تپه‌های سنگی و فرهنگی مملو از آثار تاریخی آناتولی
کاووش‌های باستان‌شناسی در تپه فرهنگی کاراحان‌تپه در شانلی‌اورفا
با ظهور بشر در کره زمین تمدن‌ها و فرهنگ‌ها تشکل یافته و تاریخ‌چه تمدن با کشف آتش، ساختن ابزار ساده و کشیدن نقاشی روی دیوار غارها شروع شد. با آموختن کاشت و برداشت، اختراع چرخ و کشف خط پیشرفت‌مان در این راه سرعت یافت. تمدن بشری از اعصار ماقبل تاریخ شروع شده و به‌سان حلقه‌های زنجیری به‌شکلی متصل به یکدیگر توسعه یافته است. گاهی تمدنی به‌عنوان ادامه تمدنی دیگر پا به عرصه ظهور نهاده و گاهی پی بردن به تاثیر متقابل آنها به یکدیگر به‌آسانی امکان‌پذیر است. ولی در اصل تاریخ تمدن با پیوندهای نامرئی به یکدیگر متصل هستند. برای درک آن پیوندهای نامرئی باید حادثه‌ای که اطلاعات معلوم را زیر و رو کند، اتفاق بیافتد. چنان کشف گوبکلی‌تپه که به‌عنوان نقطه صفر بشریت تلقی می‌شود. گوبکلی‌تپه که با قدمت 12 هزار ساله و ساختار بی‌نظیر خود بینندگان را به‌شگفتی وامی‌دارد، معلومات ما در مورد تاریخ بشر را دوباره زیر سوال می‌برد. در حالیکه اسرار گوبکلی‌تپه هنوز هم برای ما نامعلوم است، با کشف کاراحان‌تپه یکی دیگر از آثار کهن و شگفت‌انگیز مشابه گوبلکلی‌تپه در آناطولی دچار حیرت و شگفتی شدیم.
کاراحان‌تپه در شانلی‌اورفا در فاصله یک ساعتی گوبکلی‌تپه واقع گردیده و تاریخ کهن مملو از اسرار آناتولی و تمول فرهنگی آن‌را مشهود می‌سازد. این تپه فرهنگی ثابت می‌کند که گوبکلی‌تپه تنها اثر شگفت‌انگیز در آناتولی نمی‌باشد. کشف کاراحان‌تپه دانشمندان، مورخین و باستان‌شناسان را بسیار هیجان‌زده کرده است زیرا در پرتو این حفریات جدید پرده برداشتن از اسرار گوبکلی‌تپه امکان‌پذیر شده و راه تاریک گذشته روشن خواهد شد. در تپه فرهنگی کاراحان‌تپه نیز چنان گوبکلی‌تپه شمار زیادی ستون و ابلسیک ( هرم سنگ ) کشف شده است. تعداد ابلسیک‌های مکشوفه در این محوطه باستانی بیش از 250 عدد بوده و روی برخی از آنها چنان گوبکلی‌تپه برجسته‌کاری‌های حیواناتی مانند روباه و مار وجود دارد. در حفریات به‌عمل آمده در این منطقه سازه‌ای به بلندی 23 متر کشف شده است. در این سازه دوازه ابلسیک ( هرم سنگ ) و در وسط آن دو ابلسیک بلندتر از دیگر ابلسیک‌ها پیدا شده است. در این بنا که با پلکان‌هایی در محوطه تپه فرهنگی می‌توان به آن راه یافت، نقش سر یک مرد که در صخره اصلی کنده‌کاری شده، یعنی در حین ساخت بنا طراحی شده، جلب دقت می‌کند.
قدمت کاراحان‌تپه به 200 تا 300 سال پس از ساخت تپه فرهنگی گوبکلی‌تپه می‌رسد. مهمترین عنصری که کاراحان‌تپه را از گوبکلی‌تپه متمایز می‌کند این است که باستان‌شناسان و محققان در اینجا با نقوش و تصاویر انسانی بیشتری مواجه گشته‌اند. کارشناسان بر این نظرند که اجداد ما ابتدا خود را با حیوانات یکی دانسته ولی در طول 300 سال گذشته این طرز تفکر آنها دست‌خوش تغییر شده است. نقوش و تصاویر انسانی در کاراحان‌تپه نشان می‌دهند که نیاکان ما پس از این دوره به تفکیک خود از حیوانات و نشاندن خود در مرکز هستی شروع کرده‌اند. مجسمه انسانی که پشت خود پلنگی را حمل می‌کند، نقش سر انسانی که در صخره بزرگی کنده کاری شده و دیگر نقوش در کاراحان تپه از نظر نشان دادن دگرگونی در دیدگاه بشر آن‌دوران حائز اهمیت فراوانی است.
