د ورځنۍ اجنډا تحلیل
د ورځنۍ اجنډا تحلیل
د مې په ۱۴ او ۲۸ تر انتخاباتو وروسته ولسمشر اردوغان خپله نوې کابینه اعلان کړه. پداسې حال کې چې د تورکیې د ملي استخباراتو تشکیلاتو رئیس هاکان فیدان په نوې کابینه کې د بهرنیو چارو وزیر په توګه وټاکل شو، محمد شمشک په څیر یو سړی، چې د لیبرال اقتصادي ماډل مدافع و، د اقتصاد مشر وټاکل شو. د نورو ټاکل شویو څیرو سره یوځای، یوه داسې ځواکمنه کابینه جوړه شوې د تورکیې د پيړۍ هدفونو ته د رسیدو په خاطر به مهم ګامونه اوچت کړي.
د تورکیې د سیاسي اقتصادي او ټولنیزو مطالعاتو بڼسټ د بهرني سیاست څیړونکي جان اجون د موضوع په اړه ارزونې کړي چې ستاسې پام ورته راګرځوم.
په تورکیه کې د مې په ۱۴ او ۲۸ مو نیټو پرلپسې ټاکنې وشوې او د ولسمشر اردوغان په مشرۍ جمهوریت اتفاق یا ائتلاف د ځینو لویدیځو هېوادونو له تمې پر خلاف ستره بریا ترلاسه کړه. د کمال قلچدار اوغلو په مشرۍ د ملت اتفاق یا ائتلاف بیا له درنې ماتې سره مخ شو. د ټاکنو د پایلو له اعلان وروسته، اصلي پوښتنه دا وه چې ولسمشر اردوغان به څه ډول کابینه جوړوي، ځکه چې دا کابینه به د تورکیې د راتلونکي تګلارې او اړونده سیاستونو ښکارندوی وي. ولسمشر اردوغان بالاخره خپله کابینه اعلان کړه. یو داسې پياوړې کابینه چې د اقتصاد، بهرنۍ تګلارې ، امنیتي سیاستونو او اقتصاد په اړه د تورکیې د پالیسۍ ښکارندويي کوي.
تر ټولو لومړی ولسمشر اردوغان هاکان فیدان، چې د ډیرو اوږدو کلونو راهیسې د تورکیې د ملي استخباراتو تشکیلاتو د MIT د مشر په توګه دنده ترسره کوله او په تورکیه او نړیواله کچه باندې ځانګړې شهرت نه برښمند دی او په هر څه تر ټولو ښه اګاه دی ، د بهرنیو چارو د وزیر په توګه وټاکه. ولسمشر اردوغان د دې ګمارنې سره په اصل کې پدې دوره کې د یو ډیر فعاله بهرني سیاست د پلي کولو په اړه ټولو ته خبر ورکړ. همدارنګه د دې په پام کې نیولو سره چې هاکان فیدان د تورکیې د ملي استخباراتو د مشر په توګه د جګړې په سیمو کې ټولې دوسیې په اختیار کې درلودې او د ټولو مسئلو په اړه په ډیره ښه توګه اګاه دی. د همدې امله په نوې دوره کې به د هیڅډول کومې ستونزې سره مخامخ نشي. د ویلو ده چې د هاکان فیدان په دوره کې به هغه د امریکا او روسیې سره په اړیکو کې توازن د په ډیره ښه توګه حفظ کړي او په ځانګړې توګه په سیمه کې د اړیکو د عادي کولو د بهیر سره به ډیره زیاته مرسته وکړي.
همداشان د متحده عربي اماراتو، سعودي عربستان او مصر سره به په اړیکې نوې دوره او پاڼه پرانیستل شي ، د سوریې په مسئله کې به هم مهم ډیپلوماتیک ګامونه اوچت شي. د تورکیې، روسیې، ایران او سوریې تر منځ څلور اړخیزه پروسه به لا په یو مهم میکانیزم بدله کړي.
بله مهمه ګمارنه د اقتصاد په اړه وه. ولسمشر اردوغان محمد شمشک د خزانې او مالیې د وزیر په توګه وټاکه. شمشک د لیبرال اقتصادي ماډل مدافع دی چې نړیوالو نورمونو او مقرراتو ډیر زیات اهمیت ورکوي. له همدې امله لیدل کیږي چې د تورکیې اقتصادي ماډل به په نوې دوره کې یو ځل بیا په دې شرایطو کې یوې نوې دورې ته داخل شي. داسې ښکاري چې د مرکزي بانک لپاره هم یو داسې مشر وټاکل شي چې د ورته اقتصادي ماډل قوي مدافع او ملاتړی وي. د سوداګرۍ وزیر عمر بولات هم تمه کیدی شي چې په همغږۍ کې کار وکړي. له همدې امله، په نوې دوره کې، د پیسو پالیسي به اړینه وي چې د پالیسۍ پړاوونه زیات کړي او انفلاسیون کم کړي، او واردات به هڅه وکړي چې په داسې طریقه فشار راوړي چې د اوسني حساب بیلانس ډاډمن کړي، او موږ به د بیا رغونې دورې شاهدان واوسو. د اقتصاد شرایط، کوم چې د تورکیې لپاره نرمه ګټه ده.
د کورنیو چارو او دفاع په شان د امنیت اړوند وزارتونو ته تر ټولو ټکړه او پیاوړې څیرې وټاکل شوې. دې وزیرانو ټاکل کیدو ته په کتو سره داسې ښکاري چې اوسنی امنیتي ډکټورین به دوام ومومي او تورکیه به په نوې دوره کې د ولسمشر اردوغان په مشرۍ د یوې قوي کابینې په ځانګړې توګه د بهرني سیاست، اقتصاد او امنیت په برخه کې خپلې لارې ته دوام ورکړي.
