اساطیر کوه‌های پر صلابت آناتولی
میزبانی آناتولی از کوه‌های مهم و معروف در تاریخ و فرهنگ بشر
کوه‌ها این فاظلان صعب‌العبور، خویشتن‌دار، ساکت و شاهدان تاریخ . پراحتشام‌ترین ، قوتی‌ترین و مغرورترین برآمدگی‌های روی زمین. کوه‌ها که طبیعت را با ابهت شگفت‌انگیز و قله‌های مرتفع خود تحت الشعاع قرار می‌دهند. کوه‌ها اماکنی هستند که انسان در آنجا به بعد واقعی خود پی می‌برد. هم در مقابل بزرگی آنها که با میلیون‌ها و هم در مقابل قدمت‌شان که با میلیاردها اندازه‌گیری می‌‍‌‌شوند. این برآمدگی‌ها که مدت کوتاهی بعد از بوجود آمدن زمین، پدیدار گشتند، همواره کانون توجه انسان‌ها را تشکیل دادند. کوه‌ها در دوره ادیان چند خدایی مقدس شمرده شده و اکثرشان آتشفشانی بودند. به همین علت انسان‌های آن‌دوره از کوه‌ها ترسیده و با نذر کردن سعی می‌کردند تا از خطرات و آسیب احتمالی آن خود را محفوظ دارند. کوه‌ها در بسیاری از فرهنگ‌ها و ادیان جهان از جایگاه مهم و مخصوصی برخوردار هستند. بشر کوه‌های مرتفع و پوشیده از ابرها را بعنوان نزدیک‌ترین اماکن به خدا مشاهده کرده و در مناطق جغرافیایی مختلف مانند برج‌های بابل برای رسیدن به خدا برج‌های مرتفع موسوم به زیگورات را که نیایشگاهی برای خدایان بود، ساخت. در میتولوژی یونان المپوس کوه محل زندگی خدایان نامیده می‌شود. مردم چین به وجود روح کوه‌ها اعتقاد دارند که برخی از آنها به جهان زیر زمین راه داشته ، برخی مکان جاودانگی بوده و برخی نیز مرکز جهان است. زائران ژاپنی کوه مقدس فوجی یاما را زیارت می‌کنند. کوه سینا واقع در شبه جزیره سینا محل وحی ده فرمان و گفتگوی حضرت موسی و خداست. به عقیده مسیحیان تپه گلگتا که در آن عیسی مسیح به صلیب کشیده شد، در مرکز جهان واقع شده‌است. مسلمانان، کوه حرا محل بعث پیامبر گرامی اسلام که قران کریم نخستین بار بر ایشان نازل گردید ، را مقدس می‌شمارند.
از کوه اتوکن در بسیاری از متون سنگ‌نبشته‌های اورهون و یا گوک‌تورک که اولین کتیبه‌های متعلق به ترک‌ها هستند، نام برده شده‌است. این کوه مقدس شمرده شده و در اساطیر نیز از جایگاه مهمی برخوردار است. بموجب حماسه ارگنه‌کون ترک‌ها، کوه را ذوب کرده و با یافتن راهی از مکان کوهستانی که در آنجا می‌زیستند، در تمامی نقاط جهان پخش شدند. در مناطق مختلف آناتولی از کوه‌ها با اساطیر و افسانه‌ها یاد می‌شود. وقتی سخن از کوه غاز به میان می‌آید، افسانه ساری کیز به اذهان خطور کرده و کوه آیدا نیز تداعی بخش مسابقه ملکه زیبایی الهه‌هاست. افسانه آهوی کوه صبحان و یا افسانه کوه نمرد تنها نمونه‌هایی از اساطیر معروف ترک هستند که با کوه‌ها عجین شده‌اند. ولی در این منطقه جغرافیایی آنچنان کوهی پر ابهت و در مورد آن آنچنان افسانه‌ای وجود دارد که اگر بگوئیم که تمامی جهان می‌دانند، اغراق نمی‌کنیم. این کوه همانا کوه آغری است. این کوه با بافت متفاوت خود مرتفع‌ترین کوه آناتولی‌ست.
