توافق سوچی و تاثیر تحویل سامانه پدافند هوایی S-300 به رژیم اسد

در دوره گذشته تحولات بسیار مهمی در سوریه رخ داد. از حمله احتمالی رژیم اسد به ادلب که قرار بود با حمایت ایران و روسیه ترتیب یابد در سایه موضع قاطع ترکیه جلوگیری شد و در نهایت توافق سوچی بین ترکیه و روسیه در این زمینه امضا گردید. در نتیجه امضای تفاهم نامه سوچی، از حمله احتمالی به ادلب که بیش از 3 میلیون غیر نظامی در آن زندگی می کنند و نیز وقوع بحران انسانی در آن جلوگیری شد. این توافقنامه همچنین برخی مسئولیت ها را برای ترکیه و روسیه به ارمغان آورد. بر اساس این توافقنامه قرار شد تا در منطقه ای به وسعت 15 الی 20 کیلومتر منطقه عاری از سلاح تاسیس شود،  بزرگراه های M4 و M5 برای انجام تجارت آزاد بازگشایی شود، نیروهای نظامی ترکیه و روسیه در دو طرف خط جبهه فعالیت های نظارتی و گشت زنی ترتیب دهند و نیز با استفاده از پهپادهای ترک و روس فعالیتهای نظارتی در ادلب انجام گیرد.

یکی دیگر از تحولات بسیار مهم در سوریه، سقوط هواپیمای IL-20 روسیه توسط سامانه دفاع هوایی رژیم اسد در جریان حملات هوایی اسرائیل بود. در حالی که روسیه  اسرائیل را مسئول سقوط این هواپیما اعلام کرد، اسرائیل دلیل این امر را ناکفایتی سوریه دانست. در نتیجه این حادثه، روسیه سامانه پدافند هوایی S-300 را به رژیم اسد تحویل داد.

جان آجون نویسنده و محقق بنیاد تحقیقات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در این زمینه چنین می گوید:

ترکیه و روسیه در زمینه اجرای توافقنامه سوچی در مورد ادلب مسئولیت بزرگ ی بر عهده دارند. اجرای این توافقنامه حاوی برخی خطرات و چالش ها برای ترکیه است. از سوی دیگر، نقطه از اجرای این توافقنامه سوچی ترکیه دارای ابزار های بسیاری را در دست خود. مهم ترین خطرات و چالش ها برای ترکیه، حضور سازمان ها و گروههای رادیکال در ادلب است. بر اساس توافقنامه سوچی، باید به حضور سازمان های رادیکال نظیر هیات تحریرالشام در منطقه عاری از سلاح پایان داده شود. جهت تحقق این امر ترکیه در حالی که از یک سو باید اقدامات لازم را به انجام برساند، از سوی دیگر نیز باید با از طریق همکاری با اپوزیسیون نزدیک به خود به اعمال فشار ادامه دهد.

مطابق توافق نامه سوچی، مخالفان سوریه باید سلاح های سنگین خود را از منطقه عاری از سلاح خارج کرده و به داخل ادلب بکشند. چنانچه با تلاشهای مقامات ترکیه، مخالفان سوریه، موشک ها، خمپاره ها و توپ های خود را از خط مقدم به داخل ادلب عقب کشیدند، اما حضور نظامی آنها در خطوط دفاعی در برابر حمله احتمالی رژیم ادامه دارد. همچنین علاوه بر موشک های ضد تانک هدایت شده و نیز سلاح های سبک و متوسط، اسلحه های 23 میلیمتری و 57 میلیمتری نیز در منطقه خلع سلاح وجود دارند. بدین ترتیب بهتر است گفته شود که منطقه خلع سلاح شده اساسا از سلاح های تهاجمی خلع شده است.

پس از امضای یادداشت تفاهم بین روسیه و ترکیه در سوچی، حملات هوایی متوجه ادلب به پایان رسید و زندگی روزمره در این شهر احیا شد. حتی منابع محلی اعلام کردند که حدود 60 هزار نفر از اهالی حماه شمالی که مجبور به مهاجرت شده بودند، شروع به بازگشت به خانه های خود کردند. بدین ترتیب در نتیجه دیپلماسی موفق ترکیه جان و مال بیش از 3 میلیون انسان تحت حفاظت قرار گرفت و بدین شکل ترکیه دستاورد بسیار بزرگی را به نام بشریت به ثبت رساند.

و اما موضوع سقوط هواپیمای IL-20 روسیه توسط سامانه دفاع هوایی رژیم اسد در جریان حملات هوایی اسرائیل

اگر چه پس از سقوط هواپیمای روس، مقامات روسیه بیانیه های تندی را علیه اسرائیل صادره کرده و این کشور را متهم نمودند، اما در ادامه موضوع شاهد موضع معتدل روسیه در قبال این موضوع بودیم. هرچند تنش میان اسرائیل و روسیه بر سر این موضوع به بحران تبدیل نشد، اما تحویل سامانه پدافند هوایی S-300 از سوی روسیه به رژیم اسد سبب کاهش قدرت جولان اسرائیل در آسمان سوریه شد. در واقع اسراییل مدتها بود که با استفاده از حریم هوایی سوریه، دست به ترتیب حملات هوایی علیه نیروهای ایرانی و حزب الله در سوریه می زد. عدم استفاده روسیه از سامانه پدافند هوایی خود در برابر هواپیماهای اسرائیلی و ناکافی بودن سامانه پدافند هوایی رژیم اسد در مقابل اسرائیل باعث می شد تا این کشور براحتی بتواند عملیاتهای هوایی خود در سوریه را به انجام برساند.                 

هر چند در وحله اول چنین به نظر می رسد که تحویل سامانه پدافند هوایی S-300 از سوی روسیه به رژیم اسد، از میزان حملات هوایی اسرائیل به خاک این کشور خواهد کاست، اما طبیعتا این امر نتایج جانبی بسیار مهمی را نیز در پی دارد. با توجه به روند تحولات آتی و در نتیجه دارابودن سامانه پدافند هوایی S-300، رژیم اسد در مقایسه با گذشته از موضع قوی تری در مقابل ائتلاف بین المللی به رهبری ایالات متحده و نیز نیروی هوایی ترکیه برخوردار خواهد شد. افزایش ظرفیت رژیم اسد در این زمینه، نه تنها اسرائیل، بلکه تمام بازیگران استفاده کننده از حریم هوایی سوریه را تحت تاثیر قرار خواهد داد.