عصر شکوفایی ادبیات و علوم ریاضی و ستاره‌شناسی در آناتولی

روزی روزگاری در مزرعه‌ایی دو خروس ناسازگار با یکدیگر مدارا کنند، زندگی می‌کردند. بالاخره لحظه مورد انتظار سر رسید و به جنگ و جدال در مزرعه شروع شد. یکی از خروس‌ها مغلوب ضربات پنجه و منقار رقیب خود شد و با شرم و سرافکندگی در گوشه‌ای از مرغداری پنهان گردید. خروس پیروز در نبرد با غرور و افتخار از سقف مرغداری بالا رفت و  با زدن بال و پرهای خود شزوع به آواز خواندن کرد. این خروس می‌خواست به این شکل پیروزی‌اش را به تمامی جهان اعلام کند. ولی در این حین عقابی که در هوا بدنبال شکار بود، خروس را دید، به سرعت پایین آمد، خروس را در در چنگال‌ گرفته و  به لانه‌اش برد.

این یکی از داستان‌های ازوپ است که در آن تکبر و خودخواهی و اینکه چگونه این افراد مغلوب دشمنان‌شان می‌شوند، مورد تاکید قرار گرفته‌است. امروز از ازوپ اولین خلاق این نوع داستان‌نویسی سخن خواهیم گفت که با شبیه‌سازی‌های تخیلی معروف است و شخصیت‌ داستان‌های وی حیوانات و یا اشیا بی‌جان هستند.

آناتولی در اصل زنجیره‌ای از حلقه‌های تمدن‌های متفاوت است. زیرا هزاران سال است که آغوش خود را بر روی فرهنگ‌های مختلف باز کرده است. هنر، ادبیات، معماری و کلیه عناصر زندگی در این خاک، عجینی از فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلف است. داستان‌های ازوپ از شهرت جهانی برخوردار هستند. ازوپ به نوعی از طرز نگارش ادبی نیز اطلاق می‌گردد که منشا آن آناتولی است و  در سرتاسر جهان متداول گردیده است. داستان‌های وی هم طنزآمیز است و هم خوانندگان را به تفکر و اندیشه وامی‌دارد. در رابطه با زندگی ازوپ اطلاعات قطعی در دست نیست ولی احتمال می‌رود در شهر آموران در نزدیکی‌های امیرداغ ترکیه به دنیا آمده باشد. برخی‌ها معتقدند که این نویسنده در منطقه تراس متولد شده و اهل فریگیه بوده‌است. حتی برخی‌ها نیز بر این عقیده‌اند که چنین کسی واقعیت نداشته و چهره‌ای افسانه‌ای بوده‌است. ما گفته‌های هرودوت پدر تاریخ را بعنوان منبع موثق تلقی می‌کنیم. هرودت پدر تاریخ در آثار خود نوشته‌است که ازوپ صدها سال پیش از وی زندگی کرده و برده‌ای از اهالی سارد بوده‌است. ازوپ در حکایات‌اش که گاهی از مردم شنیده و گاهی نیز ساخته و پرداخته خود وی بوده، از یکسو به مردم درس اخلاق و رفتار درست و نیکو داده و از سوی دیگر به انسان‌ها جنبه‌های ضعیف و ناقص‌شان را گوشزد کرده است. ازوپ این امر را با روشی بی‌سابقه انجام داده و داستان‌ها را از زبان حیوانات نقل کرده است. حیوانات در داستان‌های ازوپ با حفظ ویژگیهای آفرینش خود ایفای نقش کرده‌اند. یعنی روباه همیشه زرنگ، گرگ خائن، شیر شجاع و موش ترسو بوده‌اند ولی همانند انسان حرف زده، اندیشیده و رفتار می‌کرده‌اند. در پایان داستان‌های ازوپ که هنگام نقل آنها از زبانی ساده استفاده شده، پیامی عبرت‌آمیز به خوانندگان داده شده است. 

تحقیقات نشان می‌دهد که نقل داستان‌ها از زبان حیوانات و یا اشیا بی‌جان، سال‌ها قبل از ازوپ متداول بوده‌است. با نمونه‌های این نوع داستان‌ها در یک منطقه جغرافیایی وسیعی از هندوستان تا بین‌النهرین می‌توان روبرو شد. این نوع داستان‌ها در آن‌دوران به حکایت معروف بودند. جهان با انواع حکایات پس از ترجمه داستان‌های ازوپ به زبان لاتین آشنا شد. این داستان‌ها به منبع الهام ژان لافونتن شاعر معروف فرانسوی تبدیل شدند و با تعریف از آن بعنوان حکایاتی که در آن درس یا نکته اخلاقی نهفته‌است، در ادبیات جهان جای گرفتند. حتی برخی‌ها بر این نظرند که کلیه داستان‌های لافونتن در اصل داستان‌های ازوپ هستند.

