ენერგეტიკული დღის წესრიგი 47-2024

ენერგეტიკული დღის წესრიგი 47-2024

რა საკითხები იქნა განხილული COP29 კლიმატის სამიტზე?

აზერბაიჯანის დედაქალაქ ბაქოში გამართული გაეროს მხარეთა 29-ე კონფერენციაზე (COP29) - გაეროს კლიმატის სამიტი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია კლიმატის კრიზისის პრევენციისთვის საჭირო ნაბიჯების დაფინანსების თვალსაზრისით.

სამიტის მთავარი საკითხი იყო გლობალური დათბობისა და კლიმატის ცვლილებასთან ბრძოლის ფარგლებში ტრანსფორმაციისთვის ფინანსური რესურსების მოძიება.

იგეგმება ფინანსური მხარდაჭერის გაწევა მრავალი მიმართულებით: მწვანე ენერგიის გავრცელებიდან დაწყებული, სუპერუჯრედებად წოდებული ექსტრემალური ამინდის მოვლენებისადმი მდგრადი ინფრასტრუქტურის შექმნით, ადრეული გაფრთხილების სისტემებითა და ექსტრემალური სიცხისა და ნალექისადმი გამძლე სასოფლო-სამეურნეო კულტურების განვითარებით დამთავრებული.

სამიტის მიზანია საერთაშორისო საზოგადოებამ და განსაკუთრებით განვითარებულმა ქვეყნებმა ფინანსური რესურსები გადასცენ კლიმატის ცვლილებით ყველაზე მეტად დაზარალებულ ქვეყნებს.

ბაქოს სამიტში მონაწილე 45 ქვეყანა, რომლებიც მძიმედ არიან დაზარალებულნი კლიმატის ცვლილებით, ერთობლივად აწარმოებენ მოლაპარაკებებს საერთაშორისო ორგანიზაციებთან.

აღინიშნება, რომ ამ ქვეყნებს კლიმატის ცვლილებასთან საბრძოლველად 2030 წლამდე 1,3 ტრილიონი დოლარი სჭირდებათ.

ნაკლებად განვითარებული ქვეყნები და კუნძულოვანი სახელმწიფოები ასევე ითხოვენ ცალკე ფონდის შექმნას კლიმატის ცვლილებით გამოწვეული დანაკარგებისა და ზარალის ასანაზღაურებლად.

ეს ფონდი გამიზნულია, მაგალითად, წყალქვეშ მოქცეული დასახლებებისა და ობიექტების გადასატანად ან დაკარგული სასოფლო-სამეურნეო მიწების კომპენსაციისთვის.

გლობალური კლიმატის ცვლილების უარყოფითი შედეგების აღმოსაფხვრელად საჭიროა 2,4 ტრილიონი დოლარი. ეს თანხა მოიცავს ბუნების დაცვას, განახლებად ენერგიაზე გადასვლას და კლიმატის ცვლილების ზემოქმედებასთან ადაპტაციის დაფინანსებას.

ეს არსებულ ფონდზე 4-ჯერ მეტია.

აღინიშნება, რომ კერძო სექტორის კლიმატის ცვლილებასთან ადაპტაციისთვის საჭიროა 250 ტრილიონ დოლარზე მეტი დანახარჯი. ეს ნიშნავს, რომ შეფასებები 10-ჯერ და მეტად გაიზარდა. გასულ წელს ეს თანხა დაახლოებით 30 ტრილიონ დოლარად იყო შეფასებული.

2009 წელს დანიაში გამართულ კლიმატის სამიტზე მონაწილე ქვეყნები შეთანხმდნენ, რომ 2020 წლიდან მდიდარი ქვეყნები კლიმატის ცვლილებასა და გლობალურ დათბობასთან საბრძოლველად დაახლოებით 100 მილიარდ დოლარს გამოყოფდნენ.

თუმცა, ამ ვალდებულებების შეუსრულებლობა მომავლის მიმართ დიდ პესიმიზმს იწვევს.

ამ კონტექსტში ხაზგასმულია პარიზის კლიმატის შეთანხმების უდიდესი მნიშვნელობა. შეთანხმება ითვალისწინებს არა მხოლოდ ნახშირბადის ემისიების შემცირების დაპირებებს, არამედ სათბურის გაზების ყველაზე დიდი ემიტენტი ქვეყნების მიერ კლიმატის დაფინანსების გაზრდას.

თუმცა, ისეთი დიდი ინდუსტრიული ქვეყნების, როგორიცაა ჩინეთი და ინდოეთი, წვლილის არქონა ამ პროცესებში საერთაშორისო საზოგადოებას ყოფს. აშშ-ს ჩათვლით ბევრი ქვეყანა ხაზს უსვამს, რომ ჩინეთი და ინდოეთი არათუ ებრძვიან კლიმატის ცვლილებას, არამედ კიდევ უფრო აუარესებენ სიტუაციას.

