د انرژۍ اجنډا
د انرژۍ اجنډا
د مصر ولسمشر عبدالفتاح السیسي د ولسمشر رجب طیب اردوغان په بلنه د لومړي ځل لپاره تورکیې ته رسمي سفر وکړ. دا له ۱۲ کلونو وروسته له مصر څخه تورکیې ته د ولسمشر په کچه لومړی سفر دی.
د دې سفر اصلي موضوع بې له شکه چې دوه اړخیزې اړیکې او هغه نسل وژنه ده چې اسرائیل يي له میاشتو راهیسې په غزه کې ترسره کوي. د تورکیې ولسمشر رجب طیب اردوغان وویل، تورکیه او مصر د فلسطین د مسئلې په اړه ګډ دریځ لري، له ۱۱ میاشتو راهیسې د روانې نسل وژنې د پای ته رسولو، ژر تر ژره دایمي اوربند د رامنځ ته کولو او د بشردوستانه مرستو د بهیر د دوام غوښتنه کوي. دا زموږ لومړیتوبونه دي."
د مصر ولسمشر سیسي هم د فلسطین په اړه د انقرې او قاهرې د ګډو هڅو اهمیت ته اشاره وکړه.
"د تورکیې او مصر په توګه، موږ د اوربند په سمدستي رامنځ ته کولو، په لویدیځه غاړه کې د اشغال پای ته رسولو او د ۱۹۶۷ کال د پولو او ختیځ بیت المقدس د پلازمینې سره د یو خپلواکه فلسطیني دولت پر حق باندې ټینګار وکړ. "موږ خپلې ټولې هڅې کوو چې ډاډ ترلاسه کړو چې بشري مرستې غزې ته رسېږي."
خو د خبرو بله مهمه برخه د دواړو هېوادونو ترمنځ پر ګډو پروژو تمرکز او د سوداګرۍ حجم زیاتول وو.
ولسمشر اردوغان وویل چې مونږ د صنعت، سوداګرۍ، دفاع، روغتیا، چاپیریال او انرژۍ په ګډون په هر ډګر کې د خپلو همکاریو د پراختیا اراده تایید کړه. تجارت او اقتصاد زموږ د همکارۍ تر ټولو قوي ابعاد جوړوي. موږ په تیرو ۱۰ کلونو کې د مصر د ۵ غوره سوداګریزو شریکانو په مینځ کې قرار لرو. هغه وویل، "موږ په هوډ سره د خپل هدف په لور روان یو چې په راتلونکو پنځو کلونو کې زموږ د سوداګرۍ حجم ۱۵ ملیارد ډالرو ته لوړ کړو."
له دغو موخو سره سم د دواړو هېوادونو تر منځ د ملکي هوايي چلند څخه تر صنعتي همکاریو، له چاپېریال څخه تر روغتیا پورې ۱۷ تړونونه لاسلیک شول.
د دې تړونونو په منځ کې یوه ډیره مهمه مسله وه. د تورکیې جمهوریت او د مصر د عربي جمهوریت د حکومت تر منځ د انرژۍ په ډګر کې د تفاهم یو تفاهم لیک هم د دواړو خواوو ترمنځ لاسلیک شو.
نو ولې د دواړو هېوادونو ترمنځ د انرژۍ همکارۍ دومره مهم ځای دی؟ د دې ځواب موندلو لپاره، موږ باید شاوخوا ۷ کاله شاته لاړ شو.
په ۲۰۱۷ کال کې، د مصر او اتن د ادارې ترمنځ یو سند لاسلیک شو چې د سمندري حاکمیت ساحې ټاکي. دا یو اړخیز تړون د تورکیې لخوا په رسمیت نه دی پیژندل شوی.
برعکس، انقرې په ۲۰۱۹ کال کې له لیبیا سره د سمندري حاکمیت ساحې تړون لاسلیک کړ.
په دې توګه، دا څرګنده شوه چې اتن او د سویلي قبرس اداره نشي کولی په ختیځ مدیترانې کې د تورکیې له اجازې پرته کوم ګام پورته کړي.
تر دې چې د انقرې له اقدام وروسته د یورومډ طبیعي ګاز د پایپ لاین پروژه چې پلان شوې وه د قبرس د ټاپو له لارې یونان ته ورسیږي، بې اغیزې شوه. د امریکا متحده ایالاتو له تړون څخه د خپل ملاتړ په ویستو سره، پروژه په بشپړه توګه له منځه ولاړه.
دې وضعیت د تورکیې لپاره چټک نوي ګامونه پورته کولو ته زمینه برابره کړه. په ختیځ مدیترانې کې د هایدروکاربن اکتشاف دوامداره مطالعاتو پروژه د مصر لخوا د پوښتنې لاندې راوستل شوه. مصر وویل پدې لویه پروژه کې د تورکیې نه داخلول په اصل کې دې پروژې په اړه پوښتنې رامنځته کوي .
د ډیپلوماتیکو سرچینو په وینا، د دواړو هیوادونو ترمنځ د اړیکو چټک عادي کول د سیمې د راتلونکي لپاره خورا مهم دي.
د انقرې - قاهرې په کرښه کې د ډیپلوماتیک تاوتریخوالی وروسته، د عادي کولو هڅې په خورا سالمه کچه پرمختګ کوي. د هیوادونو له مثبتو پیغامونو وروسته،
له ۲۰۱۳ کال وروسته مصر ته د تورکیې د بهرنیو چارو وزیر لومړی سفر هغه مهال وکړ چې د تورکیې د وخت د خزانې او مالیې وزیر نورالدین نباتی د ۲۰۲۲ کال د جون په میاشت کې د اسلامي پراختیايي بانک په کلنۍ غونډه کې د ګډون لپاره قاهرې ته ولاړ. ولسمشر رجب طیب اردوغان او د مصر ولسمشر سیسي د ۲۰۲۲ کال د نوامبر په میاشت کې د فوټبال د نړیوال جام په چوکاټ کې سره په قطر کې لیدنه وکړه.
ولسمشر رجب طیب اردوغان د روان کال په پیل کې د فبرورۍ په ۱۴ مه نیټه مصر ته رسمي سفر وکړ. د دواړو هېوادونو ترمنځ د همکاريو د زياتوالي په موخه ډېر سندونه لاسليک شول.
د سيسي له وروستي سفر سره، د دواړو خواوو ترمنځ د ستراتيژيکو خبرو اترو ميکانيزم په بشپړه توګه عادي شوی دی.
په راتلونکې موده کې، د انقرې - قاهرې کرښې په ځانګړې توګه د انرژۍ په برخه کې د لوړې کچې همکارۍ تمه کیږي.
لومړنۍ موخه د دواړو خواوو لپاره د سمندري حاکمیت د سیمو په اړه د مفصل خبرو اترو میکانیزم رامینځته کول دي او د دواړو هیوادونو لپاره چې د براعظمګي په شرایطو کې ګاونډیان دي په ختیځ مدیترانې کې مهم شراکتونه رامینځته کړي.
