خاورمیانه از دیدگاه ترکیه - روند چهارمین دور مذاکرات سوریه در آستانه پایتخت قزاقستان

چهارمین دور مذاکرات آستانه با هدف حل مسئله سوریه ترتیب یافت. ما نیز در برنامه این هفته مذاکرات آستانه و تاثیرات آن در ارتباط با بحران سوریه را مورد بررسی قرار خواهیم داد. ارزیابیهای جمیل دوغاچ ایپک عضو هیئت علمی بخش روابط بین المللی دانشگاه آتاترک در رابطه با این موضوع را به سمعتان می رسانیم.

تراژدی بشری در سوریه از شش سال بدین طرف ادامه دارد. تا بامروز نیم میلیون نفر در این کشور جان خود را از دست داده اند. بخش اعظم این جنگ خانمانسوز را غیرنظامیان تشکیل می دهند. مذاکرات آستانه با هدف پایان دادن به جنگ داخلی در سوریه، با اقدامات ترکیه، روسیه و ایران ادامه دارد.

مکالمه تلفنی ترامپ – پوتین، مذاکرات اردوغان – پوتین و اجلاس آستانه، مجددا دقت جهان را به بحران سوریه معطوف ساخت. هدف از روند آستانه که در اواخر سال 2016 آغاز شده است، تامین روند سیاسی در راستای حل پایدار بحران سوریه می باشد. اولین مرحله این روند را متوقف ساختن درگیرها تشکیل داد. برای متوقف ساختن درگیریها بمدت 5 ماه، در ارتباط با تشکیل یک مکانیزم ملموس تلاش بخرج داده شد. تاکنون از اجلاس آستانه که بعنوان مکمل مذاکرات ژنو محسوب می شود، موفقیت ملموسی حاصل نشده است. این بار برای دستیابی به یک نتیجه ملموس، چهارمین دور مذاکرات آستانه چند روز پیش در آستانه پایتخت قزاقستان ترتیب یافت.

در پی مذاکرات آستانه، ترکیه، روسیه و ایران بعنوان کشورهای ضامن توافقنامه ای امضا کردند. بر این اساس در مناطق معین در استان ادلب و استانهای همجوار، مناطق واقع در نزدیکی استان حمص، منطقه گوتای شرقی و جنوب سوریه مناطق بدون درگیری تشکیل داده خواهد شد. تشکیل مناطق امن و بدون درگیری، اجرائیات موقتی می باشند. مدت این روند در مرحله اول شش ماه بوده و این مدت می تواند با توافق کشورهای ضامن، تمدید بشود.

براساس این توافق، استفاده از اسلحه، منجمله عناصر هوایی از سوی طرفین درگیر متوقف خواهد شد. جریان امن، فوری و بدون وقفه یاریهای انسانی ادامه خواهد یافت. در راستای تامین مجدد تاسیسات زیربنایی منجمله آب آشامیدنی و توزیع برق گامهایی برداشته خواهد شد. شرایط رساندن یاریهای پزشکی به غیرنظامیان و تامین نیازهای اساسی آنها  تاسیس خواهد شد. شرایط مناسب برای بازگشت مهاجرین به کشور تامین خواهد شد. با هدف تامین گردش بدون مسئله غیرنظامیان در مناطق بدون درگیری، تحویل یاریهای انسانی و سهولت بخشیدن به فعالیتهای اقتصادی، نقاط کنترل تشکیل داده خواهد شد. کارکرد و مدیریت این نقاط را کشورهای ضامن تامین خواهد کرد. در صورت موافقت کشورهای ضامن، طرفین سوم نیز انجام وظیفه خواهند کرد. با هدف جلوگیری از درگیری بین طرفین مخالف، در طول مرزهای منطقه، مناطق امن تشکیل داده خواهد شد. کشورهای ضامن با هدف اجرای مفاد قرارداد آتش بس از سوی مخالفین، تدابیر بایسته را اتخاذ کرده و ظرف دو هفته بعد از امضای توافقنامه، بمنظور تثبیت جزئیات، گروه کاری مشترکی تشکیل خواهند داد. گروه کاری مذکور در رابطه با فعالیتهای خود به اجلاسیهای بین المللی با موضوع سوریه گزارش خواهد داد. در صورت دستیابی به هدف، توسط نمایندگان مناطق بدون درگیری، توافق سیاسی مد نظر قرار داده خواهد شد. از اینرو این طرح، راه حل مسئله سوریه نمی باشد.

در پی مذاکرات اردوغان و پوتین، روند آستانه وارد دوره جدیدی شد. مذاکرات آستانه دیگر حول محور جدید چرخ می زند. مناطق بدون درگیری، گامی ست که به پیشنهاد ترکیه مبنی بر " مناطق امن " منتهی می شود. موفقیت این پیشنهاد، گام مهمی در راستای حل بحران سوریه خواهد بود. برای تامین موفقیت توافق، کنترل گروههای مختلف الزم می باشد. علی الخصوص پایان حملات هوایی روسیه علیه غیرنظامیان و اجرای مفاد آتش بس از سوی شبه نظامیان ایران و رژیم اسد حکم ضرورت دارد.  

برای حل بحران سوریه، ترکیه در نقطه کلید قرار دارد. ظاهر شدن کامل تابلو، مستلزم مذاکرات ترامپ – اردوغان در روزهای 16 ام و 17 ام ماه می می باشد.