خاورمیانه از دیدگاه ترکیه

در 7ام اکتبر در مراکش انتخابات عمومی برگزار شد. حزب عدالت و توسعه بزرگترین شریک ائتلاف با افزایش دادن آراء خود، بعنوان اولین حزب، 125 نماینده وارد مجلس این کشور ساخت. حزب عدالت و توسعه یک حزب دموکرات مسلمان می باشد. تعداد نمایندگان دیگر سه شریک ائتلاف کاهش یافت. انتخابات عمومی نسبتا شفاف و همگون با استانداردهای دموکراتیک برگزار شد.

فقط درصد اشتراک در انتخابات نسبت به انتخابات سال گذشته 2 پوئن کاهش یافته و در 43 درصد باقی ماند.

حزب اصالت و معاصر، حزب دوم انتخابات بیشترین افزایش را نشان داده و شمار نمایندگان خود در مجلس را از 47 به 102 نماینده رساند. الیاس العمری رهبر ابن حزب که در گذشته مشاور پادشاه بود، در عین حال دوست دوران کودکی وی می باشد. حزب اصالت و معاصر بدلیل موارد سیاسی بعنوان حزب کاخ شناخته می شود. این حزب استراتژی انتخابات را بطور کامل بر روی پلاتفورم ضد حزب عدالت و توسعه طرحریزی کرده و شعار سیاسی خود را نیز بر پایه لائیسزم – اسلامگرایی تاسیس نمود. علاوه براین، راندن حزب عدالت و توسعه از مرکز را مورد هدف قرار داد.

برای ارزیابی نتایج انتخابات، باید در وحله نخست کاهش میزان اشتراک را مد نظر قرار داد. مضافا براین حدود 5 میلیون رای دهنده، برای استفاده از آرائ خود ثبت نام نکردند. در این وضعیت تنها یک سوم جمعیت صاحب حق رای دادن، از آراء خود استفاده کردند.

این نتیجه نشانگر عدم موفقیت احزاب سیاسی مراکش در زمینه هدایت توده ها برای اشتراک در روند سیاسی می باشد. علاوه براین به عدم اعتماد و اطمینان بخش بزرگی از مردم به سیاسیون دلالت می کند. اکثر مردم براین باورند که انتخابات از نظر زندگی خود چیزی را تغییر نخواهد داد.

علاوه براین انتخابات نشان دادن که عمر انتظارات خوش بینانه در مراحل اولیه بهار عربی کوتاه بوده است. در خلال قیامهای مردمی عربی بسال 2011 ، در مراکش نیز تظاهرات برپا شده و پادشاه با دادن قول اصلاحات، تظاهرات را فرونشانده بود. متعاقب این امر پادشاه با انجام اصلاحات در قانون اساسی، برخی از صلاحیتهای خود را به مجلس واگذار کرد. مضافا براین بجای دادن وظیفه تشکیل حکومت به یکی از اعضای پارلمان، انتخاب نخست وزیر از گروه پارلمانی حزب اول انتخابات را قبول کرد. علاوتا، صلاحیت فسخ پارلمان به نخست وزیر داده شد. فقط اصلاحات این برداشت را که هر چیزی در جامعه به پادشاه وابسته می باشد، تغییر نداده و این اندیشه که تصمیمات اتخاذ شده در پارلمان در اصل تصمیم پادشاه می باشد، ادامه یافت. در نزد یک اکثریت بزرگ، این برداشت که پارلمان مکانی ورای مباحثه احزاب پیرامون موضوعات معین نمی باشد، از پایداری خود حراست کرد.

حال ببینیم، در حالیکه شرکای کوچک حکومت ائتلاف آراء خود را از دست دادند، حزب عدالت و توسعه مراکش چگونه آراء خود را افزایش داد؟

در دوره نخست وزیری عبدالله بن کیران بین سالهای 2011 و 2016 ، با رهبری حزب عدالت و توسعه دو حکومت ائتلافی تشکیل یافت. حکومتهای مذکور در اجرای تعهدات خود چندان موفق نشدند. رشد اقتصادی 7 درصدی پیش بینی شده زیر دو درصد باقی ماند. در این چهارچوب حکومتهای این حزب مجبور به اجرای سیاست ریاضت اقتصادی که مردم با آن مخالف بودند، گردیدند. بیکاری و فساد مالی بعنوان مسائل بنیادی به موجودیت خود ادامه دادند.