در نتیجه بررسی‌ها و مطالعات ژئو ماتیک در کاراحان‌تپه ثابت شده است که این تپه فرهنگی از چهار بخش متفاوت از یکدیگر بوجود آمده و چنان گوبکلی‌تپه اینجا نیز پس از پوشانده شدن آن با انبوهی از خاک از سوی مردم ترک شده است. باستان‌شناسان که پس از حفریات متوجه شدند بناها و سازه‌ها در کاراحان‌تپه با خاک‌های تمیز پر شده و بالای آنها با سنگ‌های پهن بزرگ پوشانده شده اند، معتقدند که این کار مدفون کردن عمدی یک نوع آیین رایج در آن دوران بوده است. به این سوال که چرا نیاکانمان این بناهای عظیم ساخته شده با زحمات بزرگ در دل صخره‌ها و بلندی بیش از 5 متر را درست کرده و از همه مهم‌تر چرا با دقت و اهتمام بزرگی روی آنها را پوشاندند؟ هنوز پاسخ مشخصی یافته نشده ولی این سوالی است که همواره ذهن بشر را به خود مشغول داشته است. کشف بناهایی مشابه در فاصله 6 کیلومتری کارهان تپه نشان داده است که کاراحان‌تپه تنها تپه فرهنگی در این منطقه نبوده و حدود 30 ابلیسک ( هرم سنگی ) دیگر در تپه هاربتسویان کشف شده است. باستان‌شناسان بر این نظرند که مردم عهد نو سنگی به دلایلی کاراحان‌تپه را ترک کرده و تپه هاربتسویان را به عنوان مرکز مسکونی جدید خود برگزیده و حتی می توان گفت که اینجا در موقعیت شهرک اقماری کاراحان‌تپه قرار داشته است. مدفون شدن این شهرک همانند مراکز مسکونی گوبکلی‌تپه و کاراحان‌تپه قبل از ترک از سوی ساکنین آن باز سوالی قبلی را در اذهان زنده می‌کند که به چه علتی؟
برخی رویدادها و لحظات در سیر پیشرفت و تکامل بشر که در طول هزاران سال شکل گرفته، روند تمدن جوامع را تغییر داده است. این دگرگونی‌ها و تغییرات از سوی دانشمندان به‌عنوان نقاط عطف در تاریخ تمدن توصیف شده است. گذر از زندگی جوامع شکارچی ـ گردآورنده به زندگی مسکونی و پس از آن زندگی متکی بر کشاورزی و دامداری با دوران نوسنگی مصادف گردید. دوره بعد از این عصر قوه محرکه بسیاری از نوآوری‌ها و پیشرفت‌ها به‌عنوان پایه و اساس کلیه فرهنگ‌ها و تمدن امروزی بشری را تشکیل داد. به‌همین علت کارشناسان دوران نوسنگی ( نئولیتیک ) را به‌عنوان نقطه عطف مهمی در تمدن بشری تلقی می‌کنند. برای اولین بار در خاک‌های آناتولی در تپه فرهنگی نوالی چوری و بعد از آن در گوبکلی‌تپه کلیه اطلاعات مربوط به تاریخ گذشته‌مان از نو آشکار شده و معلومات قبلی به فراموشی سپرده شد.
نیاکان ما دوازده هزار سال پیش از این ابلیسک‌های زیادی با ارتفاع بیش از 5 متر ساخته و آنها را به ترتیب خاصی به شکل دایره قرار داده و روی سنگ‌ها را با نقوش حیوانات و انسان‌ها تزئین می‌کردند. انسان‌های آن دوران در این بناهای یادواره‌ای ویژه که مملو از اسرار نهفته هستند، برای ترتیب مراسم گردهم می‌آمدند . قرار دادن چنین بلوک‌های سنگی بزرگ در این محل نشان می‌دهند که نیاکانمان از علم مهندسی آگاهی داشته و برخلاف تصور انسان‌هایی ابتدایی نبودند.
ولی هنوز هم انگیزه ساخت این بناها بدرستی معلوم نیست. همان‌گونه که نمی‌دانیم به چه علتی این مراکز مسکونی را عمدا با خاک پر کرده و روی آنها را پوشانده‌اند. کلیه این تپه‌های سنگی آدمی را به شگفتی واداشته و وقتی آنها را نزدیک می‌بنید گویی که شما را به سفر در هزاران سال پیش از این دعوت می‌کنند. آثار مکشوفه در نتیجه حفریات باستان‌شناسی در این تپه‌های سنگی داده‌های بسیار ارزشمندی متعلق به دوران نو سنگی به‌شمار می‌روند. با ادامه این حفریات شاید هم بسیاری از اسرار فاش شده و شاید هم به زنجیره این اسرار حلقه‌های جدید علاوه خواهد شد. گذشته سحرانگیز آناتولی به دوره تاریک تاریخ بشر روشنی خواهد بخشید.
