شهرهای آناتولی میزبان کاووش‌گران بزرگ دوران باستان
شهر باستانی کیزیکوس زادگاه یودکسوس کیزیکوس یکی از ملوانان و کاشفان مهم دوران باستان
به نظر شما آیا تمایل به کشف دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم خواستی مختص به مردمان عصر حاضر بوده و کاشفان فقط افراد شجاع دنیای مدرن امروزی هستند؟ آیا این میل و اشتیاق با پیشرفت تکنولوژی به وجود آمده یا اینکه کاووش‌گری از اعصار بسیار کهن در روح و ذهن انسان وجود داشته است ؟ وقتی سخن از واژه‌های کشف و کاشف به میان می‌آید، قرن پانزدهم به ذهن اکثر ما خطور می‌کند. زیرا قرن پانزدهم به " عصر اکتشافات " معروف است. مارکوپولو، ماژلان، بارتلمئو دیاس، واسکو داگاما و یا کریستف کلمب کاشفانی مهمی هستند که در این قرن به اکتشافات بزرگ و مهمی در دریاها تحقق بخشیدند. اکتشافات قطبی در خشکی قرن‌ها بعد یعنی در قرن نوزدهم میسر گردید. رابرت پیری کاووش‌گر آمریکایی قطب شمال و روئال آمونسن کاووش‌گر نروژی نیز قطب جنوب را کشف کردند. حتی بر اساس برخی منابع کهن ، کاوش‌گری وجود داشته که موفق به کشف سواحل انگلستان در قرون اولیه شده و در کتابش از خورشید نیمه شب و یخچال‌های قطبی سخن گفته است . به عقیده برخی از کارشناسان پیتاس جغرافی‌دان و کاشف بزرگ یونان باستان، شاید هم به خاطر مطالبی که در کتابش از آنها سخن گفته تا ایسلند سفر کرده است. یودکسوس اهل کیزیکوس یکی از کاشفین هم عصر با پیتاس بود که در آناتولی زندگی می‌کرد.
یودکسوس کیزیکوس یکی از ملوانان و کاشفان مهم دوران باستان بود. زیرا وی اولین ملوانی بود که سعی کرد قاره آفریقا را دور بزند. یودکسوس کیزیکوس برای راه‌یابی به هندوستان چنان کریستف کلمب به جستجوی راه های گزینه پرداخت ولی تاریخ این تلاش‌های سفر و اکتشاف وی به صدها سال قبل از کریستف کلمب می‌رسد. کاووش‌گر اهل آناتولی به مسافرت از دریای سرخ به سوی هند شروع کرده و از اولین سفر خود با اشیاء ذی‌قیمت و ادویه‌جات مختلف بازگشت. مدتی بعد برای انجام اکتشافات با سه کشتی مجهز با وسایل و ابزار و آلات مناسب دوباره به مسافرت‌های دریایی خود آغاز کرد. یودکسوس کیزیکوس کاشف و ملوان اهل آناتولی این بار در صدد رسیدن به هند با دور زدن قاره آفریقا بر آمد. ولی پس از این مسافرت دیگر از او خبری نشد. پس از این حادثه تا قرن پانزدهم هیچ کاشف و یا ملوانی در صدد عبور از قاره آفریقا با دور زدن سواحل جنوبی بر نیامد.
کیزیکوس که در شهرستان اردک استان بالیکسیر امروزی ترکیه واقع گردیده، به نام بلکیس معروف بوده و یکی از شهرهای مهم دارای سه بندر در دوران باستان می‌باشد. شهر باستانی کیزیکوس و با نام امروزی بلکیس به دلیل داشتن سه بندر طبیعی در دریای مرمره و موقعیت ویژه‌ای که در نتیجه آن می‌توانست هم تنگه چاناک‌قلعه و هم دریای مرمره را کنترل کند، از اهمیت استراتژیک فراوانی برخوردار بود. کیزیکوس امنیت راه‌های تجاری در دریای مرمره را تامین کرده و این شهر بندری که دروازه آناتولی به سمت غرب بود ، در پرتو باغ‌های انگور و زیتون در خاک‌های حاصل‌خیز و پربرکت خود به یکی از قدرت‌های مهم اقتصادی دوران عهد عتیق تبدیل گردید.کیزیکوس یکی از شهرهای معروف منطقه (میسیا) بود که مناطق بالیکسیر، مانیسا، بورسا و بخش‌هایی از چاناکاله امروزی را در بر می گرفت. کیزیکوس در عین حال اولین شهر محل ضرب سکه درمنطقه در آن دوران بود . خطرات ناشی از راه‌های زمینی تجار وقت را به استفاده از راه‌های دریایی سوق داده و در سایه آن شهر کیزیکوس متمول شده و به ضرب سکه‌های خود پرداخت . در خلال کاووش‌های باستان‌شناسی در این شهر بیش از دویست سکه الکترونی مختلف کشف شد. سکه‌هایی که علاوه بر آناتولی در بلغارستان، رومانی و روسیه نیز مورد استفاده قرار گرفته و دارای ارزش و اعتبار بین المللی بودند، قدرت اقتصادی شهر در آن ایام را نشان می‌دهند.
