Οι κίνδυνοι και οι ευκαιρίες

Βρισκόμαστε στα κρίσιμα πρόθυρα μιας ιστορικής περιόδου. Από τη μία πλευρά, υπάρχει μια ολοκληρωμένη διαδικασία μετασχηματισμού κατά την οποία οι παγκόσμιες αβεβαιότητες αυξάνονται, ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων γίνεται παγκόσμιος και γίνεται αισθητός σε όλα τα περιφερειακά υποσυστήματα και από την άλλη η Τουρκία βρίσκεται στην καρδιά των προβλημάτων που έχουν γίνει παγκόσμια: Ο ουκρανικός πόλεμος, η εύθραυστη ειρηνευτική διαδικασία στον Καύκασο, η εκρηκτική δυναμική των τοπικών συγκρούσεων στα Βαλκάνια, ο ρεβιζιονιστικές δηλωσεις και πολιτική της Ελλάδας, ο ενεργειακός ανταγωνισμός στην Ανατολική Μεσόγειο και το αυξανόμενο ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την περιοχή, η αποσύνθεση της Λιβύης, το πιο καυτό θέμα της γραμμής της Βόρειας Αφρικής, το συνεχιζόμενο ασταθές περιβάλλον στη Συρία, η πολιτική ευθραυστότητα στο Ιράκ, η αβεβαιότητα που προκαλείται από τις συνεχιζόμενες διαδηλώσεις στο Ιράν. Φαίνεται δυνατός ο πολλαπλασιασμός της λίστας. Επειδή η ενεργειακή και επισιτιστική κρίση που προκλήθηκε από τον πόλεμο της Ουκρανίας παρουσιάζει ευκαιρίες και νέους κινδύνους για την Τουρκία. Όταν σε όλα αυτά τα θέματα προστεθούν περιβαλλοντικά ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή και η επερχόμενη παγκόσμια οικονομική ύφεση, που πιθανότατα θα δούμε το πρώτο εξάμηνο του έτους, γίνεται κατανοητό ότι το γεωπολιτικό περιβάλλον της Τουρκίας θα είναι πολύ ενεργό καθώς μπαίνουμε στο 2023.

Μια ανάλυση του καθηγητή Μουράτ Γιεσίλτας, διευθυντή Ερευνών Ασφαλείας στη SETA.

