Κοροναϊός: Το Μέλλον του Παγκόσμιου Συστήματος

Η πανδημία νέου κοροναϊού (Covid-19) που εμφανίστηκε τον Ιανουάριο στην πρωτεύουσα της κινεζικής επαρχίας Χουμπέι, Γουχάν, και έχει εξαπλωθεί σε όλο το κόσμο μέσα σε ένα σύντομο διάστημα, μόλις τριών μηνών, από ότι φαίνεται έχει προκαλέσει ένα αποτέλεσμα που κλονίζει βαθιά το παγκόσμια σύστημα. Κατά την τελευταία δεκαετία σημειώθηκαν εξελίξεις πλανητικής κλίμακας στην παγκόσμια πολιτική σκηνή. Με την 11^η Σεπτεμβρίου το παγκόσμιο σύστημα αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει μια κρίση ασφαλείας, αργότερα η κρίση ασφαλείας παγκόσμιας κλίμακας είχε εμβαθύνει περαιτέρω με την ανάδυση και την εξάπλωση της ΝΤΑΕΣ. Το 2008 δε όλος ο κόσμος έμεινε αντιμέτωπος με μια παγκόσμια χρηματοπιστωτική/οικονομική κρίση. Παρά τα δέκα χρόνια που έχουν περάσει, σημειώθηκε μια εξέλιξη προς το χειρότερο αντί για το καλύτερο στο παγκόσμιο σύστημα, οι οικονομικές ενδείξεις άρχισαν ξανά να ακολουθούν μια αντίστροφη πορεία. Ως εκ τούτου, όταν ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας άρχισε να απειλεί την παγκόσμιας κλίμακας οικονομική τάξη, άρχισε να αυξάνεται η προσμονή για την εμφάνιση μιας νέας παγκόσμιας κρίσης. Βαθιά προβλήματα όπως οι πολιτικές κρίσεις που βιώθηκαν σε παγκόσμια κλίμακα, η άνοδος της ακροδεξιάς, το γεγονός ότι κατέστησαν μη λειτουργικοί οι παγκόσμιοι οργανισμοί και η κρίση στη Συρία είχαν ως αποτέλεσμα να αμφισβητηθεί το μέλλον του παγκόσμιου συστήματος. Ωστόσο κανείς δεν είχε ερμηνεύσει ότι περιμένει ένα απαισιόδοξο και αβέβαιο μέλλον το παγκόσμιο σύστημα εξαιτίας αυτών των προβλημάτων. Όμως η πανδημία κοροναϊού υποδεικνύει μια βαθύτερη κρίση από ότι αναμενόταν και διαφαινόταν και καθιστά ολοένα και πιο αβέβαιο το μέλλον του παγκόσμιου συστήματος.

Πρωτίστως, ο κοροναϊός είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα υγείας που αφορά άμεσα την ασφάλεια του ανθρώπου. Από τη δεκαετία του ’80 η ασφάλεια του ανθρώπου έχει θεωρηθεί ένα από τα κεντρικά ζητήματα της παγκόσμιας πολιτικής και της παγκόσμιας ασφάλειας. Άρχισαν να εμφανίζονται επιπτώσεις της πανδημίας κοροναϊού πέρα από την ασφάλεια του ανθρώπου και της παγκόσμιας δημόσιας υγείας. Αναμφίβολα, η πρώτη και σημαντικότερη επίπτωση της γίνεται αισθητή στην παγκόσμια οικονομία. Η αβεβαιότητα σχετικά με το πόσο μακριά θα πάει η ασθένεια, το πότε θα τεθεί υπό έλεγχο, η ζημιά που θα προκαλέσει στην ανθρώπινη υγεία και το αν θα επαναληφθεί, από  ότι φαίνεται έχουν αρχίσει να κλονίζουν από τώρα την παγκόσμια οικονομία.

Η αντίστροφη πορεία των ρυθμών ανάπτυξης της κινεζικής οικονομίας, η παραγωγή σε ορισμένα σημεία της Κίνας που έχει σχεδόν παραλύσει, το γεγονός ότι βρίσκονται σε σημείο αποτελμάτωσης λόγω του κοροναϊού οι οικονομίες της Ιταλίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Ισπανίας που θεωρούνται ατμομηχανές της Ευρώπης, κινητοποιήσαν πρωταγωνιστές όπως οι ΗΠΑ. Οι αγορές δεν ανταποκρίθηκαν θετικά στην γιγαντιαία παρέμβαση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (FED) με 700 δισεκατομμύρια δολάρια. Ο κορυφαίος οικονομολόγος, Κένεθ Ρόγκοφ, ο οποίος έχει διατελέσει επικεφαλής σύμβουλος σε σημαντικούς παγκόσμιους οικονομικούς οργανισμούς όπως το ΔΝΤ, υποστήριξε ότι η παγκόσμια οικονομία θα συρρικνωθεί διαδοχικά και θα εισέλθει σε ύφεση. Το Ινστιτούτο Ερευνών της Οξφόρδης (Oxford Research Institute) σημείωσε ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες που έχουν εξωτερικό χρέος θα αντιμετωπίσουν δυσκολίες στην αποπληρωμή.

Από την άλλη, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, θα προχωρήσει στην εφαρμογή πολιτικής ποσοτικής χαλάρωσης, μια μέθοδο στην οποία δεν καταφεύγει συχνά. Η Γαλλία ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να διαθέσει το γιγαντιαίο ποσό των 500 δισεκατομμυρίων ευρώ για την αντιμετώπιση του κοροναϊού. Τα μέτρα που λήφθηκαν δεν επιβραδύνουν την οικονομική στασιμότητα, διότι η πραγματική αγορά βρίσκεται σε σημείο παράλυσης. Αν συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό, φαίνεται αδύνατη η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας κατά τα επόμενα ένα με δυο χρόνια. Η κατάσταση αυτή μπορεί να λήξει με μια παγκόσμια οικονομική ύφεση και να οδηγήσει σε πτώχευση τις χώρες με εύθραυστες οικονομίες. Συνεπώς, η πανδημία κοροναϊού μπορεί να βυθίσει την παγκόσμια οικονομία όχι μόνο σε μια κρίση αλλά σε μια ιστορική ύφεση, προκαλώντας μια διαρθρωτική κατάσταση στην παγκόσμια οικονομία.

