Соғыс, дипломатия және Сирия трагедиясы

Соғыс, дипломатия және Сирия трагедиясы.

Сириядағы атыс тоқталмай аймақта тыныштық орнамайды

Сирия соғысы неше жылдан бері жалғасып келеді. Дипломатия тек алаңда әділ бір күштер теңдігі болған кезде мағыналы бір құрал бола алады.

Батыстықтар Сирияда саяси шешім жөнінде сөз қозғаған кезде орыс әскерлері шабуылдарын жалғастыруда.

11 ақпан күні кешкі уақытта дұшпандықтардың доғарылуы үшін қол қойылған Мюнхен келісімінің болса алаңдағы жағдайдың өзгеруінің мүмкін емес екенін көрсетуді.

Өткен соңғы екі жыл ішінде Мәскеу ішінде болып маңызды мүдделер Сирияда әскери бір шешімнің болмайтыны үнемі қайталанып, дипломатиялық шешім уәдесін берді. Алайда Ресей-Иран-Сирия режимі одақтастығы бұның терісінің дұрыс екенін дәлелдеді.

Женева кездесулеріне Біріккен Ұлттар Ұйымы Кеңесі 2254 нөмірлі шешімін шарт ретінде қойған. Атысты тоқтату, гуманитарлық жәрдем және тұтқындардың қоя берілуі және басқа нәрселерді балталаған осы әскери әрекеттер болып табылады.

Қазір Сирия оппозициясына өкілдік еткен Жоғарғы кездесулер комитетінің Женева кездесулеріне қатысып қатыспайтынын 2254 нөмірлі шешімнің атқарылуына байланысты.

Рияд Хиджаб басшылығындағы Сирия оппозициясы 25 ақпан күніне кешіктірілетін кездесулер жөнінде күдікті болу үшін барлық себептерге ие. БҰҰ кездесулеріне бастау үшін өзінің қойған үкімдерін атқармай жатыр.

Дипломатияның ойнайтын рөлі үлкен. Алайда шындықты айтуға тура келеді. Кремль әлемнің әр жеріне сыртқы істер министрін жіберген кезде, енді бір жағынан да Сириядағы күш теңдігін өзгерту үшін соғыс ұшақтарын жіберуде.

Ресей дипломатиясы Сириядағы орыс әскери шабуылдарын жасыру үшін бір атсалысуда. Сонымен қатар Сириядағы орыс әскери шабуылдары Ресейдің ешбір басты мәселелердің әлі шешілмей тұрып, Украинаның үстіндегі назарларды басқа жаққа аударуға тырысуда.

Ресей жай халықты бомбалап, жаппай бір келімсектер толқынын жаратуды мақсат етуде. Осылайша Еуропа мен Түркияны нысанаға алуда. Енді бір жағынан Америка Құрама Штаттарына өз стратегиялық орны жөнінде бір жолдама жасауда. Ресей Президенті Владимир Путиннің екіұдай болуы салдарынан жарыққа шыққан стратегиялық бостықты көптеген жақтан толтыруда.

Режим әр күні ондаған адамды өлтіруге жалғастырған кезде, ДАИШ-ке қарсы жүргізілген тек жақты стратегияның моралды заңдылығы тергелетін жағдайға келді.

Мыңдаған Сириялық ДАИШ террорынан гөрі Асад режимінің мемлекет терроры және орыс бомбалауынан қашуда. Америка Құрама Штаттарының Сирия стратегиясы жөнінде сын жүргізген Лоран Фабиус Франция сыртқы істер министрі ретінде мойнына алған осы міндетінен айрылған кезде АҚШ-тың Сириядағы орнының «күшті бір шешіммен ұзақ» деп түсіндірген болатын.

PYD мен YPG, АҚШ, Ресей және Асад режимінің барлығы бірдей уақытта олардан қару-жарақ, жабдық, ақпарат және әуе қорғалуын алуда. Міне осы себептен өзін PYD-ні қолдау үшін заңдастыруға тырысып, олардың ДАИШ-ке қарсы ең ықпалды күш екенін алға тартуда.

Осы барыста өзіне талай рет жәрдем уәдесін берген Сирия оппозиция күштері бір тараптан Ресей және режим күштері тарапынан қырып-жоюлуда, енді бір жағынан да ДАИШ-тің қырғынына душар болуда.

