ანატოლიის კულტურული საგანძურები 14

ანატოლიის კულტურული საგანძურები 14-2021

ნესლიჰან დეღირმენჯიოღლუ

ანტიკური ქალაქი საგალასოსი

ის ნელა მიედინება. მასში ცხოვრებისას კი სწრაფად მიედინება, როცა დრო გადის, თითქოს თვალის დახამხამებაში… დროს აქვს ძალა შეცვალოს ან გარდაქმნას ყველაფერი… დროის ჩვენი აღქმა, როგორც წესი, უფრო ზუსტია იმ ხანგრძლივობით, რაც შეგვიძლია გავზომოთ და ვიცოდეთ. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, წუთები, საათები, თვეები, წლები, შეიძლება ორმოცდაათი ან თუნდაც ასი წელი... ეს დრო ჩვენთვის რაღაცას ნიშნავს. მაგრამ, რამდენად შეგვიძლია აღვიქვათ დროის ზონები ჩვენი ცხოვრების გარეთ? როდესაც ჩვენ ვამბობთ, „ათასი, ორი ათასი ან კიდევ თორმეტი ათასი წლის წინ“, რამდენს შეგვიძლია ჩავწვდეთ ამ ხელშესახებ და უხილავ პერიოდებს? თუ შესაძლებელია წასვლა, დანახვა და შეხება, მხოლოდ მაშინ გავხდებით მომენტის მოწმენი. გვაქვს განცდა, რომ დროში ვიმოგზაურეთ. ანატოლიის გეოგრაფია შესანიშნავი ადგილია, რომელიც ამის საშუალებას იძლევა! გობექლითეფე, კაცობრიობის ნულოვანი ადგილი, რომელიც თარიღდება 12 ათასი წლით. არსლანთეფეს ბორცვი… და მრავალი სხვა… ყველა მათგანი საინტერესოა! დღეს ჩვენ მოგიყვებით ერთ-ერთ მათგანზე, საგალასოსის შესახებ, რომელიც იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის დროებით სიაშია…

მრავალი ცივილიზაცია, მრავალი დიდი და პატარა ქალაქი, ანატოლიის მიწებზეა დაარსებული. დროის ის იდუმალი ხელიც ტრიალებს ამ ქალაქებში, სანამ სიცოცხლე გრძელდება, ქალაქები იცვლებიან, ძველდებიან, ქრებიან... ზოგიერთი ქალაქი დროს ვერ უძლებს. რამდენიმე ნანგრევით ვაცნობიერებთ მათ არსებობას ან არაფერი ვიცით მათ შესახებ, ზოგიერთი მათგანი მთელი თავისი დიდებით დგას, უმკლავდება წლებს. უძველესი ქალაქი საგალასოსი ერთ-ერთი იშვიათი ქალაქია, რომელიც დღემდეა შემორჩენილი და სადაც დროის ზემოქმედება ძლივს იგრძნობა... დღეს ის, ბურდურის  აღლასუნის რაიონში მდებარეობს. ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე კარგად შემონახული უძველესი ქალაქი, სადაც ანატოლიაში რომაული პერიოდის ანარეკლი ჩანს. საგალასოსი, იმ რეგიონის დედაქალაქია, რომელსაც ძველად პისიდიას ეძახდნენ. დღეს ის ცნობილია როგორც ტბების რეგიონი, რომელიც მოიცავს პისიდიას, ისპარტას, ბურდურს, აფიონკარაჰისარს და კონიას ნაწილებს. რეგიონი, რომელსაც აქვს სხვადასხვა გეოგრაფიული მახასიათებლები, არის პისიდია, ანუ ტბების უბანი. რეგიონს აქვს გასაოცარი სილამაზე, ერთი მხრივ ზღვა, მეორე მხარეს 2500 მეტრამდე ამაღლებული მთები, მთებიდან მოულოდნელად ამოსული ტბები და დაბლობები. რეგიონის ისტორია რვა ათას წელს ითვლის.

