Трамп башкарган АКШ жана дүйнө

Трамптын кабинети дээрлик белгилүү болду.

Ар бир жаңы ысымдын жарыяланышы менен Трамптын жетекчилигиндеги АКШнын ыктымалдуу тышкы саясаты жана кадамдары бүткүл дүйнө тарабынан  тынчсыздануу менен күтүлүүдө. Трамп «Акылдуу адам», жинди адам профили менен жогорку тобокелдик босогосу жогору профил, ошондуктан мекемелик маданияттын тышында  салттуу АКШ саясатынан тышкары радикалдуу кадамдарды жасоого умтулган президент. Ушунун негизинде Кытайдын Россия  - Украина жана Жакынкы Чыгыш сыяктуу кризистик аймактарда таштай турган радикалдуу кадамдары олуттуу белгисиздиктерди жаратууда.

СЕТАнын  тышкы саясат боюнча изилдөөчүсү Жан Ажундун тема тууралуу баа берүүсүн угуңуздар.

Дональд Трамптын кабинети жана командасы барган сайын калыптанып, дүйнөнүн башка өлкөлөрү да тынчсыздануу менен күтүп жатат. Нарциссисттик өзгөчөлүктөргө ээ болгон Трамптын  күчтүү АКШ президенти болору бул жаңы мезгилде тобокелдик  босогосу жогору бир профил катары дүйнөнүн башка өлкөлөрү үчүн чоң коркунуч жаратууда. Ошондуктан мекемелик маданияттын тышында салттуу АКШ саясаттарынан башка радикал кадамдарды таштоо аракетинде болгон бир президент. Трамп ушул кезге чейин ушундай кабинет курду, кабинеттеги эң ылайыктуу киши өзү десек орундуу болот.

Кабинетте болуунун эң айырмаланган өзгөчөлүгү Трампка абсолюттук берилгендик болуп саналат. Башка өзгөчөлүктөр болсо  система тышындагы радикалдуу идеяларга ээ, популярдуу бирок ошол эле учурда система боюнча маргинал  элементтер болушу. Алар дээрлик ар бир актуалдуу маселе боюнча курч пикирге ээ жана Трампизм кыймылынын мүчөлөрү. Трамп  жаңы кадрлар менен чоң өлчөмдө  ичкериде бир эсептешүүгө жана АКШдагы түзүлүшкө каршы күрөшкө даярданууда. Либерал  - демократтардын глобалисттик кыймылдары менен пайда кылган маданиятты ойготуу менен эсептешип, качкындарды жана мигранттарды бутага алып өлкөдөн чыгарууга аракет кылат, технология монополияларына жана медиага карата кадамдарды таштай турган бир кабинет бизди күтүүдө. Бирок тышкы саясатта да радикал кадамдарды таштоо ыктымалы  бар. Бул радикалдуу тенденциялар дүйнөнүн калган бөлүгү үчүн белгисиздикти жана олуттуу тынчсызданууну  жаратууда.

Жаңы доорду эски Трамп доору менен салыштыруу туура болбойт. Биринчи мезгилде АКШнын мекемелик маданияттын астында эзилген, кызматкерлерин башкара албаган алсыз Трамп  болгон, азыр болсо тажрыйбалуу жана ага толугу менен баш ийе турган кызматкерлер тандалган,  АКШ сенатынын эки канатын да көзөмөлгө алган кадр менен келген бир Трамп бар. 

Жалпысынан каралганда Трамп жана жаңы кабинети менен башкарыла турган АКШнын бир гана өз кызыкчылыгына көңүл бура турган, көп тараптуулукка караганда бир тараптуу саясат стилин  кабыл аларын болжолдоого болот.  Мындай абалда эл аралык системанын либералдык тартиптин табытына акыркы мыктарды кага турган жана бизди гибриддик дүйнөлүк тартипке алып барат. АКШ, БУУ жана НАТО сыяктуу эл аралык мекемелерге үстөмдүк кыла албаса аларды жок кыла турган аракеттерди да жасайт.

Ушул кезге чейинки аракеттерине караганда жаңы мезгилде АКШнын негизги стратегиялык максаты Кытай  болот деп айта алабыз. Бирок кандай куралдар менен күрөшөт, негизги белгилөөчү нерсе бул. Кытайдын экономикалык күчүн бутага ала турган түрдүү санкциялар болушу мүмкүн бирок АКШ жыйынтык ала албаган жерлерде аскердик мүмкүнчүлүктөрүн колдонушу мүмкүн. Өзгөчө Африка сыяктуу Кытайдын экономикалык баалуулугун азыктандырган аймактарда АКШнын аскердик күчүн колдонуу менен Кытайдын экономикасын, өзгөчө сейрек кездешүүчү элементтерди азыктандырган тамырларды кесүүгө аракет кылышы мүмкүндөй көрүнөт. Трамп АКШнын салттуу союздаштык түшүнүгүн түп тамырынан өзгөртө турган  кадамдарды таштоону пландап жатат. Бул жерде өзгөчө континенталдык Европа өлкөлөрү олуттуу тынчсызданууда. Ал тургай трансатлантикалык мамилелерде реалдуу жана туруктуу чыңалуунун келип чыгышы жана Европа мамлекеттери жаңы изденүүгө  кириши да мүмкүн. Жыйынтык катары жаңы Трамп мезгилинде башка бир АКШ менен бетме  - бет келет. Негизги суроо Трамптын доорунда АКШнын төмөндөшү артка кетеби же төмөндөө тездейби? Муну убакыт көрсөтөт бирок АКШнын өз союздаштары менен бирге дүйнөнүн калган өлкөлөрүнө бир тараптуу саясий жана экономикалык/аскердик моделдерди таңуулоого күчү жетпейт. Ошондуктан, Трамптын кадамдары чоң тескери натыйжа берет.