عملیات ادلب و چند نکته دیگر

شهادت 5 سرباز ترک و زخمی شدن 5 سرباز دیگر در نتیجه حمله نیروهای وابسته به رژیم بعثی مستقر در دمشق به حوالی ادلب، خشم شدید افکار عمومی در ترکیه را به دنبال داشت. این حمله روز دهم فوریه و به دنبال ارسال گسترده تدارکات و محموله‌های نظامی از سوی ترکیه به منطقه ادلب صورت گرفت. ترکیه که از روزهای آغازین بحران سوریه شاهد کشت و کشتارهای مکرر رژیم و پذیرای فوج عظیم مهاجرین بوده ضمن آرزوی حل فوری این بحران، از روند آستانه-سوچی که به همین منظور از سال 2017 شروع به شکل گیری کرده، حمایت جدی کرده بود. آغاز این روند تب تنشها و درگیرها در سوریه را پایین کشید و با ممانعت از گسیل شدن موج جدید مهاجران به ترکیه و اروپا شده سبب خشنودی نسبی شده بود. در همین دوره گسترش روابط ترکیه و روسیه نیز با استقبال مردم ترکیه که باور داشتند از سوی متحدان غربی خود حمایت نشده روبرو گردید. آنکارا تصور می کرد در خلال روند مورد بحث توسعه روابط با مسکو و گسترش فضای منافع متقابل می تواند سبب کاستن از حمایتهای دولت پوتین از دیکتاتوری حاکم بر دمشق و تسهیل در روند گذر سیاسی موجود در شالوده روند آستانه شود.

پیشرفت در مذاکرات سیاسی بین مخالفین و گروههای مورد حمایت رژیم که انجام آن در روند آستانه طرح‌ریزی شده بود بی شک با روحیه حال حاضر رژیم ارتباط تنگاتنگی دارد. چنانکه مشهود است کشته شدن بیش از نیم میلیون و آوارگی میلیونها نفر در داخل و خارج و تخریب کلیه تاسیسات زیربنایی کشور در خلال جنگ داخلی، اهمیتی چندانی برای دسته حاکم در دمشق ندارد.

به این منظور با استیلاء بر آخرین مناطق تحت کنترل مخالفان با استفاده از نیروی نظامی، در تلاش برای کمرنگتر کردن قضیه گذر سیاسی مورد بحث هستند. از قرار معلوم این استراتژی از سوی روسیه و ایران نیز حمایت می شود. بر همین منوال، هدف بعدی رژیم پس از تسلط کامل بر ادلب، دستیابی به مناطق تحت اشغال نیروهای تحت حمایت آمریکا موسوم به نیروهای دموکراتیک سوریه در شرق رود فرات خواهد بود. رژیم در حالیکه از یک سو به تهدیدات خود در این راستا ادامه می دهد از سوی دیگر با وساطت مسکو در حال گفتگو با ی‌پ‌‌گ بوده و نقشه تسلط بدون درگیری بر این مناطق استراتژیک از لحاظ منابع کشاورزی و انرژی را در سر می‌پروراند.به این ترتیب خواهد توانست این مناطق که قبلا چندین بار با اقدامات نظامی سعی در کنترل آن را داشته ولی به دلیل واکنش شدید آمریکا مجبور به عقب نشینی شده بود را تحت سیطره خود درآورد.در این میان تاثیرات عامل ایران و شبه نظامیان شیعی وضعیت را بغرنج‌تر می کند. یعنی نفوذ منطقه‌ای ایران ممکن است سبب مخالفت آمریکا با نزدیکی روابط بین رژیم و ی‌پ‌گ شود.

به ویژه اهمیت راهبردی منطقه ابو کمال در مرز عراق و سوریه و بمباران سنگین نیروهای حشد شعبی در این منطقه از سوی آمریکا پس از حمله به پایگاه آمریکایی کی1 در عراق، متعاقباً کشته شدن قاسم سلیمانی و ابو مهدی المهندس، به شکلی بارز خطوط قرمز دولت ترامپ در عراق و سوریه را نشان می دهد.

در حال حاضر ترکیه برای به دست آوردن یک اهرم فشار در ارتباط با روند گذر سیاسی، ممانعت از خیزش موج جدید مهاجران پس از اشغال ادلب توسط رژیم و داشتن نقشی تعیین کننده در آینده این کشور که چندین قدرت منطقه‌ای و جهانی و حتی برخی از گروههای تروریستی منجمله پ‌کاکا در تلاش برای تاثیر گذاری بر آن هستند، باید به حضور قدرتمند خود در میدان و میز مذاکره ادامه دهد.

نویسنده: دکتر حقی اویغور جانشین رئیس مرکز مطالعات ایرانی آنکارا