پیری رئیس طراح نقشه و جغرافی‌دان معروف جهان
شهرت جهانی نقشه‌های جغرافیایی پیری رئیس
داستان‌های جالب و اسرارانگیز در مورد تمول ملل مشرق زمین همواره در هر دوره ای از تاریخ توجه ملل غرب را به خود جلب کرده است . در عصر اکتشافات و استعمارگری‌ها ترتیب سفرهای دریایی به مشرق زمین تقریباً تنها هدف کلیه کاوش‌گران بود. یکی از این افراد کریستف کلمب بود که می‌خواست مسیر تجاری امن تر و کوتاه تری بین شرق و غرب پیدا کند. به‌نظر کریستف کلمب تنها راه امن برای رسیدن به آسیا با عبور از اقیانوس اطلس از طریق دریا ممکن بود. تا آن زمان، هیچ کسی جرات نیافته بود تا به اقیانوس اطلس که به "دریای سبز ظلمت" معروف بود، سفر کند. به‌همین علت ایده کلمب جدی گرفته نشده و به‌عنوان ماجراجویی تلقی شد. کریستف کلمب پس ازکسب حمایت مالی مورد نیاز خود از اسپانیا به بزرگترین سفرهای اکتشافی تاریخ بشر شروع کرد. هدف کریستف کلمب نه کشف مناطق و جاهای جدید بلکه دستیابی به قاره آسیا و مجمع‌الجزایر هند شرقی بود. لذا وقتی پا به جزایری که هائیتی نیز جزو آن‌ها بود، نهاد، هیچ تصور نکرد که این مناطق ممکن است ادامه یک قاره جدید یعنی قاره آمریکا باشد. به‌همین علت کریستف کلمب مردم بومی را ایندیو به‌معنی هندی نام نهاد. کلمب با این اکتشافات مستعمرات جدیدی برای اسپانیا فراهم کرده و به‌سوی چین حرکت کرد.
کریستف کلمب نقشه جزایری را که کشف کرده بود و نقشه دیگر سواحل واقع در مسیر این جزایر را ترسیم کرد. ولی این نقشه هرگز پیدا نشده و به‌عنوان یک راز بزرگ باقی ماند. تا کشف یک نقشه جغرافیایی بی‌نظیر در خلال امور تبدیل کاخ توپکاپی به یک موزه در سال 1929 این راز آشکار نشد. برخی چیزها هستند که برای روشن شدن ارزش و احتشام دوباره خود گویی که منتظر می شوند تا کشف شوند. این اثر ارزشمند مکشوفه در کاخ توپکاپی نیز یک چنین اثر مهم و نایابی است. این اثر همانا نقشه پیری رئیس است. این نقشه سند بسیار مهمی است که نه‌تنها دریانوردی ترکیه بلکه دریانوردی جهان نیز به آن اهمیت خاصی مبذول می‌دارد. زیرا نقشه پیری رئیس حاوی اثراتی از آن نقشه ناپدید شده کریستف کلمب می‌باشد. سهیم کردن دانشمندان در اطلاعات و جزئیات این نقشه در کنگره علوم طبیعی در هلند انعکاس وسیعی یافت. با خواست مصطفی کمال آتاترک بنیان‌گذار جمهوری ترکیه که به موضوع تاریخ اهمیت ویژه‌ای می‌داد، عین نقشه جغرافیایی پیری رئیس چاپ گردید.
پیری رئیس نقشه جغرافیایی معروف خود را پانصد هزار سال پیش از این با اشتباهات بسیار کمی ترسیم کرد. وی این‌کار را در دوره‌ای که اندازه‌گیری طول و عرض جغرافیایی ، گرفتن عکس و یا تصاویر ماهواره‌ای هنوز متداول نبود، انجام داده و برای ترسیم قطعی نقشه جغرافیایی جهان می‌بایست از آن تاریخ دو قرن می‌گذشت. پیری رئیس نقشه جغرافیایی خود را با نمودار پورتولان که یک تکنیک مورد استفاده در قرون وسطا بود، ترسیم کرد. وی همچنین مانند دیگر نقشه‌سازان هم‌عصر خود از یادداشت‌های سیاحتی‌اش نیز بهره جست. به‌وسیله این یاداشت‌های سیاحتی، خلیج‌ها، دماغه‌ها، جزایر و بنادر با خطوط کلی تعریف و توصیف شده و اکثرا نقشه‌های آن‌دوران بدون دیدن این اماکن ترسیم می‌شدند. اطلاعات جغرافیایی طراح نقشه ، تجربه دریانوردی اش و شاید هم کمی حس ششم طراح در کار ترسیم نقشه دخیل می‌شد. اولین نقشه جغرافیایی پیری رئیس که در آن سواحل غربی اروپا و آفریقا و آمریکای جنوبی ترسیم شده ، نقشه‌ایی است که بدین‌شکل طراحی شده و به‌عنوان نتیجه فعالیت بی‌نظیری حاوی مترقی‌ترین اطلاعات عصر تلقی می‌شود. پیری رئیس گفته است که به‌هنگام تهیه نقشه معروف خود از بیست نقشه جغرافیایی استفاده کرده و این را به‌عنوان یاداشتی روی نقشه نوشته است. اینها بقایای نقشه‌های متعلق به دوره اسکندرکبیر، پرتغالی‌ها و اعراب و همچین نقشه جغرافیایی آمریکا که از سوی کریستف کلمب ترسیم شده، هستند. اینها ویژه‌گی‌هایی هستند که پیری رئیس را از هم عصران او متمایز کرده است. یعنی نشان دادن منابعی که از آن‌ها استفاده کرده است.
