نقش اوپک پلاس در تعادلات سیاسی خاورمیانه

اجلاس اوپک پلاس که اخیرا با شرکت کشورهای تولیدکننده نفت شناخته شده جهان، پیرامون سهمیه‌های تولید نفت برگزار شد، مسایل موجود میان عربستان سعودی و امارات متحده عربی را آشکار ساخت. به‌رغم ادامه شراکت استراتژیک بین دو کشور، بروز اختلاف‌نظر در باره بسیاری از مسایل موجب ایجاد ابهام در تعادلات داخلی خلیج گردید.

اوپک پلاس مدت طولانی سعی می‌کرد که با تنظیم تعادل بین عرضه و تقاضا، نرخ‌های نفت در سطح معینی ثابت بمانند. علی‌الخصوص کشورهای عضو اوپک پلاس به‌رغم از دست دادن سهام خود در بازار بدلیل افزایش تولید شرکت‌های تولیدکننده نفت صخره‌ای آمریکایی و وارد شدن در دوراهی ثبات نرخ، به‌نحوی در امر تداوم بخشیدن به این همکاری موفق شده بودند. فقط معادله جدید نشان می‌دهد که سعی و تلاش امارات متحده عربی برای تولید نفت بیشتر از سهمیه تحمیل شده به خود، بشکل جدی موجب خشم عربستان سعودی شده و در پی اظهارات شدیدالحن وزیر نفت عربستان علیه امارات، تنش موجود با اتهامات ادامه یافت.

بسیاری از تحلیل‌گران ادعا می‌کنند که مسئله تنها از اوپک و سهمیه‌های تولید نشات نگرفته و در اصل بین دو کشور تنش جدی شکل گرفته است. کمااینکه طرفین در مورد موضوعاتی چنان مسئله فلسطین، قطر و یمن اختلاف‌نظر دارند.

در اصل در دوره دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا، وجود ائتلافی بین امارات متحده عربی و سعود‌ها با گرایش اسرائیل و صهیونیست‌ها موردبحث بود. اعضای ائتلاف در رابطه با تمامی مسایل استراتژیک دایر بر منطقه، به اتفاق هم عمل می‌کردند. حتی محمد بن زاید آل نهیان ولیعهد ابوظبی و محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی که گفته می‌شد تحت‌تاثیر نهیان قرار دارد، اجراکنندگان این سیاست بودند. فقط با شکل‌یابی منافع اسرائیل و امارات متحده عربی در مقابل عربستان سعودی، واکنش‌ها در ریاض افزایش یافته و علی‌الخصوص اختلاف‌نظرهای جدی در مورد مسایل فلسطین و یمن پدید آمد. با از هم پاشیدن ائتلاف در پی پایان اقتدار ترامپ و سقوط دولت بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل، عربستان سعودی دادن اولویت به منافع خود را آغاز کرد. به‌همراه اجتناب از موضع اسرائیل در مورد مسئله فلسطین، عادی‌سازی روابط با قطر نیز تامین گردید. علاوه براین در یمن نیز، امارات متحده عربی از عملیات‌های نظامیِ در حال ادامه علیه حوثی‌ها عقب‌نشینی کرد. در حالیکه سعودها امارات متحده عربی را به حمایت از جدایی‌طلبان جنوب یمن متهم می‌کنند، تمامی این تحولات بعد از اجلاس اوپک پلاس آشکار شد.   

البته نباید فکر کرد که دو کشور مذکور وارد کلاف درگیری و مبارزه بزرگی خواهند شد، فقط می توان پیش‌بینی کرد که علی‌الخصوص عربستان سعودی، دیگر منافع خود را در کانون قرار داده و در باره بسیاری از مسایل، به اشکال مختلف موضع‌گیری خواهد کرد. حتی می‌توان گفت که محمد بن سلمان با فرسودگی از این روند خارج شده و تاوان آن را پس خواهد داد.

نویسنده: جان آجون پژوهشگر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ترکیه