10 ақпан күні осы жағдайға бір мысал болуда. Өйткені орыс әуе қолдауына ие болған YPG Сириялық оппозиция топтарына шабуыл жасады және Маннагх әуе базасын қолға түсірді. Мақсаты Африн маңындағы араб ауылдарын жаулап алу. Сондықтан PYD-нің аймақтағы алаңы кеңеюде. Осы мақала жазылған кезде YPG күштері Азез қаласы тысында Халеб және Түркия шекарасындағы үлкен жолда тосып тұруда.

Қызықты бір жағдай бұдан бір жыл бұрын Кобаниде PYD-нің жәрдеміне келген Еркін Сирия армиясы қазір Кобаниді ДАИШ-тен құтқаруда жәрдем еткен күштер тарапынан шабуылға душар болуда.

Аянышты бір жағдай және Женева кездесулерінің қалай аяқталатынын да белгілі емес.

Осы барыста Анкара тарапынан ұсынылған және Батыс тарапынан әрқандай бір көндіруші себеп айтпай қабылданбаған Сириядағы байсалды оппозициялардың қолдау көрсетілуі және Сириялық келімсектер және жай халықтар үшін Сирияда «қауіпсіз аймақтар» құрылуы көзқарасы альтернатив топтар қызыға бастады.

Өткен жылы бір топ алдыңғы қатардағы бұрынғы дипломат және мамандар Америка Құрама Штаттары Президенті Барак Обама әкімшілігіне Сирияның солтүстігінде Түркия шекарасы бойынша қауіпсіз аймақтар құрылуы үшін үндеу тастады.

АҚШ-тың Сирия бұрынғы елшісі Робетр Форд 2015 жылы 9 наурыз күні былай жазды: «Сирия оппозицияларын қорғау үшін осы аймаққа ұшақтың ұшуына тыйым салу керек».

2015 жылы 21 сәуір күні АҚШ Республикашыл және демократ депутаттар Обамаға «Сирияда қауіпсіздік аймақтар құрылуы және бұны мәжбүр етілуі» деген ұсыныс берген.

АҚШ бұрынғы дипломат Frederic C. Hof «Егер кең әуе кеңістігі, Асад режимінің «қауіпсіз аймақ» тысындағы жай халық елді мекен алаңдарына ауыр бомба ату қабілетін қиындастыратын немесе жоғалтатын болса онда адамдар құтқарылады. ДАИШ жаңа адам табу үшін қолданған басты қайнары қалмайды» деген.

Anne-Marie Slaughter де «Ұшаққа тыйым салу аймақ құрып, АҚШ және ортақтары Асадқа сабырларының қалмағанын және Сириялықтарды Сирияда қорғау үшін дайындықтар болғанын көрсету болады» деді.

Өткен жылдан осы таңға дейін көптеген жағдай болды. Ресей өз мақсаттары үшін қажетті болған ұшуға тыйым салынған аймақты өзі жаратты.

Michael Ignatieff пен Leon Wieseltier қайғылы екенін мына сөздермен баяндады «Морал жағынан күйреу ұзақ уақыттан бері жалғасып келе жатыр. Бес жылдан бері Сирия Президенті Башар Асадтың кетуіне байланысты жасалған құр мәлімдемелер, ереуілші топтардың жартылай қолдауы, химиялық қарулар үшін қойылған Қызыл сызықтардың күшінен қалуы және Еуропаның келімсек дағдарысы салдарынан өз үлесіне түскендерді мойнына алмауы болып табылады».

Шешім ретінде осы адамдар АҚШ-қа «аймақтағы теңіз және әуе күштерін қолданып, Халебтен Түркия шекарасына дейінгі алаңда ұшақтардың ұшуына тыйым салатын аймақ құруын және жай халық пен келімсектердің Ресей де қамтылған қайсы тарап жасаса жасасын жалғасқан бомбалауларды тоқтатуды ашық түрде түсіндіру керек».

Екі бұрынғы АҚШ дипломаты Nicholas Burns және James Jeffrey де осы түйінді қайталауда.

Егер бұдан кейін өткізілетін Сирия кездесулерінің бір мағынасы және ықпалды болуын қаласа, онда халықаралық қауымның күшті қолдауын алуы қажет.

Сирия оппозицияларын қолдамай және Сириялық жай халықтар үшін бір қауіпсіз аймақ құрылмай жасалған дипломатиялық кездесулер бос сөз болады.