Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης (09-2019)

            Την άνοιξη του 1930 ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας, Ελευθέριος Βενιζέλος, περιόδευσε στην Βόρεια Ελλάδα και το Άγιο Όρος. Είναι μία ιστορική περιοδεία με ενδιαφέρον και για τα μειονοτικά, διότι πέρασε από την Θράκη λίγους μόλις μήνες πριν την υπογραφή του Ελληνοτουρκικού Συμφώνου Φιλίας του 1930.

            Η περιοδεία έλαβε μεγάλη έκταση μέσω του τύπου. Το 1932 ο εκδοτικός οίκος Μ. Τριανταφύλλου με έδρα την Θεσσαλονίκη εκδίδει σχετικό υλικό, μία πρωτοβουλία φιλελεύθερων δημοσιογράφων της Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης. Από αυτήν την έκδοση αντλούμε χρήσιμο υλικό για την σημερινή μας εκπομπή.

            Το πρόγραμμα της περιοδείας περιελάμβανε επισκέψεις όχι μόνο στα αστικά κέντρα της Θράκης, αλλά και στην ύπαιθρο. Στις 6 Μαΐου του 1930 ο Ελευθέριος Βενιζέλος έφτασε στην Αλεξανδρούπολη και στις 7 Μαΐου μετέβη στον βόρειο Έβρο. Στις 8 Μαΐου έφτασε στην Κομοτηνή και από εκεί αναχώρησε την ίδια μέρα για την Ξάνθη. Την επόμενη ημέρα αποχαιρέτισε την Θράκη. Επόμενος σταθμός της περιοδείας του ήταν η Δράμα.

            Σε όλες τις στάσεις του ο Έλληνας Πρωθυπουργός αποθεώθηκε από το συγκεντρωμένο πλήθος. Οι πηγές κάνουν λόγο για σκηνές αλλόφρονου ενθουσιασμού και μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις για να δούνε από κοντά τον Ελευθέριο Βενιζέλο.

Στο σταθμό της Μέστης στη Ροδόπη επικράτησε το αδιαχώρητο. Οι δημοσιογράφοι κάνουν λόγο για γηγενείς, πρόσφυγες και Τούρκους που συγκεντρώθηκαν για να αποθεώσουν τον Βενιζέλο. Στη Μέστη έκανε μια στάση και στην διαδρομή του μέχρι την Κομοτηνή ο Πρωθυπουργός συναντήθηκε με επιτροπές γεωργών και κτηνοτρόφων.

Στην υποδοχή στην Κομοτηνή απαριθμείται ένας κατάλογος εκπροσώπων διοικητικών και στρατιωτικών αρχών όπου ανάμεσα βρίσκουμε και μέλη της Μειονότητας που συμμετείχαν στην επίσημη υποδοχή με την ιδιότητα προέδρων τοπικών κοινοτήτων, μελών του δημοτικού συμβουλίου Κομοτηνής κ.ά. Στο Διοικητήριο που έγινε η πρώτη στάση, ο Έλληνας Πρωθυπουργός συναντήθηκε και με βουλευτές και γερουσιαστές της Μειονότητας οι οποίοι δήλωσαν «πλήρως ευχαριστημένοι από την ελληνική διοίκηση».

Αργότερα στο Δημοτικό Συμβούλιο συναντήθηκε και με τον Μουφτή, την Μουσουλμανική κοινότητα όπως αναγράφεται στο κείμενο, εννοώντας προφανώς τη διοίκηση των βακουφίων, τον Πρόξενο της Τουρκίας και τον Πρόεδρο της μικτής ελληνοτουρκικής επιτροπής. Στην κεντρική πλατεία της Κομοτηνής συγκεντρώθηκαν χιλιάδες κόσμου για να ακούσουν τον Πρωθυπουργό να μιλάει από τον εξώστη του Δημαρχείου σε έναν σύντομο χαιρετισμό, ενώ περισσότερα ανέφερε στο γεύμα που παρατέθηκε προς τιμήν του αργότερα την ίδια ημέρα στην ιστορική Λέσχη Κομοτηναίων. Εκεί αναφέρθηκε στον αγώνα της Κυβέρνησης για την Θράκη, το ζήτημα του καπνού και την κτηνοτροφία.

