خاورمیانه از دیدگاه ترکیه

فدراسیون روسیه با هدف یاری به رژیم بشار اسد در سوریه و با بهانه مبارزه با سازمان تروریستی داعش، با ترتیب عملیات هوایی بطور مستقیم در درگیریهای واقع در این کشور دخیل شد. بدین ترتیب جنگ داخلی در سوریه وارد مرحله جدیدی گردید. در برنامه این هفته مداخله روسیه در سوریه و موضع ترکیه و غرب در مقابل این مسئله را ارزیابی خواهیم کرد.
ارزیابیهای جمیل دوغاچ ایپک عضو هیئت علمی بخش روابط بین المللی دانشگاه آتاترک در رابطه با این موضوع را بسمعتان می رسانیم.
سوریه از نظر موجودیت روسیه در خاورمیانه صاحب اهمیت استراتژیکی می باشد. سوریه در دوره جنگ سرد یکی از بهترین متفقین مسکو بود. در این دوره بین دو کشور در سطح عالی همکاری نظامی وجود داشت. سوریه که از سال ۲۰۱۱ بدین طرف گریبانگیر جنگ داخلی می باشد، برای سیاست پوتین در راستای بازگرداندن روسیه به روزهای بااحتشام فرصتهای بهتری ارائه می کند. بطوریکه روسیه با ادعای دعوت رژیم اسد برای مبارزه با داعش، مدت کوتاهی قبل در درگیریهای واقع در سوریه طرف شد. روسیه با تقویت موجودیت نظامی خود در سوریه بطور مستقیم مخالفین رژیم را مورد حمله قرار داد. بدین ترتیب بحران سوریه بصورت مسئله بالفعل بازیگران جهانی درآمد. نحوه برخورد امریکا، کشورهای غرب، قدرتهای منطقه ای و در راس جمهوری ترکیه با حمله مذکور روسیه از نظر آینده سوریه تعیین کننده خواهد بود.
واشنگتن بدلیل تهدید چین می خواهد در سیاست خارجی خود اولویت را به منطقه آسیا پاسیفیک بدهد. برای همین سعی می کند تا موجودیت خود در خاورمیانه را کاهش بدهد. رفتار بی میل امریکا در زمینه تغییر رژیم اسد، محدود ساختن سیاست سوریه به مبارزه با داعش و عدم یاری کافی به مخالفین سوری، به سیاست روسیه در قبال سوریه جسارت می بخشد.
حملات هوایی روسیه در سوریه، بیش از سازمان تروریستی داعش، گروههای مخالف را که از سوی ترکیه و غرب حمایت می شوند، مورد هدف قرار داد. این تحولات به علل پشت پرده هدف روسیه در راستای تقویت موجودیت نظامی خود در سوریه صحه می گذارد.
نفوذ روسیه در سوریه، زمینه یک بحران مهم بین ترکیه و این کشور را تشکیل می دهد. یک فروند هواپیمای جنگی متعلق به روسیه در سوم اکتبر حریم هوایی ترکیه در جنوب منطقه یایلاداغی حاتای را نقض کرد. در پی مداخله دو فروند جنگنده اف ۱۶ ترک که در حال پرواز گشتی در منطقه بودند، جنگنده روس حریم هوایی ترکیه را با عبور به سوریه ترک کرده بود. بنابه اظهارات فرماندهان ترکمن منسوب به ارتش آزاد سوریه در آنسوی مرز یایلاداغی، نقض حریم هوایی ترکیه در خلال حمله هواپیماهای روس به نیروهای این ارتش تحقق یافته است. شرایط جغرافیایی منطقه استقرار واحدهای ترکمن به حملات هواپیماهای برخاسته از مناطق میانی سوریه اجازه نمی دهد. فقط واحدهای ترکمن در مقابل حملات هواپیماهایی که از حریم هوایی ترکیه می ایند، در موقعیت هدف باز قرار دارند. برای همین نیز هواپیماهای روس می خواهند که با نقض حریم هوایی ترکیه، ترکمنان را مورد حمله قرار بدهند. غیرنظامیان منطقه نیز در هدف حملات هوایی روسیه و بمباران واحدهای توپخانه رژیم اسد که بطور همزمان انجام می گیرد، قرار دارند. اگر بمباران ادامه بیابد، دهها هزار ترکمن بالاجبار به مرز ترکیه کوچ خواهند کرد.
متاسفانه مدتی ست که رسانه دولتی روسیه از اعضای سازمان تروریستی پ ک ک بعنوان جنگجویان آزادی یاد می کند. تروریستهای پ ک ک عملیاتهای هوایی ترکیه را برای روزنامه نگاران روس بازگو کرده و یاری می خواهند. این تصاویر نیز در کانالهای تلویزیونی دولتی روسیه جای می گیرند. همانطوریکه استادیار دکتر محمد آکیف اوکور در مقاله خود در روزنامه ینی شفق تاکید کرده است، "سازمان تروریستی پ ک ک"، "پ ی د شاخه این سازمان در سوریه و "ی پ گ عناصر مسلح شاخه مذکور" با موضع و تماسهایشان، خود را بعنوان متفق طبیعی محور روسیه و ایران نشان می دهند. در این نقطه بخشی از غرب و علی الخصوص امریکا، پ ک ک را سازمان تروریستی اعلام کرده، فقط "پ ی د" و "ی پ گ" را بعنوان سازمان تروریستی مشاهده نمی کنند. دیگر این موضع دوگانه باید به پایان برسد. نمی توان یک سازمان تروریستی را بدلیل مبارزه با یک سازمان تروریستی دیگری، مشروع دانست. بنابه گفته احمد داووداوغلو نخست وزیر ترکیه، سازمان تروریستی النصره نیز با داعش مبارزه می کند، آیا این مبارزه می تواند به النصره مشروعیت ببخشد؟ البته که نمی تواند... بسیار خوب، چرا "پ ی د" و "ی پ گ" را مشروع می داند؟ امریکا باید هر چه زودتر موضع خود در رابطه با این موضوع را تغییر داده و از مشروع دانستن سازمانهای تروریستی چون " پ ی د" و " ی پ گ" که ترکیه با آنها مبارزه می کند، انصراف بورزد.
در این نقطه، تحولات واقع در سوریه هم می تواند به یک بحران جهانی بسیار بزرگ تبدیل شده و هم می تواند به یک دوره انتقالی میانه روی با اسد و یا بدون اسد شکل بدهد. با توجه به این امر، روسیه باید بمنظور حل بحران راه همکاری با ترکیه و غرب را باز بکند، که حائز اهمیت می باشد. از اینرو روسیه باید به بمباران مخالفین پایان داده و اسد را به عقب نشینی و یا تقسیم قدرت با مخالفین، با هدف یاری به آغاز دوره انتقالی قانع بسازد. علاوه براین نمی توانیم احتمال اشتراک روسیه در درگیریهای زمینی در سوریه را نیز نادیده بگیریم. خلاصه کلام، همانطوریکه رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه طی سخنانی در جلسه مطبوعاتی مشترک با نخست وزیر بلژیک گفتند، اگر روسیه دوستی چون ترکیه را که در رابطه با این موضوع همکاری زیادی انجام داده است، از دست بدهد، چیز زیادی از دست خواهد داد.