ანატოლიის კულტურული საგანძურები 31-2022

ანატოლიის კულტურული საგანძურები 31-2022

ნესლიჰან დეღირმენჯიოღლუ

პატარა

ათასობით წლის მელოდია ტრიალებს ანატოლიის მიწებზე. ყოველ ნაბიჯზე სხვადასხვა კარი იღება, ადამიანები წარსულის სიღრმეში მიჰყავს... ისტორიის მანძილზე სხვადასხვა ამბებს ყვება, ყოველი მათგანი იავნანასავით ტრიალებს ირგვლივ, ვინც მას უსმენს... იქნებ ეს ცნობილი ამბავია, შესაძლოა, ეს არის ის, ვინც სიცოცხლეს ანიჭებს ლეგენდას. შესაძლოა, ის არის ის, ვინც ჩვენამდე მოაღწია ათასობით წლის წინ... ის გვეპატიჟება დროის დეფორმაციაში თავისი ობელისკებით, თიხის ფირფიტებითა თუ ღმერთების ქანდაკებებით. ისევე, როგორც შუქურა იწვევს ასობით წელია….

დიახ, დღეს მოგიყვებით სწორედ იმ შუქურაზე, რომელმაც ათასობით წლის შემდეგ დღევანდელობამდე მოაღწია. მსოფლიოს უძველეს შუქურაზე, პატარას შუქურაზე, რომელიც აღდგენილია ყველა პირვანდელი ნაწილით…

პოეტები შუქურებს მოიხსენიებენ, როგორც „ტალღების მწყემსს“ ან „კლდეების პრინცს“... პირველი შუქურები აშენდა იმის საფუძველზე, რომ ცეცხლი ენთებოდა მეთევზეებისთვის, რომლებიც ცდილობდნენ ნაპირის პოვნას და სახლში დაბრუნებას. მათი მიზანია ზღვაზე მყოფთა ჩვენება და მართვა, სადაც არის პორტი და ქალაქი. ჯერ კიდევ არის დრო, როცა ისინი ზღვების საშიშროებას გამოავლენენ. უძველესი დროიდან მოყოლებული ზღვაოსნობამ და  გემთმშენებლობამ გარკვეული პროგრესი განიცადა, მეზღვაურთა რიცხვი გაიზარდა. შუქურები იღებენ თავიანთ ძალიან მნიშვნელოვან ამოცანას. ახლა ისინი სასიცოცხლო სტრუქტურებია, რომლებიც ზღვაში მყოფებს აფრთხილებენ კლდეებისა და დინების შესახებ და აჩვენებენ უსაფრთხო ნავსადგურებს ქარიშხლის დროს... ის იხსნის ბევრ მეზღვაურს ნისლში დაკარგვისგან, სიკვდილისგან და იქცევა გმირად.

ლიკიის კავშირის დედაქალაქ, პატარას საზღვაო შუქურა, რომელიც თითქმის ორი ათასი წელია დგას, ერთ-ერთი იმ გმირთაგანია, რომელიც რომის იმპერატორმა ნერონმა პრესტიჟულ ნაგებობად ააშენა. არ არსებობს იმის მტკიცებულება, რომ რომი ნერონმა გადაწვა, მაგრამ ლამპიონზე ოქროს წარწერა უდავო დასტურია იმისა, რომ იგი ნერონმა ააგო.

პატარას შუქურა, რომელიც მდებარეობს ანტალიის ქაშის რაიონში, არ არის პირველი შუქურა მსოფლიოში, მაგრამ ის პირველი და ერთადერთი შუქურაა, რომელიც მთლიანად საკუთარი ორიგინალური მასალებით არის აღმართული. ეს არის გიგანტური ფარანი, რომლის საერთო სიმაღლე 30 მეტრზე მეტია.

შუქურა აგებულია შესანიშნავი საინჟინრო მეთოდით, ორი გადახლართული ცილინდრითა და კიბეებით, რომელიც უზრუნველყოფს მათ შორის სტატიკურ ბალანსს. ეს საშუალებას აძლევს მას გაუძლოს მიწისძვრებს და სხვა პირობებს. სამწუხაროდ, პატარას შუქურამ ვერ გაუძლო როდოსის 8,1 მაგნიტუდის სიმძლავრის მიწისძვრას და ცუნამის ტალღებს.

