سیاست خارجی ترکیه؛ مناسبات ترکیه و قرقیزستان

قرقیزستان یکی از کشورهای کلیدی در روابط جمهوری ترکیه و کشورهای آسیای مرکزی است که روند گسترش مناسبات آن دو با شتاب ادامه دارد.

در برنامه این هفته، اثرات روابط با قرقیزستان را بر سیاست خارجی ترکیه تجزیه و تحلیل خواهیم کرد.

این برنامه توسط دکتر جمیل دوغاچ ایپک نوشته شده است.

ترکیه اولین کشوری است که استقلال جمهوری قرقیزستان را در 16 دسامبر سال 1991 به رسمیت شناخت. در 29 ژانویه 1992، روابط دیپلماتیک میان دو کشور برقرار شد. در سال 1992، سفارتخانه های ترکیه  و قرقیزستان در بیشکک و آنکارا افتتاح شدند.

امروز روابط بین ترکیه و قرقیزستان به سطح مشارکت استراتژیک رسیده است. روابط دو کشور در همه سطوح بخصوص در زمینه های سیاسی، اقتصادی، تجاری، نظامی، فرهنگ، آموزش، بهداشت و حمل و نقل پیشرفت بسیاری داشته است. این روابط در یک چارچوب قانونی گسترده ای که شامل بیش از 200 توافقنامه و پروتکل است رفته رفته توسعه بیشتری مییابد.

در سال 1997، روسای جمهوری دو کشور، موافقت نامه دوستی و همکاری ابدی را میان یکدیگر امضاء کردند. در سال 1999، ترکیه و قرقیزستان، با هم بیانیه مشترکی موسوم به قرن21  را منتشر کردند. در سال 2011، اعلامیه مشترک در مورد ایجاد شورای همکاری راهبردی سطح بالا امضا شد. در واقع این اسناد اساس همکاری استراتژیک بین دو کشور را تشکیل می دهد. دیدارهای متقابل زیادی توسط مقامات ارشد دو کشور به ویژه در سطح رؤسای جمهوری، صورت گرفته است.

ترکیه دارای پروژه بسیار جدی و بزرگی در قرقیزستان است. بیمارستان دوستی قرقیزستان و ترکیه در بیشکک که اخیرا توسط آژانس توسعه همکاری و توسعه (TIKA)افتتاح شده، تنها یکی از آنها است. همچنین توافقنامه ای میان دو کشور مبنی بر اعزام سالانه 100 بیمار از قرقیزستان به ترکیه وجود دارد. این بیماران بدون پرداخت هرگونه وجهی و در تمامی شاخه های پزشکی مورد معالجه و درمان قرار می گیرند.

دانشگاه ماناس ترکیه - قرقیزستان یک نهاد مشترک در سطح آموزش عالی است. دانشگاه ماناس نمونه ای عالی از برادری نزدیک بین دو کشور است. دانشگاه ماناس تنها دانشگاهی است که دارای مجتمعی عملیاتی در قرقیزستان است. هر ساله برای این دانشگاه، بودجه ای حدود 25 میلیون دلار اختصاص داده می شود. علاوه بر این، دانش آموزان قرقیز با حضور در ترکیه می توانند از طریق دریافت بورس و دریافت کمک هزینه های تحصیلی مختلف، تا مدارک بالای دانشگاهی از تحصیلی رایگان برخوردار شوند. علاوه بر این، تیکا همچنان به اجرای پروژه ها در زمینه های مختلف در قرقیزستان ادامه می دهد. از دیگر نمونه های همکاری میان دو کشور، مسجد مرکزی بیشکک پایتخت قرقیزستان است که یک هدیه از طرف دولت ترکیه می باشد. این مسجد حضور رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه افتتاح شده است.

حجم تجارت بین ترکیه و قرقیزستان در حال حاضر حدود 400 میلیون دلار است. اما این داده ها، پتانسیل واقعی هر دو کشور را منعکس نمی کند. هدف این است که رقم مذکور به 1 میلیارد دلار افزایش یابد. در سال گذشته حجم تجارت بین دو کشور 26.7 درصد افزایش یافت. هر دو کشور اهمیت زیادی برای توسعه همکاری در راستای تجارت دوجانبه، سرمایه گذاری و کارآفرینی قائل هستند.

در روز 15 اکتبر سال 2017 سورونبای جینبکوف با برنده شدن در انتخابات ریاست جمهوری به عنوان رییس جمهوری قرقیزستان انتخاب شد. وی بارها بر اهمیت روابط قرقیزستان با ترکیه تاکید کرده است. وی بعد از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری گفت: ما روابط استراتژیک خود را با فدراسیون روسیه تقویت خواهیم کرد. روابطمان را با کشور همسایه مان چین نیز گسترش خواهیم داد. ما برای ایجاد یک رابطه نزدیک با اروپا هم تلاش خواهیم کرد. ما همکاری های خود با ترکیه و ایالات متحده را توسعه خواهیم بخشید.

با در نظر گرفتن عضویت قرقیزستان در اتحادیه اقتصادی اوراسیا، می توانیم بگوییم که قرقیزستان، که عمدتا در مدار سیاسی و اقتصادی روسیه قرار دارد مایل نیست تا در آینده نزدیک، سمت و سوی سیاست خارجه خود را تغییر دهد. تغییراتی که اخیرا در قانون اساسی صورت گرفته امکان ایجاد تحول در سیاست خارجی قرقیزستان را محدود کرده است. این امر مانع می شود تا رئیس جمهور بتواند تغییرات اساسی ای در سیاست خارجه قرقیزستان بدهد.

امروزه ترکیه و جمهوری های ترک ترکستان (آسیای مرکزی) در حال توسعه همکاری های خود در زمینه سیاست خارجی هستند. دلیل اصلی این است که این کشورها از یک زبان مشابه برخوردارند و دارای یک فرهنگ یکسان هستند. چنگیز آیتماتوف، نویسنده بزرگ ترک در قرقیزستان گفته است: "در این دنیای متغیر، همه چیز براساس قوانین مقدس ایجاد شده و سپس می میرد. اما تنها چیزی که هرگز نمی میرد فرهنگ است. "

امروز ترکیه به ثبات و توسعه قرقیزستان که تحولات دموکراتیکی را در آسیای مرکزی سپری کرده است اهمیت ویژه ای می دهد. در این چارچوب، ترکیه از قرقیزستان از بدو آغاز روند تحول سیاسی و نهادی تا به امروز، در تمام سطوح حمایت کرده است. از سوی دیگرمی دانیم که سازمان تروریستی فتو (FETO)  در قرقیزستان دارای ساختاری قوی است. در حال حاضر، برای دستیابی به روابط بهتر بین دو کشور، به نظر میرسد که قرقیزستان باید اقدامات لازم قانونی علیه FETO را انجام دهد.

ترجمه : فرزاد صمدلی