პისიდიელები ცნობილია როგორც თავისუფლებისმოყვარე და მეომარი ხალხი. ისინი ამ მთიან რეგიონს თავიანთ სახლად აქცევენ, რადგან სურთ იცხოვრონ ვინმეს დომინირების გარეშე. რეგიონის ვარსკვლავი, რომელიც მდიდარია წყლის რესურსებითა და ნაყოფიერი ნიადაგით, იწყებს აღმავლობას იმ პერიოდში, რომელიც ცნობილია როგორც „რომაული მშვიდობა“. რადგან რომის იმპერატორმა პისიდია, რომის სავაჭრო ქსელში შეიყვანა და უზრუნველყო მისი ხმელთაშუა ზღვასთან დამაკავშირებელი გზების მშენებლობა. პისიდიის დედაქალაქი საგალასოსი, მას შემდეგ აღმასვლას განიცდის. რბილი კლიმატის და მრავალი სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტის, განსაკუთრებით ზეთისხილის მოყვანის გამო, ქალაქი თანდათან მდიდრდება. გარდა ამისა, საგალასოსს განსაკუთრებული ადგილი უკავია კერამიკულ წარმოებაში. რეგიონის თიხის საწოლებიდან მიღებული სპეციალური თიხით დამზადებული კერამიკა ცნობილია „წითელი სლიპი საგალასოსის კერამიკის“ (Red Slip Sagalassos Ceramics) სახელით. ნარინჯისფერი შეფერილობის წითელი კერამიკა, თავისი მბზინავი, მოლიპულ და გლუვი საფარით, უძველესი სამყაროს ყველაზე მოთხოვნად პროდუქტებს შორისაა მთელ ხმელთაშუა ზღვის აუზში. ხმელთაშუა ზღვის სხვადასხვა კუთხეში გათხრების დროს საგალასოსის დიდი რაოდენობით ჭურჭელი აღმოაჩინეს. ის ფაქტი, რომ გაუმართავი ქოთნები ან გატეხილი ნაწილები არ იყრება, არამედ მრავლდება, ანუ გადამუშავება ხდება თუნდაც იმ წლებში, დღეს ამ კერამიკას პრივილეგირებულს ხდის.

მომდევნო წლებში, საგალასოსი რომის იმპერიის წმინდა ცენტრად გამოცხადდა. იმპერატორთა საყვარელი ქალაქი რწმენის ტურიზმის ეფექტით აძლიერებს თავის ეკონომიკას და იწყებს თავისი ოქროს პერიოდის ცხოვრებას. ქალაქი აღჭურვილია წმინდა ცენტრის ღირსი ბრწყინვალე ნაგებობებით. აშენებულია უზარმაზარი თეატრი, რომლის მაყურებლის რაოდენობა ორჯერ აღემატება მის მოსახლეობას. თეატრი ისეა აშენებული, რომ ქალაქის საჭიროებებს აღემატებოდეს, რათა მიმდებარე რეგიონებიდან ჩამოსულებმა რელიგიურ ცერემონიებში მიიღონ მონაწილეობა.

საგალასოსის თეატრი შთამბეჭდავია, მაგრამ ქალაქი ასევე გამოირჩევა მონუმენტური შადრევნებით. ქალაქის გამოჩენილ ადამიანებს ისეთი შადრევნები აქვთ აშენებული, თითქოს ერთმანეთს ეჯიბრებიან სიმდიდრის გამოსახატავად. მაგრამ ამ უძველეს ქალაქში არის ისეთი შადრევანი, რომელიც განსაკუთრებულ აღნიშვნას იმსახურებს... იმიტომ, რომ მსოფლიოს უძველეს ქალაქებს შორის დღესაც მხოლოდ სამი შადრევანი მუშაობს!... აი, ერთ-ერთი მათგანი საგალასოსის ძველ ქალაქში ქ. ბურდურის აღლასუნის რაიონში მდებარეობს!

ეს შადრევნები ასევე რომის იმპერიის ძალას და პრესტიჟს აჩვენოს მსოფლიოს. შადრევანის მშენებლობაში გამოყენებულია იმპერიის სხვადასხვა კუთხიდან ჩამოტანილი სხვადასხვა ფერის ქვები და ძვირფასი მარმარილო. თქვენ არ გჭირდებათ სხვა მტკიცებულებების ძებნა, რათა გაიგოთ, რამდენად მდიდარი და ბრწყინვალეა საგალასოსის უძველესი ქალაქი, უბრალოდ შეხედეთ ანტონინის შადრევანს! ამ შადრევნის შესახებ არის მითიც: ჭორების მიხედვით, ამ შადრევნის წყალი ალამაზებს ადამიანებს და ვინც მას სვამს, უყვარდება! ყოველწლიურად, ანტონინის შადრევანი მასპინძლობს ათასობით ვიზიტორს, რომლებიც მხოლოდ ამ მითისთვის ჩამოდიან! მეორეს მხრივ, ანალიზის შედეგად გაირკვა, რომ ევროპაში ამ ხარისხის და გემოს წყალი არ არის!

ჩვენ არ გვაქვს დრო, რომ აღვწეროთ თხუთმეტი მეტრის სიმაღლის ჰერონის მავზოლეუმი, კოლონადიანი ქუჩა, ქალაქის სასახლე, ნეონის ბიბლიოთეკა, აბანოები და საგალასოსის უძველესი ქალაქის სხვა სტრუქტურები, მხოლოდ მათი სახელების აღნიშვნა შეგვიძლია. თქვენზეა დამოკიდებული იმოგზაუროთ, ნახოთ და აღმოაჩინოთ ეს ქალაქი, რომელიც დროს აჩერებს.

და ბოლოს, დღეს ჩვენ ვისაუბრეთ  ანატოლიის ერთ-ერთ უძველეს ძველ ქალაქზე, საგალასოსზე, რომელიც ცნობილია, ასევე ბრწყინვალე შადრევნებითაც, მომავალ პროგრამაში შეხვედრის იმედით გემშვიდობებით კარგად ბრძანდებოდეთ…