خاورمیانه از دیدگاه ترکیه

حسن روحانی رئیس حمهور ایران در پی شرکت در اجلاس عالی سازمان همکاریهای اسلامی در استانبول؛ دیدار رسمی در آنکارا بعمل آورد. در اصل احتمال عدم آمدن روحانی به ترکیه برای شرکت در اجلاس عالی سازمان همکاریهای اسلام وجود داشت. زیرا وجود بیانات منفی علیه ایران در متن بیانیه پایانی اجلاس تخمین زده شده بود. فقط حکومت ایران علیرغم انتظاری در این راستا، تصمیم گرفت تا در این اجلاس شرکت بکند. این تصمیم برای خود ایران حداقل دو امتیاز تامین خواهد کرد. اول اینکه می توانند به بیانیه پایانی اعتراض بکنند. و دوم اینکه، خواهند تواستند از ایمیج ترد از جهان اسلام جلویگیری بکنند.

بیانیه پایانی همانطوری این تخمین زده بود شکل گرفت. ایران بدلیل حمایت مستقیم از حزب الله محکوم گردید. نفوذ عربستان سعودی در این موضوع نقش بسزایی ایفا کرد. فقط حمایت ایران از رژیم اسد در سوریه نیز موجب اتخاذ این تصمیم گردید. می دانیم حزب الله با مرکزیت لبنان بعنوان عنصر فعال در داخل سوریه که ادامه دارد، با تاثیر ایران در این جنگ جای دارد. در نهایت مرگ و میر دهها هزار انسان و ویرانی ناشی از این جنگ راهگشای بی اعتباری ایران و حزب الله در بخش بزرگی درجهان اسلام گردید.

زبان این چنینی محکوم کننده در بیایه پایانی اجلاس عالی سازمان همکاریهای اسلامی جای نگرفته است. بحران سوریه و جریان جنگ سرد در بیانیه پایانی اجلاس انعکاس یافت. البته این وضعیت موجب ناخشنودی حکومت تهران گردید.

فقط این وضعیت نتواست از حرکت پراگماتیک و مذاکره گر حسن روحانی جلوگیری بکند. روحانی  مذاکرات رسمی در آنکارا انجام داد. بحران سوریه از اواسط  سال 1012 بدینطرف روابط ترکیه و ایران در جهت منفی تحت تاثیر قرار دارد، ولی تا سال 2013 توسعه چندانی نیافت. در تهران از رجب طیب اردوغان نخست وزیر وقت ترکیه  استقبال گرمی بعمل آمد. اردوغان ممنویت خود از این دیدار را با گفتن اینکه، در تهران چنین احساس می کنم که در خانه خودم قرار دارم، برزبان آورد. همانطوریکه در برنامه مربوط به دیدار احمد داوود اوغلو نخست وزیر ترکیه از ایران گفتیم، عملکرد امریکا و روسیه در مورد حل بحران سوریه، ایران و سوریه را ناخشنود ساخت. در نتیجه این تحول، دو قدرت بزرگ، دولتهای منطقه را در خارج از معادله یک مسئله منطقه ای قرار داده بود.

برعهده گرفتن نقش فعال روسیه در میدان و سعی بر کاهش دادن قدرت نظامی ظرف چند ماه آینده، حتی بودن احساس نیاز به ضرورت همیاری با ایران، چشم اندازی چون دادن نقش به ان کشور در سناریویی را که خود نوشته بود، ظاهر ساخت. رابطه مشابهی در ترکیه، درباب روابطش با پ ی د با امریکا صورت گرفت. علاوه براین تصور می شد که ترکیه از بحران سوریه بدینطرف، بشکل کافی از سوی متفقش حمایت نمی شود.

این امر موجب شد تا تجارب مختلف دو کشور در باب سوریه، برای تامین مجدد نزدیکی، زمینه مشترکی را تامین بکند.

فقط باید بگوئیم که با در نظر گرفتن ایران، نزدیکی متوجه با ترکیه عللی دارد. علیرغم لغو تحریمات بین المللی علیه ایران،  هنوز تاثیرات مثبت این تحول در بین مردم این کشور انعکاس نیافته است. این نیز مستلزم مدت زمان طولانی می باشد. کاهش نرخ انرژی نشان می دهد که این تاثیر سنگین در مدت کوتاهی از بین نخواهد رفت. برای همین نیز ایران می خواهد از سیاستی پیروی بکند که به رشد اقتصادی اولویت بدهد. برای این سیاست نیز در پیدایش تامین امکان همکاری اقتصادی متکی بر وابستگی متقابل با کشورهای منطقه می باشد.

از این نظر روابط ایران با ترکیه و پاکستان اهمیت ویژه ای داد. سوریه و عراق از این نظر آلترناتیف  خوبی برای ایران نمی باشد. حتی اگر رژیم اسد سرپا بماند، از نظر ایران شکل گرفتن وضعیتی که به نیازهای اقتصادی پاسخ دهد، بسیار دور می نماید. عراق نیز که  نسبت  به سوریه وضعیت بهتری قرار داشته و با مسائل اقتصادی و سیاسی بسیاری مبارزه می کند، از نظر تجاری و اقتصادی، در باب همکاری آلترنتیف قوی تشکیل نمی دهد. علاوه بر این به همراه  کاهش تهدید سازمان تروریستی داعش، عراق که آبستن مسائل  سیاسی جدیدی می باشد، نمی تواند در کوتاه مدت از عهده تمامی این مسائل برآید.

واقعیت توسعه بخشیدن ایران به روابط اقتصادی و تجاری در باب همکاری تجاری و اقتصادی با ترکیه که روابطش با اسرائیل و کشورهای عربی نامطلوب می باشد، آلترناتیف واقع گرایی می باشد. شرکتهای غربی علیرغم اینکه می خواهند روابط خود را با ایران توسعه می بدهند، جلب واکنش امریکا را نیز ترجیح می دهند. برای همین کندی بخشیدن به امورات و روابطشان مورد بحث می باشد. از اینرو اهمیت ترکیه از نظر ایران هرگز از بین نمی رود.

همانطوریکه  دیدار اخیر احمد داووداوغلو نخست وزیر ترکیه از ایران نیز نشان داد، حکومت ترکیه ایران را بعنوان توازن و ثبات ایران در منطقه مشاهده می کند. در دوره ای که ترکیه به روابط خود با عربستان توسعه داده است، امکان بزرگی برای باز کردن صفحه جدیدی با حکومت روحانی محسوب می شود. خلاصه کلام چنان هر کشوری که خواهان برقراری روابط خوبی با ترکیه می باشد، از نظر ایران نیز سود بزرگی بحساب می آید.