ترکیه و چشم انداز تمدن جهانی - 11

چاناک قلعه صعب العبور است، بشر پاینده است

929518
ترکیه و چشم انداز تمدن جهانی - 11

وقایع بسیار مهمی هست که در طول تاریخ کشورها، سرنوشت آنها را تحت تاثیر قرار میدهد. این وقایع گاها تاریخ جهان را نیز دستخوش تغییر میکند. نبرد چاناک قلعه که امسال صد و سومین سالگرد آن را گرامی میداریم، نبردی بود که سرنوشت جهان را تغییر داد.

اشغال استانبول، از دور خارج کردن حکومت عثمانی و ارسال کمک از طریق دریا به روسیه تزاری در بین اهداف این نبرد جای داشت. از اینرو دول ائتلافی که از سربازان کشورهایی نظیر انگلستان، فرانسه، استرالیا، کانادا، زلاند نو و هندوستان تشکیل میشد، به همراه صدها هزار سرباز خود چاناک قلعه را به پناهگاه تبدیل کردند. برای عبور از دریا با تمام قدرت حمله کردند. عدم موفقیت در عبور از دریا سبب شد تا درصدد غلبه بر سد دفاعی بربیایند. ولی با ارتشی مواجه شدند که به رغم ناتوانی فنی با قدرت ایمان به دفاع از کشور خود میپرداختند.

این نبرد در فوریه سال 1915 آغاز شده در دسامبر همان سال به پایان رسید. نبرد چاناک قلعه صدها هزار کشته، مفقودالاثر، اسیر و مجروح بر جای گذاشت. نبردی که طی آن مردم این مرز و بوم یکی از بزرگترین رنج ها را تجربه کردند. در جنگهای قبلی هزاران نفر به شهادت رسیده بود و همین امر باعث شد تا سربازان نوجوان به جنگ فرستاده شود. از اینرو به این جنگ "نبرد پانزده ساله ها" گفته میشود. ترانه محلی “hey onbeşli onbeşli, tokat yolları taşlı, onbeşliler geliyor, kızların gözü yaşlı” (ای نوجوان پانزده ساله، مسیر شهر توکات سنگی است، دختران گریانند... ) در باب این واقعه سروده شده است.

در همان سال نوجوانان بسیاری از دبیرستان های مختلف در جنگ شرکت کردند. دانش آموزان سال آخر دبیرستان گالاتاسارای، ازمیر و دبیرستان قونیه که من نیز از آن فارغ التحصیل شدم و در دوره سلطان عبدالحمید تاسیس شده بود، آن سال فارغ التحصیلی نداشت. چرا که همه به جبهه رفته بودند.

محمت عاکیف در شعری که برای "شهدای چاناک قلعه" سروده قهرمانان این نبرد را چنین توصیف میکند:

Eski Dünyâ, Yeni Dünyâ, bütün akvâm-ı beşer,
Kaynıyor kum gibi, tûfan gibi, mahşer mahşer.
Yedi iklîmi cihânın duruyor karşına da,
Ostralya'yla berâber bakıyorsun: Kanada!
Çehreler başka, lisanlar, deriler rengârenk;
Sâde bir hâdise var ortada: Vahşetler denk
----------
Ey, bu topraklar için toprağa düşmüş asker!
Gökten ecdâd inerek öpse o pâk alnı değer.
Ne büyüksün ki kanın kurtarıyor Tevhîd'i...
Bedr'in arslanları ancak, bu kadar şanlı idi”

 

)دنیای قدیم، دنیای جدید و کل جوامع بشری،

روز محشر همچون شنزار سوزان، همچون طوفان ...

هفت اقلیم جهان در مقابل تو ایستادگی میکنند

ولی کانادا همراه با استرالیا نگاه میکنی!

چهره ها متفاوت، زبانها و پوست ها رنگارنگ

حادثه ساده ای است در این میان، که برابر با خشونت است

-------

ای سربازی که برای خاکهای این مرز و بوم به خاک افتادی

شایسته آنی تا اجداد از آسمان فرود آمده و بر پیشانی پاکت بوسه بزنند...

آنچنان بزرگی که خونت توحید را نجات میدهد

سربازان بدر نیز به همین اندازه با افتخار بودند....(

 

