دولت عثمانی و راه آهن حجاز

در حال حاضر ایستگاه مدینه بازسازی شده و به موزیم تبدیل گردیده است

2231179
دولت عثمانی و راه آهن حجاز

دوستان عزیز قبلاً در مورد راه‌ آهن حجاز از ایستگاه عمان در اردن بحث کرده بودیم.  امروز نیز به بحث خود در این مورد ادامه میدهیم. آرزوی سلطان عبدالحمید، آخرین پروژه بزرگ دولت عثمانی، تنها از ریل‌ های فولادی ساخته نشده بود؛ بلکه این یک راه حیاتی بود که تمدنی را به سرزمین ‌های مقدس متصل می‌ کرد، اندیشه‌ای که امیدها و ایمان‌ها را در شبکه ‌های آهنی بافته بود.

سفر حج که از ایستگاه سیرکجی استانبول آغاز می‌ شد، از دل آناتولی و از دمشق گذشته به سرزمین ‌های مقدس می ‌رسید؛ خط راه ‌آهن که قرار بود در مکه پایان یابد، همان ‌طور که قبلاً نیز به طور مفصل شرح داده شد، به دلیل جنگ جهانی اول و شرایط که ایجاد کرد تنها به مدینه رسید.

در این مسیر طولانی که صدای اشپلاق ریل با آذان‌ ها یکجا می‌ گردید، در واگون‌ ها به زبان‌های تورکی، عربی و بسیاری از زبان‌ های دیگر صحبت می‌ شد. هر ایستگاه در این مسیر یک منزلگاه بود و هر توقف یک نفس. حجاج که نه تنها از استانبول یا دیگر شهرهای آناتولی، بلکه از اسکوپیه، سارایوو، بغداد، دمشق و بخارا می ‌آمدند، در این مسیر دعا میکردند و نعت میخواندند. در ایستگاه‌ ها، تورک‌ها، عرب‌ ها، بوسنیایی ‌ها و آلبانیایی ‌ها همه با هم نماز می ‌خواندند، همه به سوی یک قبله می ‌ایستادند و مقصد همه آن ‌ها یکی بود: ایستگاه مدینه در راه ‌آهن حجاز.

ایستگاه مدینه، برجسته ‌ترین ایستگاه راه ‌آهن حجاز، در سال ۱۹۰۸ تکمیل شد. این نمونه زیبا از معماری عثمانی که در دل صحرا ایستاده بود، نه تنها یک ایستگاه ریل بلکه همچون یک کاخ به نظر می ‌رسید. ساختمان دوطبقه اصلی با پنجره‌های بزرگ و قوس‌ های سنگی و تزئینات هندسی، عظمت معماری آن دوران را به نمایش می ‌گذاشت.

ویژگی برجسته ایستگاه، تزئینات مُقرنس آن بود. این ویژگی که از معماری سلجوقی و عثمانی به ارث گرفته شده بود، حتی در اقلیم بیابانی نیز زیبایی خود را حفظ کرده بود. سنگ‌ های روشن استفاده ‌شده در نمای ساختمان، نور سوزان خورشید را بازتاب داده و به سرد نگه داشتن فضای داخلی کمک می ‌کرد.

اتاق انتظار ایستگاه با در نظر گرفتن راحتی حجاج طراحی شده بود. سقف ‌های بلند، پنجره‌ های وسیع و فضای راحت برای نشستن شرایط خوبی به مسافرین تامین میکرد.  دیوارهای ایستگاه با پنل‌ های کاشی تزئین شده بودند که نقوش کاشی‌ های ایزنیک را به نمایش می ‌گذاشتند و سنت هنری عثمانی را در دل بیابان زنده نگه می ‌داشتند.

در جناح شرقی ایستگاه، تلگرافخانه‌ای وجود داشت که ارتباط ایستگاه را با دنیای خارج برقرار می ‌کرد. در جناح غربی نیز دفاتر اداری و اتاق‌های کارکنان قرار داشت.

بخش پیاده ‌رو ایستگاه با سقفی وسیع و پوشش ‌دار، مسافران را از آفتاب سوزان بیابان و طوفان‌های شدید محافظت می‌ کرد. سطح زمین پیاده ‌رو از سنگ‌ های مقاوم خاصی ساخته شده بود که به خوبی با ترافیک سنگین مسافر و شرایط اقلیمی سخت سازگار بود.

نیاز آبی ایستگاه توسط یک مخزن آب ویژه تأمین می ‌شد. این مخزن نه تنها آب ریل ها را تأمین می ‌کرد، بلکه برای تمیز کردن ایستگاه و نیازهای مسافران نیز استفاده می ‌شد. معماری این مخزن نیز همخوان با طراحی اصلی ساختمان بود.

در اطراف ایستگاه محوطه وسیعی وجود داشت که برای راحتی و انتظار حجاج طراحی شده بود. درختان کاشته شده در اطراف محوطه، در دل بیابان یک واحه کوچک ایجاد کرده بودند. شب‌ ها، محوطه با فانوس‌ها روشن می ‌شد و فضایی آرام و دلپذیر برای مسافران فراهم می‌ کرد.

یکی از ویژگی‌های مهم ایستگاه، آکوستیک آن بود. صدای اشپلاق ریل در کنار صدای آذان که از مسجد نبوی بلند می ‌شد، فضایی خاص را ایجاد می ‌کرد. سالون انتظار ایستگاه با گنبد خود، این صداها را نرم کرده و فضای معنوی خاصی ایجاد می‌ کرد.

در حال حاضر ایستگاه مدینه که بازسازی شده و به موزیم تبدیل گردیده، هنوز شکوه و عظمت آن دوران را به نمایش می‌ گذارد. موزیم راه ‌آهن حجاز مدینه، بازدیدکنندگان را از دوران پیش از اسلام تا امروز به یک سفر فراموش ‌ناشدنی می‌ برد. این موزیم که در سال ۱۹۹۸ توسط شهزاده عبدالمجید بن عبدالعزیز افتتاح شد، تنها ۱۰۲۰ متر از مسجد نبوی فاصله دارد.

موزیم که از ۱۹ سالون نمایشگاهی تشکیل شده، تاریخ پیامبر اکرم (ص)، همسران و خاندان ایشان، مهاجران و انصار را به تفصیل شرح می ‌دهد. نسخه‌ های خطی از دوره پادشاهی عبدالعزیز، کتیبه ‌های اسلامی قدیمی و آثار تاریخی که در هفت اتاق خزانه به نمایش گذاشته شده ‌اند، بازدیدکنندگان را به سفری در زمان می ‌برند.

راه ‌آهن حجاز که در مدینه پایان می ‌یافت، گواهی بر آرزوی بزرگ عثمانی در آخرین دوران آن است. هر ریل، هر ایستگاه، نشانه‌ای از عشق، احترام و تعلق این تمدن به سرزمین‌ های مقدس بود.



اخبار مربوطه