دین و جامعه مدنی: اسلام و فریضه حج
یکی از ارکان اصلی ساختار دین، ادای فریضه حج است. این فریضه در بسیاری از ادیان از تشابهاتی برخودار است.
براساس فریضه حج در ادیان مختلف، فرد مومن به یک دین، در کل می بایست به زیارت اماکن دینی ویژه ای برود و برخی از عبادات را بجا بیاورد.
اگر بصورت جامعه شناسانه به این امر نگاه کنیم متوجه می شویم که سرزمینهای مقدس، از جایگاه و نقش ویژه ای در ساختار دینی برخوردار هستند و قادرند به زندگی فردی و اجتماعی انسانها جهت دهند.
واقعیت ان است که انسانها از نظر معنوی در برخی از مکانها به دلیل برخورداری از روح معنوی و رحمت الهی بخصوصش، فرائض را با روحیات پاکتر و قویتری به عمل می اورند.
چراکه سرزمنیهای مقدسه اماکانی هستند که در آن، عالم معنا با دنیای مادی،درهم تداخل می کند و دارای وجوه مشترکی می گردد. در این امکان انسان خود را در زیر پرتو رحمت و مرحمت الهی حس می کند و خداوند را بیش از پیش به خود نزدیکتر می شمارد.
فریضه حج در دین اسلام از نظر تاریخی تا روزگار حضرت ابراهیم (ع) امتداد دارد. این پیغمبر اولوالعزم خانه کعبه را بر روی پایه های ازلی و ماندگارش، به دستور خداوند مجددا بنا کرده است.
سپس بر اساس فرمان الهی، انسانها به طواف کعبه پرداخته و از طریق ذبح قربانی اقدام به تاسیس مجدد مبانی توحید بر روی زمین کرده اند.
به همین دلیل است که انسانهای مسلمان، برای پالوده شدن از گناهان و وصول به تقوای الهی، به امر پروردگار متعال راهی ادای فریضه حج در سرزمینهای مقدسه عربستان سعودی می گردند.
این فرمان الهی سبب شده تا هر سال در زمان معینی مسلمانان برای ادای فرایض حج در سرزمینهای مقدس تجمع کنند و عبادات ویژه و مشترکی را به جای بیاورند.
همانگونه که گفتیم ادای فریضه حج از نظر سمبولیک امری بسیار مهم تلقی می شود.
همه اعمال حج چون طواف کعبه، سعی بین صفا و مروه و رمی جمرات از معانی ویژه ای برخوردار هستندو بی کم و کاست باید از سوی حاجیان اجرا شوند.
هرکدام از این اعمال براساس معنا و معنویت بخصوصی که در درون ان نهفته است به جا آورده می شود.
در واقع چه در حج تمتع و چه در حج عمره، هدف اصلی از طواف به دور خانه کعبه تجلی معنویت درون انسان و عروج روح الهی بشر است.
عطر معنوی ای که انسان پس از به جا اوردن این مراسم آنرا استشمام می کند او را تا ابد همراهی خواهد کرد.
پوشیدن لباس احرام، سعی بین صفا و مروه، بوسیدن حجرالاسود، انتظار در صحرای عرفات، جمع آوری سنگ ریزه در مشعرالحرام، فضای معنوی منی، قربانی کردن، همه و همه دارای معانی ویژه ای هستند.
در واقع تمامی این مناسک برای تقویت روحی و معنوی فرد و اجتماع در نظر گرفته شده است.
بی تردید نمتمی عباداتی که از جانب خداوند بر بندگان واجب شمرده شده است، مقصودی جز نیرومند کردن روح و روان آدمی و جامعه و اجتماع ندارد.
تمامی این عبادات چه آنهایی که چون نماز و روزه بیشتر برای تقویت روح انسان واجب شمرده شده اند و چه انهایی که چون خمس و زکات بیشتر برای نیرومند کردن بنیانهای اجتماعی در نظر گرفته شده اند همه و همه برای سعادت فرد و جامعه تنظیم و ترسیم شده اند.
اما فریضه حج علاوه بر تاثیرات بشدت عمیق روحی اش، دارای بعد اجتماعی بسیار شگرف و عظیمی است. تجمع مسلمانان چهار گوشه جهان و تشکیل کنگره عظیم حج در یک مدت مشخص، در یک سررزمین معین و با مناسک و اهداف مشخص، تنها صرفا متعلق به دین اسلام است و هدیه ای بسیار بزرگ از جانب خداوند تبارک و تعالی برای مسلمانان محسوب می گردد و قادر است تا شعور جمعی را به بالاترین حد ممکن خود افزایش دهد.
در این کنگره ، فقیر و غنی، فارغ از هرگونه تبعیض نژادی، زبانی، قومی، جنسی و فرهنگی، به عنوان بندگان درگاه خداوند، دوشادوش یکدیگر و در کمال صلح و دوستی به طواف خانه خدا می پردازند و برای تقرب بیشتر به درگاه پرودرگار قربانی می کنند.
این کنگره فرصتی بی نظیر برای ابلاغ پیام برابری و برادری میان آحاد امت جعرافیای پهناور اسلام است.
به این ترتیب حج نماد صلح بین المللی، دوستی های ماندگار، نفی هرگونه نژاد پرستی و طرد هرگونه برتری قومی و زبانی است.
اسلام با به اجرا دراوردن مناسک حج به فرد مسلمان خاطرنشان می کند اگرچه که جزیی بسیار کوچک از کلی بسیار بزرگ است اما در حد خود بسیار مهم است به گونه ایکه می تواند این اجتماع عظیم را به عنوان یار و یاور خود احساس کند.