ჩვენ დღეს, ვისაუბრეთ პატარას შუქურზე, მაგრამ არის კიდევ ერთი თვისება, რომელიც პატარას ანატოლიის და თუნდაც მსოფლიოს პირველთა შორის აყენებს. ორი ათასი წლის უძველეს ქალაქს აქვს მსოფლიოში პირველი დემოკრატიული პარლამენტის შენობაც. ცნობილი ფრანგი ფილოსოფოსი შარლ ლუი დე მონტესკიე ადიდებს ამ პარლამენტის შენობას, რომელიც დღესაც დგას. მონტესკიე მას ასე აღწერს: „ანტიკური სამყაროს ყველაზე სრულყოფილი“. პატარა, თავისი უძველესი თეატრით, რომაული ტრიუმფალური თაღით, ბაზილიკით, ეკლესიებით, აბანოებით, ნათელს ჰფენს შუა საუკუნეების კლასიკურ არქიტექტურას.

ქალაქი პატარა ელინისტური პერიოდის მნიშვნელოვანი ქალაქი იყო. ის ასევე გახლდათ ლიკიის კავშირის დედაქალაქი რომის პერიოდში. ქალაქს აღმოსავლეთ ხმელთაშუა ზღვაში მნიშვნელოვანი ეკონომიკური დატვირთვა ჰქონდა. ანატოლიიდან რომში მიმავალი მარცვლეული ამ საპორტო ქალაქში ინახებოდა. პატარას განსაკუთრებული ადგილი უკავია მითოლოგიაშიც. რადგან ითვლება, რომ პატარაში დაიბადა მითოლოგიის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ღმერთი, სინათლისა და ხელოვნების ღმერთი აპოლონი. აპოლონი ანატოლიის ღმერთია, ამიტომ ამ მიწებზე მისთვის მრავალი ტაძარი და სამსხვერპლოა აშენებული. პატარას მნიშვნელობა, არ შემოიფარგლება მხოლოდ მითოლოგიით, ის, ასევე მნიშვნელოვან როლს ასრულებს რელიგიების ისტორიაში. იზნიქის პირველ საეკლესიო კრებაზე, რომელსაც ქრისტიანობისთვის დიდი მნიშვნელობა აქვს, ლიკიის კავშირის წარმოდგენილის პატარას ეპისკოპოსის ხელმოწერით არის ცნობილი.

ჩვენ ერთ პროგრამაში ვერ დავასრულებთ პატარას აღწერას თავისი ისტორიული მნიშვნელობით და შესანიშნაობით. ამ ქალაქში მდებარეობს, ლიკიის ბილიკი, რომელიც ფეთჰიედან იწყება და ანტალიამდე მიდის. მისი სიგრძე 550 კილომეტრია. ეს გზა ძალზედ მიმზიდველია ლაშქრობის მოყვარულთათვის და ამასთანავე ამ გზაზე შესაძლებელია რამდენიმე ანტიკური ქალაქის ნანგრევების ნახვა. 

უძველესი დროიდან, შუქურები იმ ელემენტებს შორისაა, რომლებიც წარმოადგენენ იმ ქალაქების სამხედრო და სოციალურ-ეკონომიკურ ძალას, რომლებშიც ისინი აშენდა. ის საუკუნეების მანძილზე იყო ყურადღების ცენტრში თავისი ფუნქციით, არქიტექტურითა და მიმზიდველობით. ის თავის ადგილს პოულობს ფართო სპექტრში. სინამდვილეში, შუქურები არა მხოლოდ მართავენ ზღვაში მყოფებს, არამედ ამაყი, მაგრამ ძლიერი სტრუქტურებია, რომლებიც ხელმძღვანელობენ მათ, ვინც ფიქრობს, რომ მარტოა. მიუხედავად იმისა, რომ საზღვაო გადაზიდვებში დღეს მოწინავე ტექნოლოგია გამოიყენება, ის არის აუცილებელი და შეუცვლელი ელემენტი, რომელიც ჯერ კიდევ საჭიროა გაუმართაობის შემთხვევაში.

და ბოლოს, დღევანდელ პროგრამაში, ლიკიის კავშირის დედაქალაქ პატარაზე გავამახვილეთ ყურადღება, მომავალ პროგრამაში შეხვედრის იმედით გემშვიდობებით კარგად ბრძანდებოდეთ...