ევროკავშირი, აშშ-ს მსგავსად, ამტკიცებს, რომ ზოგიერთი ქვეყანა, განსაკუთრებით ინდოეთი და ჩინეთი, უნდა იყვნენ რესურსების გამცემი და არა მიმღები მხარე. თუმცა, 77 ქვეყანა, ჩინეთის ჩათვლით, უარყოფს ამ მოსაზრებას. G77-ად ცნობილი ჯგუფი აცხადებს, რომ პარიზის შეთანხმების თანახმად, განვითარებულმა ქვეყნებმა უნდა აიღონ ხარჯების ვალდებულება და მოლაპარაკებები ამ ჩარჩოში უნდა წარიმართოს.

G77-ის ბლოკი ასევე ხაზს უსვამს, რომ განვითარებული ქვეყნების მიერ გამოყოფილი დაფინანსება უნდა იყოს გრანტის და არა სესხის სახით. წინააღმდეგ შემთხვევაში, განვითარებადი ქვეყნები დამატებითი ხარჯებით ფინანსურ ტვირთს მიიღებენ.

მაშინ როცა მსოფლიო ხარჯებზე დაობს, გლობალური დათბობა არ ჩერდება. ტემპერატურამ უკვე მიაღწია არასასურველ დონეს მოსალოდნელზე ბევრად ადრე... დათბობამ ინდუსტრიულ რევოლუციამდელ პერიოდთან შედარებით 1,2 გრადუსით მოიმატა. 1,5 გრადუსიანი მატება, რომელსაც შეუძლია ძირეულად შეცვალოს მსოფლიო, უკვე გარდაუვლად ითვლება.

ნახშირბადის ემისია მოკლევადიან პერსპექტივაში მინიმუმ 43 პროცენტით უნდა შემცირდეს.

COP29-ის ფარგლებში, განვითარებადი ქვეყნების დასაფინანსებლად შეიქმნა 14 სხვადასხვა ფონდი, რომელთა ჯამური მოცულობა 1 ტრილიონი დოლარია. ამის ფარგლებში იგეგმება წლიური ფონდების მიღება წიაღისეული საწვავის მწარმოებელი ქვეყნებისა და კომპანიებისგან.

ამ ფონდებით დაჩქარდება საჯარო და კერძო სექტორის გადასვლა მწვანე ენერგიაზე, დაიგეგმება ნაბიჯები გლობალური დათბობით გამოწვეულ ბუნებრივ კატასტროფებთან საბრძოლველად. ასევე გამოიყოფა რესურსები სასოფლო-სამეურნეო მიწების დასაცავად.

სად დგას თურქეთი კლიმატის მიზნების მიღწევის თვალსაზრისით?

თურქეთი აგრძელებს პროექტების განვითარებას 2053 წლისთვის „ნულოვანი ემისიის“ მიზნით. ამისთვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს მწვანე ენერგიის რაოდენობის გაზრდას.

პრეზიდენტმა რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა სამიტზე სიტყვით გამოსვლისას ისაუბრა თურქეთის მიზნებზე. მან შემდეგი გზავნილები გააჟღერა:

• განახლებადი ენერგიის წილი მთლიან დადგმულ სიმძლავრეში 59%-მდე გაიზარდა.
• თურქეთი დადგმულ სიმძლავრეში განახლებადი ენერგიის წილით ევროპაში მე-5, მსოფლიოში მე-11 ადგილზეა.
• 2053 წლისთვის ნულოვანი ემისიის მიზნებისთვის ჩვენი ძირითადი პრიორიტეტებია განახლებადი ენერგია, ენერგოეფექტურობა და ბირთვული ენერგია.
• ქარისა და მზის ენერგიის დადგმული სიმძლავრე 31 ათასი მეგავატიდან 2035 წლისთვის 120 ათას მეგავატამდე გაიზრდება.
• ბირთვულ ენერგიაში 2050 წლისთვის ვგეგმავთ 20 ათასი მეგავატის სიმძლავრეს.
• 2024-2030 წლების ენერგოეფექტურობის ეროვნული სამოქმედო გეგმით ვვარაუდობთ 100 მილიონი ტონა ნახშირორჟანგის ეკვივალენტი ემისიის შემცირებას.
• გავზრდით ელექტრომობილების რაოდენობას.
• გლობალურ დონეზე გატანილი „ნულოვანი ნარჩენების“ პროექტით თავიდან ავიცილეთ 5,9 მილიონი ტონა სათბურის გაზების ემისია.
• წყლის რესურსების ეფექტური გამოყენებისთვის გამოვაცხადეთ წყლის ეფექტურობის კამპანია.

პრეზიდენტმა ერდოღანმა ასევე გამოაცხადა თურქეთის კანდიდატურა 2026 წლის გაეროს კლიმატის ცვლილების 31-ე მხარეთა კონფერენციის მასპინძლობისთვის.

მაჰმუთ გიურერი / TRT Haber-ის რედაქტორი