بر اساس داده های غیررسمی 250 هزار تن از سربازان ارتش عثمانی در این جنگ به شهادت رسیدند. این شهدا انسانهای تحصیل کرده ایی بودند که به مدرسه، مکتب و دانش سرا میرفتند. شهادت این همه انسان باسواد، بعدها کشور را با مسائل بسیار بزرگی مواجه ساخت. بجز استان هایی که امروز در داخل مرزهای ترکیه قرار دارند، از بین مردم بالکان، خاورمیانه و قفقاز نیز بسیاری به شهادت رسیدند. میخواهم در اینجا چیزهایی که از عمو الیاس پیرمرد اهل کوزوو شنیده ام را بازگو کنم. در روستای او نیز سربازان زیادی در جنگ شرکت کردند. ولی پس از جنگ بجز سه سرباز بقیه شهید شدند. سربازان هنگام بازگشت به روستاهایشان در زمینه اینکه باید به مردم روستا چه بگویند بسیار متعجب و غمگین بودند. چرا که مادران، پدران، همسران و کودکان گریانی در انتظار بازگشت عزیزانشان بودند. نمیخواستند با ورود ناگهانی به روستا زمینه نگرانی، یاس و غم و ناامیدی مردم روستا را فراهم کنند. از اینرو تصمیم گرفتند تا در دوره های معینی وارد روستا شوند. با ورود اولین سرباز جانباز به روستا، مردم سراغ دیگران را گرفتند. سرباز نیز در پاسخ گفته بود که "خواهند آمد".... یک هفته بعد دیگر سرباز وارد روستا شد و او نیز به چشم انتظاران همین پاسخ را داد. برای سرباز ایثارگر بعدی نیز همین اتفاق افتاد و بدین ترتیب روستایی ها به حقیقت تلخ و دردناک پی بردند.

جنگ چاناک قلعه اساسا مقاومتی بود که کشورهای مظلوم در برابر امپرایالیسم در صفوف ارتش عثمانی از خود نشان داد. مردم مظلوم منطقه به رغم برتری تکنولوژیکی دشمن همه با هم در برابر امپرایالیسم ایستادگی کردند. در جریان نبرد چاناک قلعه و در پی آن نیز در خلال جنگهای رهایی بخش ملی مسلمانان هندوستان، افغانستان و آسیای جنوبی نیز از کمک های خود فرودگذار نکردند. از این رو حماسه چاناک قلعه برای بشریت نماد امید است. امروز نیز کانون های شر در جغرافیاهای متعددی را اشغال کرده اند. چاناک قلعه در زمینه اتحاد ملتهای مظلوم و مقاومت در برابر اقدامات اشغال گرایانه و ممانعت از دسترسی امپریالیستها به اهداف خود یکی از مهمترین، تاثیر گذارترین و تلخ ترین درسهای تاریخ به شمار میرود. این نشان میدهد که در برابر سیاست "تفرقه بیانداز، تجزیه کرده و حکومت کن" تنها میتوان با اتحاد و همبستگی ایستادگی کرد. البته که هر نوع مقاومت در برابر حملات امپریالیستی ارزشمند است. در کنار این چگونگی این مقاومت و گفتار آن نیز بسیار مهم است. امروزه هنگام ایستادگی در برابر حملات امپریالیستی شاهدیم که از گفتاری نفرت بار و غیرخودی کردن استفاده میشود. عدم نفرت از اشغال گران و عدم استفاده از این گفتار در برابر آنها بسیار دشوار است. ازاینرو نبرد چاناک قلعه و تحولات پس از آن برای ما در حکم یک راهنماست. از آنجایی که کشورهایی نظیر استرالیا و زلاند نو در طول تاریخشان شاهد جنگ زیادی نبوده اند در طول جنگ چاناک قلعه در پی تشکیل ملتی جدید بودند. در حالی که ما دیگری نبوده و در طول تاریخمان از هیچ پیروزی و یا شکستی غیرخودی نساختیم. ما یکی از معدود ملتهایی هستیم که در طول تاریخ به ملت دیگری نیاز نداشته و بدون استفاده از غیرخودی کردن پابرجا مانده ایم. این در مورد چاناک قلعه نیز صادق است. رویکرد ما و چشم انداز تاریخ و کشورمان را میتوان با سخنانی که آتاترک در مورد آنزاک ایراد کرده بود خلاصه کرد: "مادرانی که از سرزمین های دور فرزندان خود را به جهبه های جنگ میفرستید، اشک های خود را پاک کنید. فرزندان شما در آغوش ما هستند. آنها آرامش دارند و آرام خواهند خفت. آنها به خاطر این مرز و بوم جان باختند و دیگر فرزندان ما هستند."

ایجاد نفرت در برابر حملات امپریالیستی و غیرخودی کردن ما را بیش از پیش محدود خواهد کرد. بله دشوار است ولی در برابر حملات این چنینی هر چقدر که با ارزشهای تمدن مان سخن بگوییم به همان اندازه امید مان به نام بشریت در برابر امپرایالیست ها تقویت خواهد شد. اگر چه این نوع حملات ممکن است در کوتاه مدت به موفقیت دست یابد ولی ظلم پایدار نخواهد بود. هر نوع استعمار منفعت طلبانه و تلاش های استعماری دیر یا زود با شکست مواجه خواهد شد.

 

نویسنده

پروفسور قدرت بلبل 

رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه ییلدیریم بیاضیت

 

Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Kudret BÜLBÜL



خبرهای مرتبط