فقط در حالیکه حزب عدالت و توسعه بزرگترین شریک حکومتها آراء خود را افزایش داد، توجیح کاهش آراء شرکای کوچک با پرفورمانس ضعیف حکومت کمی سخت می باشد. ورای دو حزبی که اراء خود را افزایش داده اند، ارزیابی احزابی که آراء آنها کاهش یافته است، در دو گروه امکان پذیر می باشد. تمامی احزاب چپگرا در آرنای سیاسی مراکش در مقیاس وسیعی آراء خود را از دست دادند. بطوریکه، حزب فدراسیون چپگرای دموکرات که قبل از انتخابات با گردهمآیی سه حزب چپگرا تشکیل یافته و در رسانه ها جایگاه گسترده ای بدست آورده بود، تنها 2 نماینده وارد پارلمان کرد. در اولین گروه احزابی نیز قرار دارند که مدت طولانی در آرنای سیاسی مراکش جای داشته و زیر سقف کاخ فعالیت می کنند. کاهش آراء این احزاب دو علت دارد:

1 – احزاب مذکور که چهره هایشان دیگر کهنه شده و عاری از ویزیون می باشند، قابلیت قانع کنندگی خود را از دست داده اند.

2 – وصایت کاخ برای خود یک حزب سیاسی جدیدی با آدرس اصالت و معاصر تعیین کرده است. برای همین بخش بزرگی از آراء صداقت برای پادشاه به سوی حزب اصالت و معاصر سوق یافت. علاوه براین حزب مذکور با پی ریزی استراتژی خود در محور لائیسیزم – اسلامگرایی، توانست قسمتی از رای دهندگان برخی از احزاب دیگر را نیز بسوی خود جذب بکند. سه حزب از احزاب حکومتهای ائتلاف حزب عدالت و توسعه جزو احزاب مورد بحث می باشند.

می توان گفت، بار پرفورمانس ضعیف حکومت از نظر اجرائیات بر دوش سیستم انداخته شد. این باورداشت که تعهدات کاخ چیزی بجز تزئین نظام قبل از بهار عربی نمی باشد، مورد دیگری ست که موجب لاقیدی رای دهندگان گردید.

چگونه می توان با توجه به نتایج انتخابات، آراء و موقعیت حزب عدالت و توسعه را ارزیابی کرد؟

تفسیر افزایش آراء با 18 کرسی بدین صورت که اسلام سیاسی مهر خود را بر دولت زده است، اشتباه محض می باشد. بدست آوردن 32 در آراء در یک انتخابات با میزان اشتراک کم، معادل حدود 10 درصد کل رای دهندگان می باشد. لاکن می توان گفت که حزب دیگر صاحب یک توده اجتماعی با ثبات می باشد. حزب عدالت و توسعه در تبدیل به یک حزب عجین با قشر بزرگ جامعه موفق شده است.

در این میان همانگونه که در دیگر کشورهای مسلمان مشاهده می کنیم، بعنوان یک بازیگر سیاسی قدرتهای اجتماعی را به مرکز انتقال می دهد. حزب عدالت و توسعه در سیاست بسته با مرکزیت کاخ، بدون برهم زدن تعادلات سیاسی، اقشار اجتماعی مارژینال را به خود جذب می کند. میسیون تمثیل کننده چپ دموکراتیک در سالهای بین 1998 و 2007 ، امروزه در بنیه حزب عدالت و توسعه جای دارد. استراتژی انتخاباتی حزب اصالت و معاصر که بعنوان حزب پادشاه شناخته می شود، حول محور ضد حزب عدالت و توسعه، از این نظر معنی دار می باشد.

در مراکش برغم اصلاحات، پادشاه و محافل نزدیک وی به در دست گرفتن قدرت سیاسی ادامه می دهند. بدلیل ادامه نفوذ پادشاه در سیستم، موجودیت یک رژیم اتوریتر رقابت گرا مورد بحث می باشد. براساس یک همه پرسی در دوره اخیر انجام گرفته است، 82 درصد مردم براین عقیده اند که دولت اختلاس گرا می باشد. مضافا براین، 91 درصد مراکشی ها براین باورند که یافتن کار بدون داشتن پارتی غیرممکن می باشد.