این کوه که مارکو پولو سیاح معروف صعود به آن را امری ناممکن دانسته، در بین معروف‌ترین کوه‌های جهان قرار دارد. کوه آغری کوهی افسانه‌ای بوده و اعتقاد بر این است که کشتی نوح پس از طوفان در آنجا به خاک نشسته است. طوفان و کشتی نوح امروزه بعنوان یکی از بزرگترین اعتقادات مشترک بشر تلقی می‌شود.از طوفان نوح در کتیبه‌های سومر ، حماسه گیلگمیش و کتاب‌های مقدس سه دین الهی با اندک تفاوت‌هایی سخن به میان آمده‌است.حتی در آثار میتولوژیک متعلق به مکزیک و استرالیا نیز اطلاعاتی در خصوص طوفان نوح ارائه شده‌است. داستان طوفان نوح که در آن مرگ و زندگی در یکدیگر عجین شده‌است ،در سرتاسر جهان نقل می‌شود.
پس از اینکه انسان‌ها از صراط مستقیم منحرف شده و بسوی شر و بدی متمایل شدند، خداوند غضبناک شده و تصمیم گرفت تا آنها را با طوفانی سهمگین مجازات کند. به همین منظور به حضرت نوح دستور می‌دهد تا کشتی بزرگی بسازد و این کشتی را با مواد غذایی که برای مدتی طولانی کفاف نیازها را بدهد پر کرده و از کلیه جانداران روی زمین جفتی را همراه خود به کشتی سوار کند. حضرت نوح به اوامر خداوند اجابت کرده ولی دیگران به او باور نکرده و حتی او را مسخره می‌کنند. پس از تکمیل تدارکات، ناگهان در آسمان سوراخی پدیدار شده و طوفانی سهمگین بر پا شد. بارانی که چهل روز و چهل شب ادامه یافت، سنگ‌ها را به دریاها پیوسته و بغیر از جانداران داخلی کشتی نوح هیچ جانداری زنده نمی‌ماند. کشتی نوح پنج ماه در آب‌ها سرگردان شده و پس از پایان طوفان و آرام شده امواج روی قله کوهی به خاک نشست. حضرت نوح از کشتی خارج شده و در دامنه کوه اسکان گزیده و بدین‌گونه زندگی روی کره زمین یکبار دیگر شروع شد. این کوه همانا کوه آغری است.
این قدیمی‌ترین داستان میراث حافظه مشترک بشری سال‌هاست که مورد توجه محققین قرار دارد. با این علاقه و توجه روزافزون انسان‌ها در تلاش یافتن کشتی نوح که امروز نیز اسرار خود را حفظ می‌کند، هستند. فریدریش پاروت سیاح و طبیعیدان معروف آلمانی اولین کسی بود که برای یافتن کشتی نوح به قله کوه آغری صعود کرد. اگر چه وی در این سفر اکتشافی خود نتوانست بقایای کشتی نوح را بدست آورد ولی پیشگام کوهنوردی به قله آغری گردید. در کتابی که پس از صعود به قله کوه آغری به قلم گرفت، ساختار اقتصادی و فرهنگی منطقه و ویژگی‌های ژئومورفولوژیک کوه آغری با گیاهان و حیوانات موجود در آن را تشریح کرد. 87 سال بعد یک خلبان روس در حین پرواز هواپیمایش بر فراز کوه آغری، اشکالی شبیه بقایای کشتی مشاهده کرده و تصمیم گرفت به تحقیقات در کوه آغری شروع کند. ولی متاسفانه تلاشهای او برای یافتن بقایای کشتی بی‌نتیجه ماند. پس از مدتی جنگ جهانی دوم شروع شده و در حین جنگ و بعد از آن هم خلبانان روس و هم خلبانان آمریکایی گزارشاتی در مورد مشاهده بقایای کشتی در کوه آغری ارایه نمودند. سرگرد الهامی دوروپنار در سال 1959 ، نقشه جغرافیایی منطقه