دین و جامعه مدنی: قصص قرآنی

در برنامه این هفته در رابطه شیوه های ارزیابی اطلاعات تاریخی ارایه شده از سوی قران و نیز احادیث گفتگو خواهیم کرد.

هنگامیکه به تاریخ نوع بشر می نگریم و ان را با امروز مقایسه می کنیم متوجه می شویم که افراد و یا جوامع تقریبا هرگز به انسانها و یا ملتهای قبل از خود بی تفاوت نمانده اند. زیرا بدون نگاه به گذشته نمیتوان آینده ای زیبا و با ثبات فراهم کرد. به همین دلیل است که هر جامعه ای میکوشد تا نسبت به جوامع قبل از خود اطلاعاتی در حد عمومی و یا حتی ویژه کسب کند.
در این میان قرآن کریم به انسان مخاطب خود در رابطه با حوادث تاریخی اطلاعات ارزشمندی ارایه می دهد.
اما فراموش نکنیم که قرآن کریم این اطلاعات را به صورت یک متن علمی در اختیار خوانندگان خود قرار نمیدهد. بلکه تلاش قران ان است که این آگاهی ها را به صورت مفاهیم عبرت آموز به انسانها ارایه دهد.
به این ترتیب مشاهده می شود که در قران برخی از قصص تاریخی به صورت خلاصه مورد توجه قرار گرفته است. چراکه برخی از حوادث تاریخی وجود داند که در دوران حضرت رسول بسیار مورد توجه انسانهای هم عصر وی قرار گرفته است.
به همین ترتیب در داستان حضرت موسی و عبد صالح در قران چنین گفته می شود:" خداوند موسی را تحت آمرزش خود قراردهد. ای کاش صبر پیشه می کرد ."
در این میان با توجه به اینکه مسلمانان در جامعه مدینه بیشتر با یهودیان ساکن در این شهر سرو کار داشتند در خصوص این جامعه به صورت طبیعی واجد برخی اطلاعات بودند.
در همین رابطه حضرت رسول به این خصوص توجه نشان داده و فرموده بودند: می توانید از بنی اسراییل برخی مطلب را نقل کنید. در این خصوص مانعی وجود ندارد.
به همین دلیل است که موارد مفید موجود از این طایفه مورد توجه مسلمانان قرار گرفته است.
در همین راستا خود حضرت رسول در مورد ملتهای گذشته و بنی اسراییل مطالب متعدد و عبرت آموزی را نقل کرده بودند.
از حضرت رسول نقل است که فرموده اند: اهل کتاب را نه تصدیق کنید و نه تکذیب.
از ایشان همچنین نقل است که فرموده اند: از اهل کتاب چیزی نپرسید.
حتی در برخی از موارد حضرت رسول تلاش کرده اند تا اطلاعات نادرست و ناسازگار باقی مانده از ملتها و یا فرهنگهای سابق را در جامعه اسلامی دوران خود مورد بازنگری قرار دهند.
در قران بیش از همه در رابطه با اقوام مختلف بخصوص بنی اسراییل و سرکشی های آنان صحبت شده است.
به این ترتیب حضرت رسول تلاش کرده است تا قوانین تغییرناپذیر الهی را در رابطه با انسانها و جوامع ضمن توجه به تاریخ گذشتگان بیان کند.
بیان این حوادث تاریخی سبب میشد تا در میان اصحاب پیامبر امید به اینده افزایش یابد. در واقع گذشته یک جامعه حافظه ان است و حافظه هر جامعه هم روحیه و ذائقه امروز ان جامعه را تشکیل می دهد.
جامعه ای که حافظه خود از دست بدهد هویت خود را از دست داده است. این امر مبین ان است که هیچ جامعه ای نباید گذشته خود را فراموش کند و خود را محروم از تجربیات گذشتگان کند.
مطابق اموزه های اسلامی و قرانی، در سنت خداوند هرگز تغییر به وجود نمی اید و این سنت ازلی و ابدی است.
به این ترتیب مسلمانان بخوبی بر این امر آگاهند که انچه بر دیگر ملتها اعمال شده ممکن است بر سر انها هم بیاید. چرا که انها به خوبی می دانند که سنت خداوند تغییر نخواهد یافت.
به همین دلیل که آگاهی از سرگذشت دیگر ملل برای ما نیز امری بسیار مهم است. زیرا انچه که بصورت قصص قرانی از زبان مبارک پیامبر اسلام بیان شده صرفا داستان گذشتگان نیست بلکه اموری عبرت آموز و راهگشا برای جوامع امروزی نیز می باشد و مانع از تکرار اشتباهات گذشته می شود.
می توان گفت که نام بسیاری از پیامبران ذکر شده در قران کریم به بنی اسراییل منسوبند.
در اوایل دوران حضور حضرت رسول در مدینه، به دلیل نبودن وحی الهی در خصوص اهل کتاب، ایشان همواره مراعات حال این گروه را می کردند.
قصص قرانی مبین ان است که دین اسلام اختراع حضرت رسول نیست بلکه این کتاب، کتب الهی قبل از خود را تصدیق می کند و موارد تحریف شده این کتب را تصحیح می نماید.
به همین دلیل قران هنگامیکه قصص ملل سابق را بیان می کند برای مسلمانان این واقعیت مسلم را تصویر می کند که دین و جامعه انان برترین دین و جامعه نوع بشر می باشد.
از سوی دیگر این قصص از زاویه فلسفه تاریخ و حوادث تاریخی ، همچون فانوسی، امروز و اینده مسلمانان را روشن می کند و مانع از انحراف انان می گردد.
اگر بخواهیم بطور خلاصه بگوییم، در دین اسلام مفاهیمی چون دین، فرهنگ، جامعه و ایمان براساس قران و سنت مورد ارزیابی قرار می گیرد.
به این ترتیب تا زمانیکه ارتباط ما با دیگر فرهنگها و ملتها به فرهنگ و امت اسلامی زیان وارد نمی کند نه تنها امری مقبول بوده و نهی نمی شود بلکه برای افزایش علم و دانایی مسلمانان مورد تشویق نیز قرار می گیرد.