Σε κρίσιμη καμπή οι σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ

Η ένταση που επικράτησε την τελευταία εβδομάδα μεταξύ Τουρκίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης δημιουργεί σοβαρές αμφιβολίες για το μέλλον των σχέσεων.

Υπάρχουν αρκετές εξελίξεις που προκαλούν την ένταση. Η κυριότερη είναι ο ακτιβισμός εξωτερικής πολιτικής που ακολουθεί εδώ και καιρό η Τουρκία. Η στάση της Τουρκίας στην εξωτερική πολιτική σε θέματα που αφορούν κυρίως τη Λιβύη αλλά και την Ανατολική Μεσόγειο και την Συρία, έχει ενοχλήσει αρκετούς παίκτες στην Ευρώπη. Ιδίως στο θέμα της Λιβύης και της Ανατολικής Μεσογείου, η ένταση ανάμεσα στην Ευρώπη και την Τουρκία έχει αποκτήσει σοβαρές διαστάσεις.

Η πρόσφατη έφοδος σε ιδιωτικό εμπορικό πλοίο υπό σημαίας Τουρκίας, αντίθετα με το διεθνές δίκαιο, στο πλαίσιο της επιχείρησης IRINI, δείχνει με συγκεκριμένο τρόπο το σημείο στο οποίο έχουν φτάσει οι σχέσεις. Πέρα από την παρατυπία και παρανομία της επιχείρησης που έγινε, η στάση που τήρησε η ΕΕ απέναντι στην Τουρκία ήταν χειρότερη. Για την ΕΕ η Τουρκία ήταν ένας παίκτης στην περιοχή που συνεχώς δημιουργούσε πρόβλημα. Το ότι συνέβη κάτι τέτοιο σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία η Τουρκία ανακοίνωσε ότι αισθάνεται ως κομμάτι της Ευρώπης, δημιούργησε πολλά ερωτηματικά και από την άποψη της Τουρκίας. Τώρα όλα τα βλέμματα έχουν στραφεί στη σύνοδο κορυφής ηγετών της ΕΕ.

Μολονότι υφίσταται εν μέρει μια εταιρική σχέση στην οπτική απέναντι στην Τουρκία, δεν τίθεται θέμα μιας πρακτικής συναίνεσης για την πολιτική που θα έπρεπε να αναπτύξει η ΕΕ ως προς την Ankara. Παίκτες όπως η Γαλλία, η Ελλάδα και η Ρωμαίικη Διοίκηση Νότιας Κύπρου ηγούνται του αντιτουρκικού μετώπου. Η Αθήνα για να εξισορροπήσει την πολιτική που ακολουθεί η Τουρκία εναντίον της στη Μεσόγειο, καλεί την ΕΕ να επιβάλει κυρώσεις στην Τουρκία. Η δε Γαλλία είναι πολύ εμφανές ότι δεν είναι φίλη της Τουρκίας μέσα στην ΕΕ. Ο Μακρόν χαρακτηρίζει την Τουρκία ως σοβαρό πρόβλημα. Ο Μακρόν βλέπει την Ankara ως αντίπαλο σε όλα τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, από την Λιβύη μέχρι τη Συρία. Το αντιτουρκικό μέτωπο δεν έχει τη δυνατότητα να καθορίσει απόλυτα την στάση της ΕΕ απέναντι στην Τουρκία. Άλλωστε παίκτες όπως πρώτα η Γερμανία αλλά και η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιταλία και η Μάλτα, δεν συμφωνούν με το να χαθεί εντελώς η Τουρκία. Η Τουρκία είναι για εκείνους όχι μόνο ένας οικονομικός εταίρος αλλά παράλληλα και μια ισχυρή περιφερειακή δύναμη εξίσου απαραίτητη για την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Η Τουρκία έχει σημαντική θέση ειδικά στη στάση της Γερμανίας απέναντι στην παράτυπη μετανάστευση. Ιδίως η Γερμανία δεν είναι πρόθυμη να αντιμετωπίσει τα κόστη που θα επιφέρει η λήψη απόφασης κυρώσεων κατά της Τουρκίας, πέρα από τα υπόλοιπα πολύ σοβαρά ζητήματα που έχει να αντιμετωπίσει η ΕΕ. Για τον λόγο αυτό δεν φαίνεται πολύ πιθανό να ληφθεί μια αυστηρή απόφαση κυρώσεων που θα σήμαινε να χαθεί η Τουρκία. Παρόλα αυτά ενδέχεται η σύνοδος κορυφής να βγάλει μια απόφαση με χαρακτήρα προειδοποίησης. Προφανώς αυτή η προειδοποίηση θα εστιάζει ουσιαστικά στο ζήτημα της Ανατολικής Μεσογείου.

Έναντι όλων αυτών, η Τουρκία απηύθυνε έκκληση για διάλογο στην ΕΕ. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Ερντογάν, ανακοίνωσε ότι είναι υπέρ της συζήτησης των προβλημάτων μέσω διπλωματίας και διαλόγου. Η έκκληση του Ερντογάν να κοιτάξουμε τα ζητήματα με την λογική της αμοιβαίως επωφελούς συνεργασίας αντί του παιχνιδιού «μηδενικού αθροίσματος», παρουσιάζει στην ΕΕ έναν οδικό χάρτη που δίνει προτεραιότητα στη διπλωματία. Και σ’ αυτό το πλαίσιο προτείνει μια περιφερειακή διάσκεψη. Ωστόσο η ΕΕ δεν έχει ακόμα δώσει θετική απάντηση σε αυτό το θέμα.

Είναι πολύ σημαντικό το πώς θα εξεταστεί η Τουρκία σε μία περίοδο κατά την οποία είναι υπό αμφισβήτηση η μοίρα της ίδιας της ΕΕ. Δεν είναι πολύ δυνατό μια Ευρώπη δίχως την Τουρκία να καταστεί ένας σημαντικός παίκτης διεθνών σχέσεων. Και το σημαντικότερο είναι αδύνατο να αναπτύξει πολιτικές σε περιφερειακό επίπεδο σε ένα περιβάλλον στο οποίο η Τουρκία αναγγέλλεται εχθρός. Γι’ αυτό είναι αναπόφευκτο η ΕΕ να επανεξετάσει και να οικοδομήσει την νέα μορφή σχέσεων με την Τουρκία. Μια ευρωπαϊκή στρατηγική εγκλεισμένη στην Ελλάδα ή τη Ρωμαίικη Διοίκηση Νότιας Κύπρου, δεν φαίνεται δυνατό να κατανοήσει την Τουρκία.