صومعه تاریخی صوملا در ترابزن ترکیه

روزی کشیشی خوابی دیده و تحت تاثیر آن از دوردست‌ها به راه افتاده و به مسافرتی طولانی در دریاها ، کوه‌ها و تپه‌ها شروع کرد. زیرا در خوابش حضرت عیسی و مریم را در غاری دیده بود. حضرت مریم در خواب به کشیش گفته بود که عزیز لوکاس تندیسی ساخته و این تندیس توسط فرشته‌ها به این غار منتقل شده است. کشیش که از آتن به راه افتاده بود، در بندر ترابزون با کشیش دیگری رو به رو شد. این کشیش نیز که از استانبول به راه افتاده بود، خواب مشابهی دیده و در جستجوی غار مورد بحث بود. این دو کشیش که از هم‌دیگر بی‌خبر بوده و از دو منطقه جداگانه به راه افتاده بودند، بالاخره غار را پیدا کرده و موفق به یافتن تندیس لوکاس شدند. این دو کشیش بلادرنگ برای تبدیل این غار به کلیسا دست به‌کار شدند. صومعه صوملا که بعدها به یکی از مراکز مهم دین مسیح تبدیل گردید، بدین شکل ساخته شد. در اصل این روایتی است که زبان به زبان نقل شده و تا به امروز رسیده است و کسی به‌درستی نمی‌داند که چنین اتفاقی رخ داده است یا خیر؟ زیرا در منابعی تاریخی اسناد و مدارکی دال بر این موضوع در دسترس نمی‌باشد. ولی این روایتی رایج پیرامون نحوه ساخت صومعه صوملاست. شاید هم این داستان صرفا برای اینکه جذابیت دینی و تاثیرگذاری آن بیشتر شود، رایج شده است. صومعه صوملا که ارتفاع آن از سطح دریا در مقایسه با سازه‌های مشابه خود جلب دقت کرده و گواینکه سقف‌اش تا ابرها سر به فلک کشیده ، با عظمت و ابهت خود جلب دقت می‌کند. 

اولین صومعه‌ها معمولا برای دوری از انسان‌ها و نزدیکی به خالق در دامنه‌های کوه‌ها و ارتفاعات بلند و مناطق ساکت و دوردست جهان ساخته شده‌اند. از واژه مونوس ( monos ) که به معنی تنهایی و یگانه است، مشتق شده است. زندگی در صومعه برای اولین بار در ادیان دارای ریشه هندی شروع شده و متداول شده است. راهب‌ها و یا راهبه‌ها در صومعه‌ها معتقدند که برای درک زندگی و وصال به زندگی مکمل باید از مادیات صرف‌نظر کرد. زیرا دوری از جهان و نعمات زندگی تنها با انزوای فیزیکی و مکانی امکان‌پذیر است. به همین خاطر صومعه‌ها به سختی و در شرایط پر مشقتی در وسط صحراها، روی تپه صخره‌ها و مناطق صعب‌العبور ساخته  شدند. با گذشت زمان این طرز فکر در مناطق جغرافیایی مختلف و در ادیان متفاوت نیز مشاهده گردید. ولی صومعه‌ها در دین مسیح از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار شدند.  به‌طوریکه صومعه‌ها به اماکن آموزش به کودکان برای ترویج دین مسیح تبدیل گردیدند. و باز در مناطق دوردست و به‌دور از شرایط معمولی زندگی ساخته شدند. صومعه صوملا در شهر ترابزون ترکیه نیز علی‌رغم شرایط سخت طبیعی در دل صخره‌ها ساخته شده و سازه‌ای پر ابهت است که هر بیننده‌ای را به حیرت وامی‌دارد. این بنای باشکوه نام صومعه را از واژه ملاس به معنی سیاه گرفته است. به عقیده برخی‌ها این صومعه نام خود را از کوه تیره رنگی که در دل آن ساخته شده، گرفته و برخی‌ها نیز می‌گویند که صومعه صوملا به‌علت رنگ سیاه تندیس حضرت مریم به این نام معروف شده است. صومعه به‌دلیل میزبانی از این تندیس که اعتقاد به معجزه‌آسایی بودن است، مقدس شمرده می‌شد. اعتقاد بر این بود، تندیس حضرت مریم که به مدونای سیاه نیز معروف است، در درمان بیماری‌ها، رفع قحطی و هر نوع مشکلی معجزه آفریده و حلال کلیه موانع و سختی‌هاست. صومعه صوملا که در ارتفاع 1150 متری از سطح دریا واقع شده، در عین‌حال به‌عنوان صومعه حضرت مریم نیز معروف است. این سازه که در یک مکان خارج از شهر، در منطقه‌ای جنگلی در دل صخره‌ها ساخته شده ، به سنت انتخاب مکانی مناسب برای صومعه‌ها با موقعیتی که در آن قرار دارد، تداوم بخشیده است. صومعه صوملا که یک صومعه روم ـ ارتدکس است، به دلیل اینکه مدرسه‌ای برای پرورش کشیش‌ها بود، مهمترین صومعه منطقه به‌شمار می‌رفت. به کار ساخت این صومعه نخست با تبدیل غار موجود در دل صخره به یک کلیسا شروع شد. در طول زمان چنان سازه‌های مشابه خود در کاپادوکیه با ساختارهایی در میان صخره‌ها گسترش داده شد. صومعه صوملا در مدت زمانی بیش از هزار سال شکل امروزی را به‌خود گرفت.