یکی از ارکان اصلی ساختار دین، ادای فریضه حج است. این فریضه در بسیاری از ادیان از تشابهاتی برخودار است.
براساس فریضه حج در ادیان مختلف، فرد مومن به یک دین، در کل می بایست به زیارت اماکن دینی ویژه ای برود و برخی از عبادات را بجا بیاورد.
اگر بصورت جامعه شناسانه به این امر نگاه کنیم متوجه می شویم که سرزمینهای مقدس، از جایگاه و نقش ویژه ای در ساختار دینی برخوردار هستند و قادرند به زندگی فردی و اجتماعی انسانها جهت دهند.
واقعیت ان است که انسانها از نظر معنوی در برخی از مکانها به دلیل برخورداری از روح معنوی و رحمت الهی بخصوصش، فرائض را با روحیات پاکتر و قویتری به عمل می اورند.
چراکه سرزمنیهای مقدسه اماکانی هستند که در آن، عالم معنا با دنیای مادی،درهم تداخل می کند و دارای وجوه مشترکی می گردد. در این امکان انسان خود را در زیر پرتو رحمت و مرحمت الهی حس می کند و خداوند را بیش از پیش به خود نزدیکتر می شمارد.
فریضه حج در دین اسلام از نظر تاریخی تا روزگار حضرت ابراهیم (ع) امتداد دارد. این پیغمبر اولوالعزم خانه کعبه را بر روی پایه های ازلی و ماندگارش، به دستور خداوند مجددا بنا کرده است.
سپس بر اساس فرمان الهی، انسانها به طواف کعبه پرداخته و از طریق ذبح قربانی اقدام به تاسیس مجدد مبانی توحید بر روی زمین کرده اند.
به همین دلیل است که انسانهای مسلمان، برای پالوده شدن از گناهان و وصول به تقوای الهی، به امر پروردگار متعال راهی ادای فریضه حج در سرزمینهای مقدسه عربستان سعودی می گردند.
این فرمان الهی سبب شده تا هر سال در زمان معینی مسلمانان برای ادای فرایض حج در سرزمینهای مقدس تجمع کنند و عبادات ویژه و مشترکی را به جای بیاورند.
همانگونه که گفتیم ادای فریضه حج از نظر سمبولیک امری بسیار مهم تلقی می شود.
همه اعمال حج چون طواف کعبه، سعی بین صفا و مروه و رمی جمرات از معانی ویژه ای برخوردار هستندو بی کم و کاست باید از سوی حاجیان اجرا شوند.
هرکدام از این اعمال براساس معنا و معنویت بخصوصی که در درون ان نهفته است به جا آورده می شود.
در واقع چه در حج تمتع و چه در حج عمره، هدف اصلی از طواف به دور خانه کعبه تجلی معنویت درون انسان و عروج روح الهی بشر است.
عطر معنوی ای که انسان پس از به جا اوردن این مراسم آنرا استشمام می کند او را تا ابد همراهی خواهد کرد.
پوشیدن لباس احرام، سعی بین صفا و مروه، بوسیدن حجرالاسود، انتظار در صحرای عرفات، جمع آوری سنگ ریزه در مشعرالحرام، فضای معنوی منی، قربانی کردن، همه و همه دارای معانی ویژه ای هستند.
در واقع تمامی این مناسک برای تقویت روحی و معنوی فرد و اجتماع در نظر گرفته شده است.
بی تردید نمتمی عباداتی که از جانب خداوند بر بندگان واجب شمرده شده است، مقصودی جز نیرومند کردن روح و روان آدمی و جامعه و اجتماع ندارد.
تمامی این عبادات چه آنهایی که چون نماز و روزه بیشتر برای تقویت روح انسان واجب شمرده شده اند و چه انهایی که چون خمس و زکات بیشتر برای نیرومند کردن بنیانهای اجتماعی در نظر گرفته شده اند همه و همه برای سعادت فرد و جامعه تنظیم و ترسیم شده اند.
اما فریضه حج علاوه بر تاثیرات بشدت عمیق روحی اش، دارای بعد اجتماعی بسیار شگرف و عظیمی است. تجمع مسلمانان چهار گوشه جهان و تشکیل کنگره عظیم حج در یک مدت مشخص، در یک سررزمین معین و با مناسک و اهداف مشخص، تنها صرفا متعلق به دین اسلام است و هدیه ای بسیار بزرگ از جانب خداوند تبارک و تعالی برای مسلمانان محسوب می گردد و قادر است تا شعور جمعی را به بالاترین حد ممکن خود افزایش دهد.
در این کنگره ، فقیر و غنی، فارغ از هرگونه تبعیض نژادی، زبانی، قومی، جنسی و فرهنگی، به عنوان بندگان درگاه خداوند، دوشادوش یکدیگر و در کمال صلح و دوستی به طواف خانه خدا می پردازند و برای تقرب بیشتر به درگاه پرودرگار قربانی می کنند.
این کنگره فرصتی بی نظیر برای ابلاغ پیام برابری و برادری میان آحاد امت جعرافیای پهناور اسلام است.
به این ترتیب حج نماد صلح بین المللی، دوستی های ماندگار، نفی هرگونه نژاد پرستی و طرد هرگونه برتری قومی و زبانی است.
اسلام با به اجرا دراوردن مناسک حج به فرد مسلمان خاطرنشان می کند اگرچه که جزیی بسیار کوچک از کلی بسیار بزرگ است اما در حد خود بسیار مهم است به گونه ایکه می تواند این اجتماع عظیم را به عنوان یار و یاور خود احساس کند.
