Η Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης (42-2019)

            H είδηση που αναστάτωσε τον κόσμο της Θράκης και τις τοπικές αρχές ήταν μία πρόσκληση του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη η οποία αναζητάει διαθέσιμους χώρους για την μεταφορά και την φιλοξενία προσφύγων από τα νησιά στην ηπειρωτική χώρα. Σε μία προσπάθεια να αποσυμφορήσει τα νησιά, η Κυβέρνηση αναζητάει χώρους για μίσθωση ανά την επικράτεια.

            Από αυτήν την πρόσκληση δεν εξαιρέθηκε η Θράκη, γεγονός που προκάλεσε την αντίδραση της τοπικής κοινωνίας. Μέχρι πρόσφατα αποτελούσε κοινό μυστικό ότι η περιοχή είχε εξαιρεθεί από τα προγράμματα εγκατάστασης προσφύγων. Ο κύριος λόγος ήταν η παρουσία της Μειονότητας.

            Η Θράκη αποτελούσε ανέκαθεν πέρασμα για τους πρόσφυγες λόγω των συνόρων. Στον τοπικό τύπο είδαν κατά καιρούς το φως της δημοσιότητας συλλήψεις προσφύγων οι οποίοι προωθούνταν σε δομές φιλοξενίας εκτός περιοχής.

            Ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας, Νίκος Παναγιωτόπουλος, παρευρέθηκε πρόσφατα στην Ξάνθη για τον εορτασμό των 100 χρόνων από την ενσωμάτωσή της στον εθνικό κορμό. Σε δηλώσεις του όταν ρωτήθηκε για το ενδεχόμενο εγκατάστασης προσφύγων, απέκλεισε μία τέτοια εκδοχή λέγοντας χαρακτηριστικά: «εκείνο που έχω να πω με σιγουριά είναι ότι δεν θα έρθουν μετανάστες να εγκατασταθούν στη Θράκη». Και συνέχισε «ξέρουμε γιατί και γιατί δεν πρέπει και εν πάση περιπτώσει δεν ήταν και καθόλου δύσκολο να πείσω και τους συνομιλητές μου και συναρμόδιούς μου γι’ αυτό το θέμα».

            Στον τοπικό τύπο, στα ραδιόφωνα της περιοχής, αλλά και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ντόπιοι αιρετοί εκπρόσωποι σχολίασαν το ενδεχόμενο εγκατάστασης προσφύγων υπό το πρίσμα μιας πιθανής αλλαγής στην πληθυσμιακή ισορροπία. Θεώρησαν μάλιστα ότι η παρουσία της Μειονότητας είναι ο βασικός αποτρεπτικός παράγοντας για κάτι τέτοιο.

            Ο πληθυσμός της Μειονότητας αποτελούσε ανέκαθεν λόγο άλλοτε προσέλκυσης και άλλοτε αποφυγής εγκατάστασης διαφόρων πληθυσμιακών ομάδων στην περιοχή. Η παρουσία των προσφύγων μετά το 1920 ήταν για την πολιτεία κάτι θεμιτό και επιδιωκόμενο προκειμένου να τονώσει τον ντόπιο ελληνικό πληθυσμό.

            Το ίδιο συνέβη και στα τέλη της δεκαετίας του 1980 με αρχές του 1990 με την έλευση ομογενών από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Σε αυτούς δόθηκαν κίνητρα ώστε να εγκατασταθούν στην Θράκη για την τόνωση του ντόπιου ελληνικού πληθυσμού. Στην περιοχή των Σαπών ιδρύθηκε παράρτημα του Εθνικού Ιδρύματος Υποδοχής και Αποκατάστασης Αποδήμων και Παλιννοστούντων Ομογενών Ελλήνων. 

            Και άλλα πολλά τέτοια παραδείγματα. Yπήρξαν και οι αντίστροφες μετακινήσεις, όπως κίνητρα σε μειονοτικούς δυτικοθρακιώτες, προκειμένου να φύγουν και να εγκατασταθούν σε περιοχές εκτός Θράκης. Κάθε μετακίνηση ήταν και μία ξεχωριστή περίπτωση. Ωστόσο, σε όλες υπήρχε η κοινή συνισταμένη της Μειονότητας η οποία φαίνεται ότι ερήμην της καθόριζε τις εξελίξεις στην περιοχή.