Μεταξύ αυτών των θεμάτων, αυτό για το οποίο θα μιλήσουμε περισσότερο το 2023 θα είναι ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία. Το τέλος του πολέμου φαίνεται απίθανο. Οι προσδοκίες ότι θα συνεχίσει να εμβαθύνει είναι αρκετά υψηλές. Η επίσκεψη του Ζελένσκι στην Ουάσιγκτον δείχνει ότι οι ΗΠΑ θα αυξήσουν τη στρατιωτική τους βοήθεια προς την Ουκρανία και το πιο σημαντικό, αλλάζουν τη φύση της. Σε αυτή την περίπτωση, θα είναι χρήσιμο να είμαστε προετοιμασμένοι για το σενάριο στο οποίο θα συνεχιστεί ο πόλεμος. Σε μια κατάσταση που ο πόλεμος συνεχίζεται, αν δεν ενταθεί είναι πιθανό η Τουρκία να διατηρήσει τη θέση της με περαιτέρω ενίσχυση. Μάλιστα, αυτή η θέση θα ενισχύσει περαιτέρω την Τουρκία διπλωματικά και γεωπολιτικά. Η Τουρκία μπορεί να εμβαθύνει τον ενεργό της ρόλο σε θέματα όπως η ενέργεια, η ευρωπαϊκή ασφάλεια και η επισιτιστική ασφάλεια. Εάν ο πόλεμος αλλάξει κατεύθυνση ή βαθύνει, μπορεί να είναι δύσκολο να διατηρηθεί η σημερινή θέση της Τουρκίας και μπορεί να βιωθεί μια τεταμένη διαδικασία στη γραμμή Άνκαρα-Βρυξέλλες-Ουάσιγκτον. Ίσως το πιο κρίσιμο θέμα για το οποίο θα μιλήσουμε το 2023 με τον πόλεμο της Ουκρανίας είναι η Μαύρη Θάλασσα. Γίνεται αντιληπτό ότι η Μαύρη Θάλασσα βρίσκεται περισσότερο στην εμβέλεια των ΗΠΑ μεταπολεμικά και σε αυτό το σημείο θέλει να οικοδομήσει μια νέα αντιρωσική διαδικασία με τις χώρες της Μαύρης Θάλασσας. Υπό αυτή την έννοια, είναι χρήσιμο να δώσουμε προσοχή στο "Εκτεταμένο έργο Μαύρης Θάλασσας". Όσον αφορά τη θετική ατζέντα του 2023, μπορούμε να προβλέψουμε ότι η διαδικασία ομαλοποίησης στη Μέση Ανατολή θα συνεχιστεί χωρίς επιβράδυνση. Η περιοχή διέρχεται μια διαδικασία όπου οι χώρες τους επανατοποθετούνται μετά τον πόλεμο της Ουκρανίας. Σε αυτή την ατμόσφαιρα έγινε και η ομαλοποίηση. Μπορούμε να πούμε ότι η διαδικασία εξομάλυνσης με τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ισραήλ θα εδραιωθεί περαιτέρω. Θα προχωρήσει αργά με την Αίγυπτο, αλλά είναι πολύ πιθανό να βιωθεί μια διαφορετική διαδικασία στο τέλος από το 2022. Ο φάκελος της Συρίας είναι ανοιχτός σε εκπλήξεις. Η τριπλή σύνοδος κορυφής που πραγματοποιήθηκε στη Μόσχα στο τέλος του έτους ήταν το μεγαλύτερο βήμα που έγινε μετά από 11 χρόνια. Εννοείται ότι ο τριμερής μηχανισμός θα συνεχιστεί το 2023 ως βιώσιμη δομή και θα προχωρήσει βήμα-βήμα μέσα από τους φακέλους. Δεν θα ειναι σωστό να περιμένουμε μια ραγδαία εξέλιξη για την τρομοκρατία, την επιστροφή των προσφύγων και μια πολιτική λύση, αλλά είναι σαφές ότι θα σημειωθεί πρόοδος. Δεν ξέρω αν θα υπάρξει συνάντηση του Προέδρου Ερντογάν με τον Άσαντ, αλλά δεν θα εκπλήξει κανέναν ότι μια τέτοια συνάντηση θα γίνει μέσω Μόσχας πριν από τις εκλογές. Όταν εξετάζουμε τις πιθανές συνέπειες, μπορεί να σημειωθεί κάποια πρόοδος όσον αφορά τη μείωση της στρατιωτικής έντασης μεταξύ του καθεστώτος και του Συριακού Εθνικό Στρατό (SMO), τον ενεργό περιορισμό της PKK, τη σταδιακή επιστροφή των προσφύγων και το Ιντλίμπ. Οι προσπάθειες του Ιράν να υπονομεύσει τη διαδικασία και να κρατήσει τη Δαμασκό μακριά από την Τουρκία μπορεί να έχουν κάποιες συνέπειες. Είναι απίθανο η Ουάσιγκτον να υποστηρίξει τη διαδικασία. Αν και δεν είμαι πολύ αισιόδοξος για αυτό, αν όλα πάνε καλά και υπάρξει πρόοδος στα προβληματικά αρχεία, μπορούμε να δούμε μια πιο ολιστική εικόνα το πρώτο εξάμηνο του έτους. Ένα άλλο από τα πιο σημαντικά θέματα που πρέπει να παρακολουθήσουμε προσεκτικά το πρώτο εξάμηνο του 2023 είναι η ένταση μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Εκλογές θα διεξαχθουν και στις δύο χωρες και η Αθήνα δεν φαίνεται να εγκαταλείπει την τρέχουσα πολιτική της προκλησης. Ο οπλισμός των νησιών και η επέκτασή τους από 6 σε 12 μίλια μπορεί να αναγκάσει την Τουρκία να κάνει ένα βήμα κατά της Ελλάδας και οι πολιτικές και νομικές διαφορές μπορεί ξαφνικά να οδηγήσουν σε ατύχημα. Εάν οι εξελιοξεις φτάσουν ως εδώ και τα τρίτα μέρη δεν μπορούν να παίξουν καταπραϋντικό ρόλο στη διαδικασία, η ένταση Άνκαρα-Αθήνας μπορεί να βαθύνει. Υπάρχουν πάρα πολλά θέματα στην ατζέντα της εξωτερικής πολιτικής το 2023. Δεν είναι δυνατόν να αναφερθούν όλα μεμονωμένα. Δεν είναι δύσκολο να προβλέψουμε ότι η νέα χρονιά θα είναι ενεργή. Οι προεδρικές εκλογές του 2023 συμπίπτουν με μια περίοδο που η Δημοκρατία της Τουρκίας εισέρχεται στον δεύτερο αιώνα της. Το γεωπολιτικό περιβάλλον και το περιβάλλον ασφάλειας της Τουρκίας θα είναι άκρως ανταγωνιστικό και περιοριστικό, και θα υπάρχουν ανταγωνιστικά γεωπολιτικά έργα που σχετίζονται με τη στρατηγική κατεύθυνση της Τουρκίας τον δεύτερο αιώνα. Το 2023 θα είναι η αρχή του δεύτερου αιώνα της χώρας, όχι μόνο από την άποψη της εσωτερικής πολιτικής, αλλά και από την άποψη του περιφερειακού και παγκόσμιου στρατηγικού προσανατολισμού της Τουρκίας. Σε αυτό το σημείο, οι εκλογές θα είναι η πιο κυρίαρχη δυναμική που θα διαμορφώσει τη γεωπολιτική της Τουρκίας.