بر اساس منابع تاریخی داستان‌های ازوپ در ده جلد جمع‌آوری شدند ولی این آثار در طول زمان مفقود شدند. برخی منابع نیز ادعا می‌کنند که شمار داستان‌های ازوپ حدود 20 جلد بوده است. شاید هم برخی‌ها با عطف به ازوپ به افزایش تعداد داستان‌های او یاری کرده و شاید هم کلیه این داستان‌ها ساخته و پرداخته ازوپ بودند. ازوپ بعنوان یکی از بزرگترین نویسندگان جهان پذیرفته می‌شود و داستان‌های این نویسنده اهل آناتولی نیز بعنوان میراث فرهنگی بشر در تاریخ به ثبت رسیده‌اند. حکایت‌نویسی که دو هزار و ششصد سال پیش از این با ازوپ در آناتولی رایج گردید، مدتی بعد به لافونتن الهام بخشیده و در سرتاسر جهان متداول گردید. زیرا این نوع داستان‌های کوتاه در آن حیوانات حرف زده، چنان انسان رفتار کرده و برای خود فلسفه‌ای داشتند، چنان کودکان از سوی بزرگسالان نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته و طرفداران بسیاری پیدا کرد. بدین‌وسیله به ازوپ که این نوع داستان‌ها را به ما ارمغان کرده و ما را با جوانب مختلف‌ زندگی و انسان آشنا کرده، پس از گذشت هزاران سال درود می‌فرستیم.

آناتولی تنها مهد تاریخ و ادبیات نبوده بلکه در عین‌حال مهد ریاضیات و پزشکی نیز است. ریاضیاتی که مصر و بین‌النهرین بعنوان مرکز کشف آن تلقی می‌شود، یکی از قدیمی‌ترین علوم تاریخ بشر است. هرودوت پدر تاریخ ادعا می‌کند که سیلاب‌های رود نیل در کشف ریاضیات و با به عبارتی دیگر کشف هندسه ایفای نقش کرده‌است. ارسطو نیز می‌گفت که روحانیون و راهب‌ها برای سرگرم کردن خود و رهایی از دلتنگی موفق به کشف علم ریاضیات شدند. پیشرفت اصلی ریاضیات در دوره ایونی‌ها اتفاق افتاد.  چنان ازوپ نویسنده اهل آناتولی و لافونتن شاعر فرانسوی که شهرتی جهانی دارند، در این سرزمین دانشمند مهمی در عهد عتیق پرورش یافت که حتی به ریاضی‌دانان و فیسلوفان بزرگی مانند آرشمیدس و اقلیدس پیشگامی کرد. این دانشمند معروف اودوکسوس کنیدوسی بود. این فیسلوف معروف که در شهر کنیدوس وابسته به شهرستان داتچای استان موغلا متولد شد، شاگرد افلاطون فیلسوف عهد عتیق در یونان بود. وی به مطالعه در زمینه علم فلسفه اکتفا نکرده و با آموزش در عرصه علومی مانند ریاضیات، نجوم‌شناسی و حقوق اطلاعات ارزشمندی کسب کرد. اودوکسوس کنیدوسی هم وکیلی تنظیم کننده اصول و مقررات حقوقی بوده و هم با ارائه تئوری‌های مختلف، علم ریاضیات در یونان را به مرحله بسیار پیشرفته‌ای رسانده و هم موجب گشودن راه علم نجوم‌ گردید. شهرت او در هندسه به سبب ابداع اصل کلی تناسب است که در مورد حجم‌های پیمودنی و حجم‌های ناپیمودنی می‌باشد.

اولین فردی که مدل ریاضیی کیهان‌شناسی را ارائه کرد باز اودوکسوس کنیدوسی بود. وی با این فعالیت‌های علمی خود به ستاره شناسانی مانند کوپرنیک و کپلر پیشگامی کرد. اودوکسوس ادعا کرد که برای توجیه نظام گیتی به مطالعات نیاز دارد. وی نکته‌نظرات و تئوری‌هایی را که به مطالعه و آزمایشات متکی نبودند، منتفی تلقی می‌کرد. گالیله و نیوتون نیز به راه او ادامه دادند. در مصر که بمنظور دادن درس رفته‌بود، مدتی طولانی اقامت گزیده و فرصت انجام مطالعات نجوم‌شناسی را پیدا کرد. در نتیجه این مطالعات، متوجه حرکت نامنظم سیاره‌ها و نظم تناوبی ستاره‌ها گردید. علاوه بر این نحوه تشکل صورت‌های فلکی را تشریح کرده و نقشه ستارگان را ترسیم نمود. به نظر اودوکسوس جهان در مرکز گیتی واقع شده و کلیه حرکات آسمان بشکل دایره‌ای و منظم است. فرضیهٔ او دربارهٔ دایره‌های هم مرکز که مطابق با فرضیه توضیح حرکت خورشید و ماه و ستارگان از راه هندسه بود، اهمیت فراوانی دارد. اودوکسوس به علوم ریاضیات و نجوم یاری‌های فراوانی نمود ولی کسانیکه در مورد این دو علم اطلاعات زیادی ندارند، این دانشمند را نیز زیاد نمی‌شناسند. همگان با آرشمید، اقلیدس، کوپرنیک و گالیله آشنایی دارند ولی نمی‌دانند که راه‌گشای آن‌ها اودوکسوس بوده‌است. ادوکسوس کیندوسی در موازات ارائه اولین مدل ریاضیات در جهان، صدها سال از هم عصران خود آینده‌نگر بوده و پیشگام بسیاری از ریاضی‌دانان و نجوم‌شناسان بوده‌است. بدین وسیله به این دانشمند بزرگ تاریخ بشر نیز سلام و درود می‌فرستیم.