چرا ادلب از موقعیت بسیار حساس و استراتژیک در آینده سوریه برخوردار است؟

در بحران سوریه که از سال 2011 ادامه دارد، اکنون ادلب در موقعیت آخرین قلعه مخالفان می باشد. علاوه بر ادلب، شمال حما به همراه غرب و جنوب حلب و کوه های ترکمن واقع در شمال لاذقیه، آخرین منطقه ای است که تحت کنترل مخالفین رژیم اسد می باشد. در حقیقت شکست مخالفان در مناطقی مانند حلب، غوطه شرقی، درعا، قنیطره و حمص شمالی باعث شده است تا مخالفان در ادلب از اهمیت بیشتری برخوردار شوند. در چارچوب روند آستانه، ادلب بعنوان منطقه عاری از تنش اعلام شده و جمعیت آن به حدود 3 میلیون رسیده است. ترکیه در چارچوب روند آستانه و پس از توافق با روسیه و ایران، دوازده نقطه نظارتی را در این منطقه تاسیس کرده که از نظر سرنوشت منطقه بسیار مهم هستند.    

مخالفان در منطقه ادلب گاهی اوقات نیز با یکدیگر درگیر می شوند. بین این گروهها علاوه بر وجود اختلافات ایدئولوژیک مبارزه و رقابت بر سر ابراز قدرت نیز وجود دارد. در نتیجه تحولات اخیر در منطقه، می توان از وجود دو جناح مخالف اصلی در منطقه ادلب تحت عنوان هیات تحریرالشام و جبهه آزادیبخش ملی بحث کرد. هیات تحریرالشام از سوی ایالات متحده آمریکا به عنوان یک گروه تروریستی شناخته می شود، در حالی که جبهه آزادی بخش ملی تحت حمایت ترکیه است. همچنین در حالی هیات تحریرالشام در خارج از روند آستانه باقی مانده، جبهه آزادیبخش ملی تبدیل به بخشی از روند آستانه شده است.

در منطقه گروه های رادیکالی وجود دارند که رژیم و متحدان آن از وجود این گروهها به عنوان بهانه ای برای حمله به منطقه استفاده می کنند. در حالی که ترکیه در تلاش است تا با برخی مانورهای سیاسی این گروهها را حذف کند. در حالی که در چارچوب روند آستانه، ادلب به عنوان منطقه عاری از تنش اعلام شده، اما رژیم و متحدان وی اعلام می کنند که به طور مستقیم به ادلب حمله خواهند کرد. حمله نظامی به ادلب حاوی خطرات بزرگی برای ترکیه است. استیفان د میستورا نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه اعلام کرد که در صورت تکرار سناریوی غوطه شرقی در ادلب، تراژدی انسانی این منطقه شش برابر وخیمتر از غوطه شرقی خواهد بود. از میان برداشته شدن عناصر مخالف در ادلب و اطراف آن باعث خواهد شد تا مناطقی نظیر عفرین، عزز، الباب و جرابلس که تحت کنترل ترکیه هستند، به طور مستقیم با تهدید مواجه شوند.

ظرفیت نظامی فعلی رژیم نشان می دهد که عملیات جامع علیه ادلب تنها با تصویب و حمایت مستقیم روسیه امکانپذیر است. موقعیت کنونی ترکیه و روسیه در سوریه و روابط موجود بین آنکارا و مسکو، احتمال عملی شدن این اقدام از سوی روسیه را تضعیف می کند.

با این حال، بمباران های هوایی منطقه منجر به بی ثباتی شده و به اعتماد متقابل ایجاد شده در چارچوب روند آستانه آسیب وارد می کند. در صورت وقوع عملیات در ادلب، قدرت بازدارندگی نقاط نظارتی ایجاد شده از سوی ترکیه در منطقه، توسط رژیم و شبه نظامیان طرفدار وی رژیم تست خواهد شد. در یک چنین شرایطی، ترکیه با تاسیس 12 نقطه نظامی با احتمال حمله زمینی به منطقه مقابله کرده است.

به نظر می رسد که رژیم توانایی نظامی کافی برای حمله فراگیر به ادلب را ندارد و در این زمینه کاملا وابسته به روسیه و ایران است. می توان گفت که رژیم اسد بدون تأیید روسیه و ایران و بدون حمیات این کشورها قدرت حمله به ادلب را ندارد.

ترکیه در تلاش است تا از طریق مذاکره با روسیه، 3 میلیون غیر نظامی ساکن ادلب را از رویارویی با یک بحران انسانی نجات دهد. ترکیه می خواهد تا از طریق کانال های دیپلماتیک از وقوع حملات هوایی در منطقه جلوگیری کند. علاوه بر این، با حذف گروههای رادیکال از ادلب، به بهانه روسیه و رژیم اسد برای انجام بمباران های هوایی پایان دهد.

بطور خلاصه می توان گفت که گردهم آوری مهاجران زیر سقف واحد با هدف پایان درگیری ها در سوریه، به نتیجه رسیده روند آستانه  و پیدایش راه حل سیاسی بسیار مهم است. از سوی دیگر رژیم و متحدان وی باید هر چه زودتر نگرش تهاجمی خود نسبت به ادلب را ترک کرده و حملات هوایی خود را متوقف کنند. با این حال، به نظر می رسد که رژیم اسد در تلاش است تا با از بین بردن مخالفان در ادلب، کلیه نیروهای انقلابی سوریه را از قدرت عمل ساقط کند. بنابراین تلاش در جهت تنظیم قانون اساسی جدید در روند آستانه و سوچی و نیز سایر مراحل مربوطه باید به عنوان یک عنصر اعمال فشار بر رژیم اسد ادامه یابد. حفظ ادلب از نقطه نظر جلوگیری از آغاز یک موج مهاجرت بسیار بزرگ به ترکیه، مبارزه با گروههای تروریستی پ.ک.ک / YPG و نیز صاحب سخن شدن در مذاکرات مربوط به آینده سوریه بسیارمهم است.

نویسنده: جان آجون نویسنده و محقق بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی