خاورمیانه از دیدگاه ترکیه - روند توسعه سیستم دفاع ملی ترکیه

ترکیه مدت مدیدیست که سعی می کند در مقابل تهدیدات منطقه ای و جهانی، قابلیتهای  سیستمهای دفاعی خود را توسعه داده و ملی بکند. بعنوان یک آلترناتیف در رابطه با این موضوع، در دوره اخیر سیستم موشکی S – 400 روسیه در دستورکار می باشد. در برنامه این هفته در پرتو تحولات اخیر، فعالیتهای سیستم دفاع ملی ترکیه را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

جمهوری ترکیه با جهش های نظامی و دیپلماتیک موقعیت قدرت منطقه ای خود را تقویت کرده و در دراز مدت در راه تبدیل به یک قدرت منطقه ای به پیش می رود. ترکیه با هدف تسریع بخشیدن به این پیشروی، تقویت صتایع دفاعی و ملی کردن آن، سالهاست که فعالیتهای مختلفی انجام می دهد.

تبدیل بلبشو و درگیری به جنگ داخلی در سوریه، موجودیت سازمانهای تروریستی چون داعش و پ ک ک در عراق و سوریه، موجب شده است تا ترکیه به تکاپو و فعالیتهای مذکور خود تسریع ببخشد. اتحاذ تدابیر مختلف از سوی ترکیه بدلیل ریسکهای مختلف در جغرافیاهای همسایه در مقابل سیستمهای موشکی و راکتی و سلاحهای شیمیایی اجتناب ناپذیر می باشد. سیاست ترکیه در رابطه با عراق و سوریه را قبل از هر چیز این نگرانی تعیین می کند. در پشت پرده انجام تغییرات در برخی از سیاستهای ذیربط با سوریه، اتخاد موضع در مقابل امریکا در رابطه با سازمانهای تروریستی پ ی د/ ی پ گ و تمایل به همکاری با روسیه همین نگرانی نهفته است.

حکومت اوباما در رابطه با موضوع سوریه، در مقابل ترکیه از پ ک ک/ پ ی د/ ی پ گ جانبداری می کرد. موضع حکومت ترامپ نیز هنوز قطعی نمی باشد. علت اصلی تمایل ترکیه به توسعه همکاریهای اقتصادی و نظامی با روسیه را موضع مذکور امریکا تشکیل می دهد.

برغم تهدیدات موشکی متوجه به ترکیه، انتقال سیستمهای دفاع هوایی پاتریوت به ترکیه از سوی ناتو با دیرکرد انجام گرفت. تمامی کشورها بجز اسپانیا در اولین فرصت سیستمهای خود را عقب کشیدند. در حال حاضر سلاحهای سبک و سنگین با منشا ناتو در دست پ ک ک/ پ ی د/ ی پ گ قرار دارد. مواد منفجره ناتو از سوی تروریستها در مرکز استانبول مورد استفاده قرار گرفت. غرب در مقابل اقدام برای کودتا در 15 جولای سازمان تروریستی فتو خاموش ماند. تمامی این تحولات موجب شد تا ترکیه به جستجوی آلترناتیف بپردازد.

دفاع هوایی دوربرد ترکیه را تا اوایل سالهای 2000 ، سیستم نایک هرکولس تشکیل می داد. این سیستمها در مقابل بمب افکنهای تنبل شوروی سابق سیستم موثری بودند. برای همین در مقابل تهدیدات روز ضعیف می ماندند. این کمبود موجب شد که ترکیه در خلال عملیاتهای اول و دوم عراق و بحران سوریه از ناتو طلب یاری بکند. ناتو نیز سیستم موشکی پاتریوت را به ترکیه فرستاده، فقط این نیز راه حلی ناکافی و موقت بود.

ترکیه با هدف حل مسئله برای پروژه دفاع هوایی دوربرد که به پیش می برد، مناقصه باز کرد. در این مناقصه کنسرسیوم شرکتهای امریکایی رایتون – لوکهد مارتین، شرکت روسوبورون اسپورت از روسیه، شرکت چینی CPMIEC و کنسرسیوم شرکتهای فرانسوی و ایتالیایی موسوم به یوروسام شرکت جستند. در این مناقصه معیارهای ترکیه را در وحله نخست چین تامین کرد. کنسرسیوم شرکتهای فرانسوی و ایتالیایی موسوم به یوروسام و کنسرسیوم شرکتهای امریکایی رایتون – لوکهد مارتین نیز که در رده های دوم و سوم جای گرفتند، در زمینه تولید مشترک و تقسیم تکنولوژی تعهد دادند. ترکیه و چین وارد مذاکره شدند. احتمال توافق با شرکت چینی نیزهم بدلیل عدم عضویت چین در ناتو و هم بخاطر اینکه شرکت مذکور در لیست شرکتهای مورد تحریم امریکا قرار داشت، با واکنش امریکا و ناتو رو در رو ماند. در نتیجه مذاکرات ترکیه و شرکت چینی، ترکیه بدلیل عدم تامین شرایط، قراردادی امضا نکرده و مناقصه را لغو کرد.

در حال حاضر بخاطر دلایلی چون کاهش قیمت پیشنهادی روسیه، بهبود یافتن روابط ترکیه و روسیه و عدم حمایت متفقین غربی از ترکیه در رابطه با موضوعات حساس، سیستم موشکی S – 400 روسیه از نظر ترکیه بعنوان اولین آلترناتیف مشاهده می شود.

ترجیح سیستم موشکی S – 400 روسیه از سوی ترکیه، به احتمال قوی با واکنش ناتو رو در رو خواهد شد. ناتو یکپارچگی سیستم موشکی S – 400 با سیستم خود را قبول نخواهد کرد. در این وضعیت ترکیه می تواند این سیستم را بشکلی مستقل از سیستم ناتو و تنها در حراست از محل خود مستقر بسازد. فقط در حال حاضر می تواند در تمامی سیستمهای دفاع هوایی ترکیه بدلیل یکپارچگی با ناتو، در وحله نخست مسائل جدی صورت بگیرد. اگر امریکا و  ناتو از تکاپوی این چنینی ترکیه در خصوص آلترناتیف ناخشنود می شوند، باید برای تاسیس یک توازن قدرت قابل قبول در منطقه، نگرانیهای ترکیه را درک کرده و با آنکارا همکاری بکنند.

خلاصه کلام، دفاع هوایی بافتی متشکل از طبقات تو در تو می باشد. برای همین هیچ سیستمی به تنهایی یک راه حل نبوده و نمی تواند یک دیوار غیرقابل نفوذ احداث بکند. دفاع هوایی با سیستمهایی که در مقابل پهبادها، هلی کوپترها و هواپیماها، موشکهای مختلف را هدایت می کنند، یک کل تشکیل می دهد. تاسیس یک سیستم دفاعی قوی و ملی از سوی ترکیه از نظر آرامش و امنیت در منطقه اهمیت فراوانی دارد.