برای بازدید از صومعه صوملا طی راهی صعب‌العبور و صعودی نسبتا سخت و دشوار را باید مد نظر داشته باشید زیرا مینی‌بوس‌های حامل مسافرین علاقه‌مند به بازدید از این صومعه، مسافرین خود را در جلوی پلکان‌هایی که به صومعه راه می‌یابد، پیاده می‌کنند. به هنگام بالا رفتن از این پلکان‌های به طول 300 متر توصیه می‌کنیم که عجله نکرده و از تماشای منظره اطراف و طبیعت شگفت‌انگیز منطقه لذت ببرید. این مسیر طولانی و بلند احاطه شده با درختان سرو کوهی و مملو از رایحه دل‌انگیز گل‌های جنگلی می‌تواند شما را به آن داستان‌های جادویی دوران کودکی ببرد. در پایان پله‌های تنگ و باریک و ورودی حیاط صومعه با مکانی کاملا متفاوت و سحرانگیز مواجه می‌شوید. در محوطه ورودی صومعه که در مکانی وسیع گسترده شده، اتاق نگهبانان جلب دقت می‌کند. این صومعه که ازاتاق کشیش‌ها، معابد ، کلاس‌های درس، مسافرخانه، کتابخانه ، غار تبدیل شده به کلسیا و 72 اتاق متشکل است ، به‌سان بنایی افسانه‌ای با تمامی شکوه و عظمت خودنمایی می‌کند. در وسط صومعه چشمه آب مقدس نیز شما را متحیر خواهد کرد. آب‌های صخره‌های اطراف صومعه به‌صورت قطرات درشت به این چشمه سرازیر می‌شوند. آب این چشمه صدها سال است که جاری بوده و اعتقاد بر این است که آب آن شفابخش می‌باشد. به‌همین خاطر حتی امروزه نیز هم مسیحیان و هم مسلمانان در کلیه فصول سال این چشمه آب مقدس را زیارت می‌کنند.

صومعه صوملا در فهرست موقت میراث فرهنگی جهانی یونسکو جای گرفته و با عظمت و احتشام خود کلیه بازدیدکنندگان را شیفته خود می‌سازد. ساخت یک چنین سازه بزرگ و عظیمی علی‌رغم منطقه جغرافیایی که در آن واقع شده، یک‌بار دیگر به توانایی آدمی در رسیدن به اهدافی که به آن ایمان دارد، صحه می‌گذارد. صومعه صوملا در موازات معماری جذاب و گیرای خود با نقاشی‌های دیواری خود نیز جلب دقت می‌کند. در دوره‌ای که تعداد کمی از مردم سواد خواندن و نوشتن داشتند، نقاشی‌های دیواری در کلیساها برای بیان محتویات انجیل ترسیم می‌شدند. آفرینش جهان، صحنه‌هایی از انجیل برخی از معجزه‌ها و صحنه‌هایی از زندگی حضرت مریم و عیسی در این نقاشی‌های دیواری رنگین کشیده شده‌اند. باز از این نقاشی‌های دیواری می‌توان به احتشام و زیبایی آن‌ها در دوره‌ای که ترسیم شدند، پی برد. در حین امور بازسازی و ترمیم صومعه صوملا گذرگاهی مخفی که قبلا از جود آن اطلاعی در دست نبود، کشف گردید. این گذرگاه به عبادتگاهی در صومعه باز شده و در اینجا نیز نقاشی‌های دیواری جدیدی با تصاویری از بهشت و جهنم و مرگ و زندگی کشف شده است.

صومعه‌ها مجتمع‌هایی هستند که در راستای نیازها به آنها اتاق‌ها و بناهای جدیدی علاوه شده است. این بناها برای اینکه تحت تاثیر فرهنگ‌ها و اعتقادات متفاوت قرار نگیرند، در مناطقی دور از چشم‌ها و انسان‌ها ساخته شدند. در منطقه دریای سیاه ترکیه نیز تعداد زیادی صومعه وجود دارد. وجود جنگل‌های وسیع و پر پشت، صخره‌های بلند و کوه‌های شیب دار صعب العبور از عوامل مهم ترجیح برای ساخت صومعه ها در این منطقه است. زیرا این سازه ها که شاهد دوره های متفاوتی از تاریخ بوده و تا به امروز به شکل سالمی پا برجا مانده اند، با طبیعت اطراف خود و معماری پراحتشام هر بیننده ای را به شگفتی وامی‌دارند.