 Πριν αναχωρήσει από την Κομοτηνή, ο Βενιζέλος συμμετείχε σε σύσκεψη με τον Μουφτή Κομοτηνής, Μεχμέτ Νεζάτ, τον Πρόεδρο της Κοινότητας Χασάν, τους βουλευτές Γκαλήπ Χαβούς Μουμτζή Νιαζή, Κραντζανλή Χαλίφ και Αχμέτ Αλή Ριζά και τον γερουσιαστή Σαλίχ Μεμέτογλου. Στην ίδια σύσκεψη συμμετείχε και ο Επιθεωρητής Μειονοτήτων, Κωνσταντίνος Στυλιανόπουλος. Η συνάντηση φαίνεται ότι διεξήχθη σε φιλικό κλίμα με τα μέλη της Μειονότητας να δηλώνουν την ευγνωμοσύνη τους για την ειλικρινή και αμερόληπτη υποστήριξη του κράτους προς την κοινόητα.

Ευχαρίστησαν και συμφώνησαν στη βάση και τις λεπτομέρειες του σχεδίου νόμου περί διοικήσεως της μουσουλμανικής κοινότητας, εννοώντας προφανώς τον νόμο 2345/1920 «Περί προσωρινού Αρχιμουφτή και Μουφτήδων των εν των κράτει Μουσουλμάνων και περί διαχειρίσεως των περιουσιών των Μουσουλμανικών Κοινοτήτων». Ευχαρίστησαν τον Πρωθυπουργό για την στήριξη στον χώρο της εκπαίδευσης. Οι συντάκτες του κειμένου καταλήγουν «Γενικώς η εγκάρδιος συμμετοχή των Μουσουλμάνων της Κομοτηνής εις την υποδοχήν του κ. Προέδρου, απέδειξε την αδελφικήν εν Θράκη διαβίωσιν του τουρκικού στοιχείου μετά του ελληνικού λαού».

Στην Ξάνθη η υποδοχή έλαβε το χαρακτήρα φρενίτιδας από τον ενθουσιασμό του πλήθους που έφτανε σε μήκος τα 3 χιλιόμετρα. Προς ένδειξη χαράς, τα μέλη της Τουρκικής Μειονότητας φωταγώγησαν το τζαμί. Σε συνάντηση που είχαν την επόμενη ημέρα τα μέλη της Κοινότητας με τον Βενιζέλο τον παρακάλεσαν να εκλέγουν τους αντιπροσώπους τους ελεύθερα, εκφράζοντας ευγνωμοσύνη προς την ελληνική Κυβέρνηση. Ο Βενιζέλος απάντησε: «Ζήτε εις τόπον συνταγματικόν όπου αι ελευθερίαι είνε αυστηρότατα σεβασταί. Η ελληνική κυβέρνησις ουδεμίαν διάκρισιν κάμνει μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων ζώντων υπό ελληνικόν ουρανόν».

            Ο Ελευθέριος Βενιζέλος έχει μείνει στην ιστορία της Τουρκικής Μειονότητας ως ο Πρωθυπουργός που ήταν φίλα προσκείμενος προς την κοινότητα. Οι πολιτικές και οι παρεμβάσεις του ήταν προς την κατεύθυνση προστασίας των μειονοτικών δικαιωμάτων και διασφάλισης των θρησκευτικών ελευθεριών. Αποτελούσε πεποίθησή του ότι δεν πρέπει να υπάρξει διάκριση μεταξύ των δύο σύνοικων στοιχείων στην περιοχή.

            Όπως κατέγραψε ο Επιθεωρητής Κωνσταντίνος Στυλιανόπουλος στις εκθέσεις του από τις επιτόπιες επισκέψεις του στην περιοχή, καμιά φορά οι τοπικές διοικητικές και άλλες αρχές προέβαιναν σε ενέργειες που ερχόταν σε αντίθεση με την κεντρική πολιτική γραμμή της Κυβέρνησης. Δημιουργούνταν σύγχυση και υπήρχε η αίσθηση ότι κάποιες πολιτικές κινούνται ακριβώς στην αντίθετη κατεύθυνση από αυτήν της προστασίας και διασφάλισης των δικαιωμάτων. Δεν είναι άγνωστο σενάριο για την περιοχή και την Μειονότητα, ακόμα και πιο σύγχρονα όταν εμπλέκονται πολλοί φορείς και πολλά κέντρα λήψης αποφάσεων, τότε μπλέκονται και οι αρμοδιότητες και δημιουργείται σύγχυση.

            Η περιοδεία του Ελευθέριου Βενιζέλου στην περιοχή ήταν σίγουρα μία προετοιμασία που οδήγησε στο Ελληνοτουρκικό Σύμφωνο Φιλίας το οποίο θα σχολιάσουμε εκτενώς στην επόμενή μας εκπομπή.

Βιβλιογραφικές αναφορές:

Η ιστορική περιοδεία του Πρωθυπουργού κ. Ελ. Βενιζέλου από την Βόρειον Ελλάδα και το Άγιον Όρος, 1932, Θεσσαλονίκη: Μ. Τριανταφύλλου και ΣΙΑ