیاتی در سوریه ترتیب خواهد یافت یا خیر؟" این سوال که "عملیات در کدامین مناطق سوریه ترتیب خواهد یافت؟" اشغال دستور کار را آغاز کرده است. با این حال، آخرین تصمیم شورای امنیت ملی ترکیه تصویر متفاوتی را در میان گذاشته و شورا به عبارت "عملیات‌ها در مرزهای جنوبی‌مان" تأکید کرد. حال بایستی پرسید که این عبارت چه معنایی دارد؟
به نظر می رسد که عملیات‌های نظامی در سال‌های گذشته در سوریه و یا عملیات‌های فعلی در عراق، از نظر زمان و مکان هدف محدود و مشخصی داشته باشد. به عنوان مثال، عملیات قفل پنجه با هدف از پای درآوردن تروریست‌ها در منطقه زاپ-متینا اجرا می‌شود. هدف، بیش از اراضی، به صورت از پای درآوردن تروریست‌ها درآمده است. هدف از عملیات در سوریه نیز، ایجاد مناطق امن بوده و در درجه اول اهمیت قرار دارد. به عبارت دیگر، دور کردن فعالیت‌های تروریستی از مرزهای ترکیه و ایجاد مناطق امن برای سوری‌ها به دلایل انسانی، به عنوان هدف اصلی انتخاب شده است.
در مرحله فعلی، تغییری در تداوم اهداف عملیات‌های اجرا شده در عراق و سوریه صورت نگرفته است. فقط می‌توان گفت که عبارت استفاده شده در تصمیم شورای امنیت ملی ترکیه به روش جدیدی اشاره می‌کند.
در عراق و سوریه که به عنوان "همسایگان جنوبی‌مان" معرفی می‌شوند، یک ترجیح نظامی جدید وجود دارد که می‌تواند با کنترل حساسیت‌های تروریست‌ها در یک جبهه وسیع، به تأثیرات و نتایج راهبردی دست یابد. در این چهارچوب؛ امنیت مرزی ترکیه، از بین بردن عناصر تروریستی در منشاء خود، جلوگیری از امواج علاوه مهاجرت و گسترش مناطق امن به منظور باز کردن راه بازگشت، در راس اهداف معلوم قرار دارند. به همین دلیل تلاش خواهد شد تا در هر زمان، هر مکان و با هر روشی، این اهداف تحقق یابند. یعنی یک درک انعطاف‌پذیر موردبحث است.
در این نقطه ماهیت واکنش دولت‌های طرف مسئله به یک سری عملیات که در جبهه گسترده‌ای ترتیب خواهند یافت، مطرح می‌شود. در این روزها که جنگ اوکراین و عضویت سوئد و فنلاند در ناتو مورد بحث قرار می گیرد، جهانی غربی وجود دارد که به نگرانی‌های امنیتی ترکیه گوش می‌دهد. برای همین، آمریکا می‌تواند در مورد پرونده سوریه که مجدداً به مک گورک واگذار شده است، صبر کند. با این حال، آمریکایی‌ها به دلیل نگرانی‌های ژئوپلیتیک، که علت حضور در سوریه را پرس و جو می‌کنند، باید به تاکید بر تشکیل مناطق امن در عمق 30 کیلومتری حق بدهند. زیرا باید به تعهدات خود در سندی که امضا کرده‌اند، عمل کنند.
وضعیت از نظر روس‌ها تا حدودی متفاوت است. روس‌ها گروه تروریستی و تجزیه‌طلب پ‌ک‌ک/پ‌ی‌د را که در مسکو دفتر نمایندگی دارد، به عنوان اهرمی علیه ترکیه و آمریکا می‌دانند. باید انتظار داشت که روس‌ها برای از دست ندادن سرنخ در سوریه، بایستی عملیات‌های محدود را نادیده گرفته، ولی در یک عملیات گسترده به تداوم یک رژیم طرفدار روسیه متمرکز شوند. به همین دلیل بایستی انتظار داشت، روسیه که به شدت با هرگونه عملیات علیه شهرهای حساسی مانند حلب مخالفت خواهد کرد، در مقابل عملیات تا عمق 30 کیلومتری، با اکراه هم که باشد، ساکت بماند. در غیر این صورت، روابط ترکیه که برغم جنگ اوکراین با دقت متعادل شده است، می‌تواند به بن بست برسد. علاوه براین حضور و فعالیت تروریست‌ها در عمق 30 کیلومتری برخلاف توافق با ترکیه می‌تواند روس‌ها را ساکت کند.
موضوع ایران نیز کمی پیچیده است. پیشینه گفت‌وگوی ایران با پ‌ک‌ک/پ‌ی‌د از نظر ترکیه ریسک محسوب می‌شود. به همین دلیل باید به گفتمان‌ها و اقدامات ایران در عراق و سوریه دقت کرد.
خلاصه کلام، ما وارد فصل فعال‌تری در عراق و سوریه می شویم. عملیات‌های همزمان و یا مرحله‌ای در مناطق مختلف، دستور کار فصل تابستان را تشکیل خواهند داد. البته اگر مذاکرات دیپلماتیک با روسیه و آمریکا به نتیجه نرسد.
نویسنده: پروفسور دکتر مراد یئشیل‌تاش مدیر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ترکیه