Η δεύτερη διάσταση της πανδημίας κοροναϊού σε σχέση με το μέλλον του παγκόσμιου συστήματος αφορά άμεσα την παγκόσμια ασφάλεια. Όπως το έχει διατυπώσει η κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Τουρκίας, «το πρόβλημα είναι παγκόσμιο αλλά η αντιμετώπιση του εθνική». Αυτό ωθεί όλες τις χώρες να υιοθετήσουν μια μέθοδο αντιμετώπισης που προσανατολίζεται πρωτίστως στη διάσωση του ίδιου τους του εαυτού. Σε τελική ανάλυση, κάθε χώρα αναλαμβάνει δράσεις για να σώσει τον εαυτό της και τους πολίτες της. Η Κίνα, η Ιταλία, η Γαλλία, οι ΗΠΑ, η Ισπανία και πολλές ευρωπαϊκές χώρες άρχισαν να λαμβάνουν πολύ αυστηρά μέτρα. Η Τουρκία είναι μια από τις χώρες που έχουν λάβει εξαρχής τα αυστηρότερα μέτρα. Όλες οι χώρες έχουν σχεδόν διακόψει τις αεροπορικές συνδέσεις μεταξύ τους. Η Γαλλία ανακοίνωσε ότι έκλεισε όλα τα χερσαία σύνορα της. Η Βρετανία ακολουθεί μια διαφορετική στρατηγική πρόληψης από όλη την Ευρώπη και τον κόσμο γενικά. Ωστόσο οι αναφορές κάνουν λόγο ότι ο πανικός εξαπλώνεται ολοένα και περισσότερο μεταξύ του βρετανικού λαού. Από την άλλη, η Γαλλία ανέβαλε το β’ γύρο των τοπικών εκλογών. Η Ισπανία έθεσε υπό κρατικό έλεγχο όλα τα ιδιωτικά νοσοκομεία. Για πρώτη φορά από την πετρελαϊκή κρίση του 1973 ένας Ολλανδός Πρωθυπουργός απηύθυνε διάγγελμα στο έθνος. Οι πωλήσεις όπλων στις ΗΠΑ έχουν αυξηθεί στις περιοχές που έχουν επηρεαστεί περισσότερο από τον ιό. Αν συνεχιστεί έτσι η κατάσταση ο πανικός θα δημιουργήσει πρώτα βαθιά προβλήματα εθνικής ασφαλείας και ύστερα μπορεί να έχει αποτελέσματα που θα δημιουργήσουν ενδοκρατικά και διακρατικά προβλήματα.

Η πανδημία κοροναϊού κλόνισε βαθιά δυο βασικούς συστημικούς πυλώνες όπως η παγκόσμια οικονομία και η παγκόσμια ασφάλεια. Αυτοί οι δυο πυλώνες μπορεί να επηρεάσουν άμεσα το πως θα διαμορφωθεί το μέλλον του παγκόσμιου συστήματος. Όσα θα βιωθούν από εδώ και στο εξής φαίνεται ότι θα μεταμορφωθούν σε μια διαδικασία αντοχής για όλους τους πρωταγωνιστές. Το πρώτο τεστ αντοχής θα είναι σε ατομικό επίπεδο μέσω των οικονομιών των χωρών. Οι ισχυρές οικονομίες δεν θα αντιμετωπίσουν οικονομικό πρόβλημα όσον αφορά τα μέτρα που θα ληφθούν ενάντια στην πανδημία, ωστόσο σε τελική ανάλυση οι διακυμάνσεις που σημειώνονται στην παγκόσμια οικονομία θα έχουν μεγαλύτερες επιπτώσεις πάνω στις μεγάλες οικονομίες. Δεν θα έχουν μείνει και πολλά να χάσουν οι αδύναμες οικονομίες. Το δεύτερο τεστ αντοχής θα αφορά την κοινωνική και ατομική ψυχολογία. Όσο θα αυξάνονται τα άτομα που πανικοβάλλονται, η κοινωνική ψυχολογία θα ακολουθήσει αυτήν την πανικόβλητη συμπεριφορά και ενδέχεται να έχει μια κατάληξη που μπορεί να προξενήσει πολιτικό χάος. Γι’ αυτό το λόγο οι κοινωνίες με μεγάλη κοινωνική αντοχή θα ξεπεράσουν αυτήν την περίοδο με λιγότερη ζημιά. Το τρίτο τεστ αφορά την κρατική αντοχή.  Κράτη με θεσμικό χαρακτήρα, με τυποποιημένες διαδικασίες και ισχυρούς μηχανισμούς λήψης αποφάσεων θα ξεπεράσουν αυτήν την περίοδο με λιγότερη ζημιά. Τα αδύναμα κράτη θα αποδυναμωθούν περαιτέρω και ίσως να μετατραπούν σε ανίκανα κράτη.

Ενδεχομένως, όταν λήξει η πανδημία θα είμαστε αντιμέτωποι με συντρίμμια σε παγκόσμια κλίμακα. Θα περιμένουμε και θα δούμε τι έδαφος θα ετοιμάσουν αυτά τα συντρίμμια για την οικοδόμηση μιας νέας παγκόσμιας τάξης.