استرابون جغرافی‌دان معروف نوشته است کیزیکوس در موقعیت رقابت با دیگر شهرهای معروف آسیای صغیر یعنی آناتولی قرار دارد. وی از وسعت شهر، زیبایی و مدیریت عالی آن با تمجید و ستایش یاد کرده است. کیزیکوس به علت این ویژه گی ها موفق به دریافت عنوان (neokoria) یعنی "مرکز مقدس امپراتوری" که بسیاری از شهرهای بزرگ وقت در تلاش کسب آن بودند، گردید . مدتی بعد نیز به عنوان مرکز ایالتی شامل سی و سه شهر اعلام شده و بیش از پیش قدرتمند شد. کیزیکوس پس از برگاما و افز ، سومین شهر در آناتولی است که معبد امپراتوری در آن ساخته شده است. به گفته کارشناسان معبد هادریان که به نام امپراتور روم نام‌گذاری شده است به اندازه معابد افز-آرتمیس و دیدیم-آپولون بزرگ و پراحتشام است. این معبد به قدری باشکوه و زیباست که در منابع باستانی از آن به عنوان هشتمین عجایب جهان یاد شده است. در خلال حفریات باستان‌شناسی در کیزیکوس بزرگترین ستون متعلق به دوره روم باستان کشف شده است. فیلسوف معروف آریستید گفته است: آن‌چنان معبد بزرگ و باعظمتی ساخته‌اید که جای کوه‌ها را گرفته است. ملوانان و کشتی‌رانان شهرها را از کوه‌ها می‌شناسند ولی اکنون معبد شما جای کوه‌ها را گرفته است. شهر شما بدون نیاز به چراغ و پرچم‌ها تنها شهریی است که کشتی‌رانان و ملوانان را راهنمایی می‌کند. این سخنان فیسلوف آریستید در زمینه بزرگی سرستون مکشوفه و معبد هادریان اطلاعاتی مهمی در اختیار ما قرار می‌دهد.
آمفی‌تاتر شهر باستانی کیزیکوس بنای تاریخی دیگری است که به اندازه معبد هادریان جلب توجه می‌کند. آمفی تئاتر کیزیکوس به عنوان یکی از سه نمونه مهم از این نوع بناها در آناتولی به‌شمار می‌آید. این آمفی تاتر که در بستر جویباری ساخته شده، مانند کلوسیوم روم ( تماشاخانه ) و آمفی‌تاتر برگاما برای نمایش صحنه‌هایی از مبارزات دریایی با آب پر شده و در عین‌حال صحنه نبرد حیوانات وحشی و بردگان و گلادیاتورها می‌شد.صورهایی که شهر را احاطه کرده‌اند و خرابه‌های میدان شهر ( آگورا ) نیز نشان می‌دهند که کیزیکوس چه شهر بزرگ و متمولی بوده است. اگرچه اکثر نویسندگان دوره باستان از این شهر بی‌مانند که به اندازه افز و برگاما باشکوه است، سخن رانده‌اند ولی امروزه کیزیکوس چنان این دو شهر باستانی شناخته شده، نمی‌باشد. این بی‌انصافی خواهد بود که بعد از آن‌چنان عظمت و شکوهی زیر خاک مانده و به فراموشی سپرده شود؟ در کیزیکوس که بی سر و صدا در انتظار باز یافتن شکوه سابق خود بود، روزی معجزه‌ای رخ داد. در پی پس روی آب دریا در سال 2016 در اردک اسکله این شهر نمایان گردید. این رویداد طبیعی معجزه آفریده و موجب گردید تا بقایای باستانی اسکله شهر، خود به خود از زیر آب بیرون بیاید. یودکسوس کیزیکوس ملوان و کاشف مهم دوران باستان اهل آناتولی بود. وی با کنجکاوی و میل خود به گردش و کاووش، در مسیرهایی سفر کرد که قبلاً هیچ کاشف و ملوانی جرات استفاده از آنها را نکرده بود. یودکسوس کیزیکوس اولین کاشف دوران باستان بود که خیال و آرزوی سفر به دور آفریقا را در سر می پروراند . کیزیکوسی که از او با معبد پراحتشام هادریان به عنوان هشتمین عجایب جهان باستان یاد می‌شود. شهر باستانی کیزیکوس با آمفی‌تاتر ، سه بندر بزرگ، ساختمان پارلمان، سالن تئاتر و سکه‌های مورد استفاده در منطقه‌ای وسیع و بزرگ یکی از بندر شهرهای معروف و مرکز تجاری دوره روم باستان بود.