پیری ریس با نام رئیس بزرگ نیز شناخته می شود. وی در گالیپولی به‌دنیا آمده و در اثر معروف خود بنام کتاب بحریه، یعنی کتاب دریانوردی نوشته است که به همراه عمویش در دریای مدیترانه به دزدی دریایی پرداخته و سپس وارد اداره دولتی شده است. پیری رئیس پس از مرگ عمویش به گالیپولی باز گشته و مشغول به‌کار شد. وی با مشاهدات خود و ترکیب نقشه‌هایی که در دست داشت ، اولین نقشه جغرافی جهان را ترسیم کرد. نقشه‌ای را که او روی پوست شتر کشیده و با 9 رنگ متفاوت نقاشی کرده، 86 سانتی متر بود. در نقشه وی هم به نقوشی تحت تاثیر افسانه‌ها وهم تحت تأثیر زندگی واقعی جای داده شده است. پیری رئیس در نقشه جغرافیای جهان آمریکای مرکزی و جنوبی، سواحل آفریقا و برخی از سواحل اروپایی از جمله اسپانیا و فرانسه را ترسیم کرده است. مناطق پرجمعیت را با رنگ قرمز و مناطق خالی از سکنه را نیز با رنگ سیاه مشخص کرده، کوه‌ها را به صورت برجسته و رودخانه‌ها را نیز با خطوط ضخیم به تصویر کشیده است. پیری رئیس اطلاعات بسیار مهمی را برای ملوانان روی نقشه یادداشت کرده بود. مکان های کم عمق دریاها را با نقطه‌های قرمز و صخره‌های پنهان را نیز با علامت صلیب نشانه‌گذاری کرد. جریان‌های سطحی، مناطق سنگی و شنی را یک به یک مشخص کرده است. پیری رئیس در نقشه جغرافیایی خود همچنین به تصاویری از حیوانات، ماهی‌ها و افرادی که از نظر وی مهم بودند، جای داده است. نقشه پیری رئیس بسیار جالب توجه است . ولی علامت‌گذاری قطب جنوب در این نقشه بازتاب گسترده‌ای به‌همراه داشته است. زیرا کشف قطب پوشیده از یخچال‌ها ، 300 سال پس از ترسیم نقشه صورت گرفت. این موضوعی بسیار مباحثه‌برانگیز است زیرا پیری ریس سواحل زیر یخچال‌های قطب جنوب را نیز در نقشه خود ترسیم کرده است. در حالی‌که به‌ادعای برخی از محققان این نقشه جغرافیایی حاوی اطلاعاتی از نیاکان ما قبل از شروع عصر یخبندان است. برخی‌ها نیز مدعی هستند که این اشکال نتیجه اندازه‌گیری‌های اشتباه است . ادعا می‌شود که این نقشه به‌شکلی که از فضا دیده می‌شود، ترسیم شده و حتی عده‌ای در نقشه پیری رئیس در تلاش یافتن قاره گم‌شده آتلانتیس هستند. حتی ادعا می‌شود که موجودات فرازمینی به پیری ریس در ترسیم نقشه یاری کرده است. پیری رئیس پانزده سال بعد نقشه جغرافیایی دقیق‌تر و جامع تری روی پوست غزال کشید. وی جاهای خالی نقشه اول را تکمیل کرده ولی باز هم جاهای ناشناخته را خالی گذاشت. شمال اقیانوس اطلس، کوبا، هائیتی، باهاما و مجمع‌الجزایر آنتیل این‌بار در نقشه دوم به شکل درستی گنجانده شدند.
پیری ریس ضمن شرکت در نبرد نیروی دریایی عثمانی علیه اسپانیایی‌ها ، ونیزی‌ها و جنوائی‌ها در فتوحات نیروهای عثمانی شرکت کرد. وی هفتاد و پنج سال از عمر خود را در دریا گذرانده و از عهده هر نوع خطر و شرایط اقلیمی نامساعد بر آمد. تجربیاتی که را به دست آورده و اماکنی را که دیده بود و پیموده بود به نقشه ها و کتاب‌هایش منتقل کرده و نه‌تنها بسان یک ملوان، بلکه مانند یک دانشمند با ذکر منابعی که از آن‌ها استفاده نموده، عمل کرد. یونسکو به مناسبت پانصدمین سالگرد ترسیم نقشه جهان توسط پیری رئیس در سال 2013 ، این روز را به‌عنوان روزی مهم و خاص در برنامه‌های جشن و گرامی‌داشت خود جای داد. اگرچه نقشه جغرافیایی پیری رئیس برای ملوانان امروزی نقشه‌ای قابل استفاده نباشد ولی از نظر روش ترسیم با استفاده از کلیه داده‌های آن‌دوران ، به‌شکلی دقیق و بی‌نظیر که چنان راهنمایی تنظیم شده است، حیرت و شگفتی انسان امروزی را برمی‌انگیزد.
