حضور اردوغان رئیس جمهور ترکیه در مجمع عمومی سازمان ملل

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و هیات همراه وی در شصت و نهمین جلسه مجمع عمومی سازمان ملل متحد حضور یافتند. در واقع مجمع عمومی سازمان ملل به مثابه عرصه جهانی است که رهبران عالی رتبه جهانی در آن به عرض اندم می پردازند. در این عرصه جهانی، رهبران در پایان هر جلسه رسمی و غیر رسمی، سعی می کنند برای مسایل و مشکلاتی که کشور، منطقه و یا جهان را مشغول ساخته، راه حل پیدا کنند. مجمع عمومی و شورای امنیت سازمان ملل، جهت پیدایش راه حل به تمامی مسایل و مشکلاتی که مربوط به انسانیت است، سعی و تلاش می کند. اما هدف اولیه و اصلی این سازمان حصول صلح، ثبات و امنیت در سطح جهان می باشد. بنابراین نهادهای آن نیز برای حل مسایل و مشکلاتی که صلح و ثبات جهانی را تهدید می کند، تلاش می کنند.
امسال موضوع اصلی مجمع عمومی سازمان ملل، برقراری امنیت در خاورمیانه و جلوگیری از ترور داعش بود. همچنین مساله گرمایش جهانی، خلع سلاح هسته ای و مساله اوکراین نیز از مهمترین موضوعات مورد بحث بودند. این مسایل و مشکلات البته برای برخی از اعضاء بسیار مهمتر از دیگر اعضاء بود. بنابراین در جراین این نشستها، برخی از کشورها بیشتر از سایرین مطرح شدند. طبیعی است که هر کشوری بیشتر به مسایل و مشکلات کشور و منطقه خود اهمیت قایل می شود. بعنوان مثال در جریان جلسات مجمع عمومی سازمان ملل، مساله خاورمیانه و اوکراین بیشتر از کشورهای آمریکای لاتین، در کانون توجه ۵ عضو دایمی شورای امنیت سازمان ملل، کشورهای قدرتمند و نیز کشورهای منطقه قرار گرفت. در این چارچوب، یکی از این کشورهای مهم و مطرح نیز ترکیه بود.
اکنون به ارزیابی های پروفسور دکتر رمضان گؤزه ن عضو هیات علمی رشته علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه مرمره در این رابطه گوش می دهیم.

