ستارگان درخشان در کهکشان تاریخ و فرهنگ ملت ترک: شهید سلیمان شاه، فاتح سرزمین آناتولی

زندگی سلیمان شاه فاتح سرزمین آناتولی که از شاخه آناتولیایی خاندان کبیر سلجوقی است مملو از حماسه و شگفتی است. سلیمان شاه نخستین کسی است که شهر ایزنیک را در آناتولی پایتخت خود قرار داد. وی تا سال 1086 میلادی که درگذشت کوشید تا در سراسر آناتولی وحدت سیاسی لازم را میان طوایف ترک فراهم کند. وی به مدت ده سال از سال 1075 تا زمان وفاتش، پایه های حکومت نیرومند سلجوقی در آناتولی را بنیان نهاد.

سلیمان شاه فرزند کوتلامیش، فرزند ارسلان یعقوب، یکی از تاریخ سازان منسوب به خاندان کبیر سلجوقی است که آناتولی و یا سرزمین دیار روم آن زمان را به سرزمینی برای توطّن ترکها تبدیل کرد و به این ترتیب راه را برای تاسیس ترکیه فراهم نمود.

آمدن طایفه سلجوقی کوتلامیش اوغوللاری به اناتولی پس از نبرد ملازگرد، سرنوشت این سرزمین را تغییر داد. سلیمان شاه و برادر وی منصور، در اطراف کوتاهیای امروزی قرارگاه خود را بر پا کردند. این منطقه در عین حال منطقه ای نظامی واقع در مرزهای بیزانس بود.

سلیمان شاه و برادرش نخست با یکدیگر درگیر جنگ تاج و تخت شدند. حتی در این نبرد منصور از بیزانس طلب کمک کرد و نزد آلکسی کومنوس رفت. همین امر سبب شد تا سلیمان شاه نیز از ملیکشاه تقاضای کمک کند.

در پی این جنگ، سلیمان شاه پیروز شد و به این ترتیب تاج و تخت سلجوقیان ترکیه از آن وی شد. به دنبال این پیروزی سلطان ملیکشاه سلجوقی برای وی نامه تبریک فرستاد و او را به عنوان حاکم منطقه به رسمیت شناخت. خلیفه عباسی نیز با فرستادن نامه به سلیمان شاه او را غازی و سلطان خطاب کرد و برای وی خلعت و هدایای گرانبها فرستاد.

سلیمان شاه به خوبی قادر به استفاده از تحولات درونی بیزانس گردید. آلکسیوس کومننوس نخستین امپراطور خاندان کومنن ها بود. وی به دنبال حملات نورمنها در بالکان از سلیمان شاه درخواست کمک کرد و سلیمان شاه نی به درخواست وی پاسخ مثبت داد. توافق نامه دراکون سبب شد تا صلحی ده ساله میان ترکها و بیزانسها برقرار گردد و در این مدت سلیمان شاه قادر به سرکوب شورشیان و دزدان و غارتگران در شرق کشور گردد.

در میان اینها، فیلارتوس ارمنی که در انطاکیه حاکم بود مهمترین شخص مورد هدف تلقی می شود. درست در هنگامیکه نیروی بیزانسها کاهش یافته بود و ترکها نیز هنوز قادر به گسترش حیطه قدرت خود در سرزمین آناتولی نشده بود برخی از ارامنه با استفاده از فئودالهای محلی برای خود بارون نشین های مستقلی را راه انداخته بودند.

فیلارتوس اگرچه اسلام را پذیرفته بود و خود را مطیع سلیمان شاه اعلام کرده بود اما رفتارهای اعتماد آفرینی از خود نشان نمی داد که همین امر سبب شد تا سلیمان شاه به خواست پسر فیلارتوس مجبور به محاصره انطاکیه شود. فتح انطاکیه سبب خرسندی بسیار ملیکشاه گردید. اما این فتح بزرگ موجب وحدت شرف الدوله و ملیک توتوش در سوریه علیه سلیمان شاه گردید.

این امر سبب شد تا سلیمان شاه به حلب لشکر کشی کند و شرف الدوله را از میان بردارد. اما به رغم این پیروزی، حلب فتح نشد. سلیمان شاه در همان سال ماراش را نیز تصرف کرد.

ملیک توتوش که پسر عموی سلیمان شاه و حاکم سوریه بود به تشویق آرتوک بی، علیه سلیمان شاه اعلام جنگ کرد. در آنزمان سلیمان شاه در حال محاصره حلب بود که به دنبال انتشار این خبر محاصره حلب را رها کرد و به جنگ ملیک توتوش رفت. در منطقه عین سیلام جنگ سختی درگرفت و به دنبال اقدامات آرتوک، قشون سلیمان شاه در هم شکست. در یکی از روایتها گفته می شود که سلیمان شاه به دنبال اصابت تیری کشته شد و در برخی دیگر صحبت از خودکشی وی می رود.

گفته می شود وقتی ملیک توتوش در میدان جنگ می گشت جنازه سلیمان شاه را شناخت. وی ضمن بیان اندوه خود از مرگ سلیمان شاه برای وی نماز میت خواند.

به دنبال شهادت سلیمان شاه ملیکشاه سلجوقی به روی ملیک توتوش قشون کشید. توتوش که قدرت نبرد با وی را نداشت به شام رفت. ملیکشاه پسران سلیمان شاه را با خود به اصفهان برد و برای سوریه نیز حکمرانان جدیدی تعیین کرد.

به دنبال مرگ ملیکشاه، کیلیچ ارسلان اول یکی از پسران سلیمان شاه از اصفهان به ایزنیک رفت و مورد استقبال مردم شهر قرار گرفت. به این ترتیب کیلیچ ارسلان اول از سال 1092 دومین امپراطور سلجوقیان ترکیه شد.