             Αντικειμενικά μιλώντας, η Θράκη έχει μεγάλη παράδοση στο προσφυγικό και κυρίως, στο πώς να χειρίζεται και εν τέλει, να ενσωματώνει τους πρόσφυγες στον κοινωνικό ιστό. Στην προηγούμενη εκπομπή είχαμε αναφερθεί στις προσπάθειες του Ελευθέριου Βενιζέλου στις αρχές της δεκαετίας του 1920 να αντιμετωπίσει βασικά προβλήματα εγκατάστασης και ενσωμάτωσης προσφύγων στην τοπική κοινωνία.

            Είχε στείλει στενούς συνεργάτες του με την εντολή να ανεφοδιάσουν τον πληθυσμό με τρόφιμα, αλλά και να λύσουν το στεγαστικό πρόβλημα. Ο Βενιζέλος ήταν ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένος σε θέματα προστασίας μειονοτήτων και σεβασμού της θρησκευτικής τους ελευθερίας. Η πολιτική του ήταν ανθρωποκεντρική.

            Ο Νίκος Καζαντζάκης, κορυφαίος Έλληνας λογοτέχνης του 20^ου αιώνα, ο οποίος μετέβη στην Ξάνθη με την ιδιότητα του Γενικού Διευθυντή του Υπουργείου Περίθαλψης το 1919, αμέσως μετά την ενσωμάτωση της περιοχής στον ελληνικό κορμό ανέφερε ότι ιδρύθηκαν ιατρεία σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Θράκης και πρόσθεσε «Στα ιατρεία αυτά παρέχονταν φάρμακα και ιατρική περίθαλψη δωρεάν, ανεξάρτητα από φυλή σε όλους». Και συνέχισε «Είναι λαμπρόν το έργον της περιθάλψεως ιδίως εις ότι αφορά την προστασίαν των πάντων». Με λεπτομέρειες παρουσίασε την κατασκευή ορφανοτροφείων, οικοτροφείων, διδασκαλείων κλπ. 

            Σχολιάζοντας το τεράστιο έργο που του ανατέθηκε, ο Νίκος Καζαντζάκης ανέφερε «Πρώτη φορά παρουσιαζόταν στη ζωή μου η ευκαιρία να μπω στην πράξη να μη έχω πια να παλεύω με Χριστούς και Βούδες, παρά με ζωντανούς, σάρκα και κόκαλα ανθρώπους. Καλή η στιγμή να δοκιμάσω αν η πράξη είναι η μόνη ικανή να απαντήσει, κόβοντας με το σπαθί της τους αξεδιάλυτους κόμπους της θεωρίας».

            Στις αρχές του 20^ου αιώνα, όταν η Θράκη όπως και πολλές άλλες περιοχές ανά την Ελλάδα δοκίμαζαν τις αντοχές τους στην αντιμετώπιση της φτώχειας, στην έλευση των προσφύγων και σε άλλα μείζονα θέματα εκείνης της εποχής, υπήρχε μία ομάδα που συντόνισε και πέτυχε στην πράξη να διαχειριστεί ένα δύσκολο και επίπονο έργο.

            Μία περιοχή που έχει δοκιμαστεί και έχει εφαρμόσει με επιτυχία μοντέλα ενσωμάτωσης προσφυγικού πληθυσμού, μοντέλα ειρηνικής συνύπαρξης μειονοτικών πληθυσμών, είναι κάπως οξύμωρο να αποκλείεται με την σκέψη μιας εν δυνάμει απειλής. Η εμπειρία του παρελθόντος και η παρούσα κατάσταση θα μπορούσε να είναι η βάση για να εφαρμοστούν παρόμοια μοντέλα και στο μέλλον.

Το σενάριο για πιθανή εγκατάσταση των προσφύγων στην περιοχή και ο ρόλος της Μειονότητας σε αυτό είναι κάτι για το οποίο θα αποφασίσουν οι πλέον αρμόδιοι. Παρόλα αυτά είναι σημαντικό να έχουμε στα υπόψιν ότι η γνώση και η πρακτική της Θράκης είναι πολύτιμη και θα μπορούσε να αποτελέσει παράδειγμα για μελλοντικά μοντέλα καλής πρακτικής συνύπαρξης πληθυσμιακών ομάδων με διαφορετικά χαρακτηριστικά.