را ترسیم کرد. وی در حین بررسی و مطالعه عکسهای کوه آغری که از ارتفاع 4000 الی 4500 متری گرفته شده بودند، متوجه توده‌ای شبیه کشتی نوح گردید. این توده ، گودالی شبیه کشتی در کوه آغری بود. برای انجام تحقیقات جامع عکاسی داوطلب شده و در یک هوای طوفانی با یک هواپیمای قدیمی نه پرواز بر فراز کوه آغری ترتیب یافته و عکسهای جدیدی گرفته شد. پس از چاپ عکسها در سرتاسر جهان بازتاب گسترده‌ای به همراه آورد زیرا ابعاد و اندازه‌های کشتی ایی که از آن در انجیل سخن به میان آمده با عکسهای گودال در کوه آغری کاملا تطبیق می‌کرد. عکاسی که این عکسها را گرفته بود، آرا گولر بزرگترین عکاس ترکیه بود. آرا گولر در این رابطه گفت: من عکسها را گرفتم ولی مرحله بعد از این بر عهده دانشمندان و محققان است. اگر که این گودال بقایای کشتی نوح است، من اولین کسی هستم که آن را دیده و عکس‌اش را گرفتم. تحقیقات بدون فوت وقت شروع شد. شکل گودال با کشتی نوح تطابق داشت. مباحثات پیرامون اینکه آیا گودالی که در عکسها دیده می‌شود واقعا محلی است که کشتی نوح در آن به خاک نشسته یا اینکه تنها سحطی از زمین است که در نتیجه رانش زمین بوجود آمده؟ همچنان ادامه دارد. دانشمندان در زمینه حفریات در محل به دو گروه تقسیم شدند زیرا منطقه برای رانش زمین مساعد است. به گفته برخی محققین حفریات می‌تواند موجب رانش زمین شود. گروهی دیگر نیز معتقدند که قبل از وقوع رانش زمین دیگری که موجب نابودی داده‌های علمی خواهد شد، باید بالفور به تحقیقات آغاز شود. این شاید واقعا بقایای کشتی نوح و شاید هم شکلی از پوسته زمین است ولی این شکل در ماهیت یادواره امروزه بعنوان محوطه تحت حفاظت ویژه و موزه فضای باز تحت حفاظت قرار دارد. انسان‌ها دویست سال است که از تلاش برای یافتن بقایای کشتی نوح منصرف نشدند. حتی امروزه دانشمندان و نهادهایی از کشورهای مختلف بدنبال تحقیقات در این زمینه هستند.
مشاهده کوه‌ها تنها بعنوان برآمدگی‌های جغرافیایی ناحقی خواهد بود زیرا بیش از این هستند. بویژه در آناتولی ساختاری متفاوت داشته و گویی که با زبانی رسا با انسان صحبت می‌کنند. کوه‌ها، موضوع افسانه‌ها و گاهی نیز خود افسانه هستند. گاهی پناهگاه فراریان از ظلم وستم حکمرانان و گاهی اماکن مملو از اسرار جویندگان گنجینه‌ها بودند. و گاهی مانع بزرگی بر سر راه عاشقان. برخی در راه عشق دل کوه را کنده و برخی با عشق اش در کوه‌ها مخفی شده و به سکوت و آرامش می‌رسد. گاهی به دیار اولیا تبدیل شده و گاهی نیز به کوه قاف در داستان‌ها تبدیل می‌شود. کوه‌ها جزئی از زندگیمان بوده و به آنها نام‌های متفاوتی از قهرمانان گرفته تا ادیان و اساطیر اطلاق شده مانند کوه نمرود، حسن، توروس،کاچکار و غیره . کوه آغری با یخچال‌های ذوب نشدنی در قله هایش، رمان‌هایی که برایش نوشته شده و فیلم های که تهیه شده ، اساطیر و حماسه هایش از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