ترکیه نزد سازمان ملل نه تنها امروز بلکه همیشه از جایگاه بسیار مهمی برخوردار بوده است. ترکیه علاوه بر اینکه یکی از ۴۵ عضو موسس سازمان ملل می باشد، در طول تاریخ ۶۹ ساله خود نیز همیشه در موقعیت بسیار حساسی قرار داشته است. ترکیه در طول دوره جنگ سرد، هم نزد ناتو و هم نزد سازمان ملل در اولویت بوده است. از تمامی تصمیات متخذه نزد سازمان ملل که با هدف ایجاد امنیت و صلح اتخاذ شده، حمایت کرده و بالفعل در آنها شرکت کرده است. در نتیجه حمایت از این تصمیمات، در چارچوب پتانسیل و منافع خود در برقراری امنیت و صلح منطقه ای نیز نقش بسیار برجسته ای ایفا کرده است. بعنوان مثال، در جریان جنگ خلیج که بین سالهای ۱۹۹۰ الی ۱۹۹۱ انجام گرفت، از تصمیمات شورای امنیت سازمان ملل که با هدف تامین امنیت و صلح در سطح جهان اتخاذ شده بود، اعلام حمایت کرد. حتی ترکیه در مقابل این حمایت مجبور شد، روابط اقتصادی و تجاری خود را با نزدیکترین شریک تجاری خود یعنی عراق قطع نماید. صرفنظر از نکات منفی و مثبت این حمایت، نقش ترکیه را در نجات کویت از اشغال عراق نمی توان نادیده گرفت. اما نباید این موضوع را فراموش کرد که ضرر و زیانهای وارده به ترکیه در جریان جنگ خلیج هنوز برآورده نشده است و این انتقادی است که بر کشورهای بزرگ سازمان ملل وارد می باشد.
سیاست ترکیه در جریان جنگ خلیج بر سیاست خارجی آن در سالهای آتی نیز بسیار تاثیر گذاشته است تا حدی که سعی می کند تا حد ممکن با احتیاط عمل نماید و از موقعیتهایی که باعث ایجاد خطر وتهدید شود، اجتناب کند. در این چارچوب، رفتار توام با احتیاط ترکیه در روند مبارزه با داعش قابل درک است. زیرا ترکیه در مورد ترتیب عملیات در سوریه و عراق برخی نگرانی هایی را دارد و باید بسیار محتاط باشد. این نگرانی ها عبارتند از نگرانی های امنیتی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی.
این امر بدین معنی نیست که ترکیه در این عملیات نقشی ایفا نخواهد کرد. برعکس اردوغان در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل و نیز در مصاحبه های مطبوعاتی خود اعلام کرده است که ترکیه از ترتیب عملیات علیه داعش از هر لحاظ حمایت خواهد کرد. به همین شکل حکومت ترکیه، احزاب مخالف و افکار عمومی ترکیه نیز از ترتیب عملیات علیه داعش اعلام حمایت کرده اند. بر اساس نظرسنجی بعمل آمده از سوی شرکت متروپل آنکارا، ۹۴ درصد از مردم ترکیه با داعش مخالف هستند. اما تنها ۵۲ درصد از مردم ترکیه طرفدار مداخله مستقیم و نظامی ترکیه در این امر می باشند.
اینکه ترکیه چگونه از این عملیات حمایت خواهد کرد، هنوز بطور قطعی مشخص نمی باشد. اردوغان اظهار داشته است که فعالیتهای لازمه در این زمینه ادامه دارد. ادوغان همچنین در توضیحات خود انتظارات ترکیه را نیز بدین شکل رده بندی کرده است:
شمال سوریه بعنوان منطقه ممنوعه پرواز اعلام شود. امنیت پناهندگان سوری، در داخل خاکهای سوریه تامین شود و این فعالیتها از طریق سازمانها و نهادهای مناسب و به شکل آموزش بده – مجهز کن انجام گیرد. یکی دیگر از انتظارات مهم ترکیه نیز این است که جهت موفقیت آمیز بودن عملیات علیه داعش، باید با رژیم اسد نیز مبارزه گردد.
البته نباید فراموش کرد که مساله داعش در واقع مساله سوریه و عراق می باشد. یکی دیگر از موراد بسیار مهم این است که انتظارات ترکیه در سایه تصمیمات متخذه از سوی ۵ عضو دایمی شورای امنیت سازمان ملل برآورده خواهد گردید. حال این سوال مطرح است که آیا شورای امنیت سازمان ملل خواهد توانست چنین تصمیمی اتخاذ نماید. آیا خواهد توانست چیزی را که قبلا نتوانسته بود، این بار عملی کند. انتقادات بسیاری در این زمینه از سوی ترکیه و بسیاری دیگر از کشورها به سازمان مل وارد است. متاسفانه سازمان ملل، نتوانسته است در حل مشکلاتی نظیر مشکلات عراق و سوریه موفق عمل نماید. چرا که بدلیل وتوی اعضای دایمی آن نتوانسته است تصمیمات مهمی در زمینه امنیت و ثبات دنیا اتخاذ کند. بنابراین دلیل اصلی عدم حل مشکلات خاورمیانه و نیز سایر مناطق، عدم وجود تفاهم بین این ۵ عضو دایمی سازمان ملل می باشد.
این مساله در دوره های اخیر با شعار "دنیا بزرگتر از ۵ کشور است" بیشتر از زمانهای دیگر مطرح می شود. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه نیز در سخنرانی اخیر خود در مجمع عمومی سازمان ملل بر روی این مساله و نواقص موجود در سیستم سازمان ملل تاکید کرد. اردوغان با تاکید بر اینکه انجام اصلاحات در سیستم سازمان ملل شرط مهم و اصلی می باشد، گفت: اجری این امر به حمایت سایر کشورها وابسته است.

نویسنده: پروفسور دکتر رمضان گؤزه ن عضو هیات علمی رشته علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه مرمره در مورد سیستم جهانی و مساله داعش

مترجم: فریبا اوغوز