برنامه ای باید دانست- خزر یک بحرنیست

دراین بخش برنامه ای باید دانست امروزی مان به این موضوع می پردازیم که جهیل خزر اگرچه از زمان های قدیم درگفتار روزمره و در زبان های مختلف به صفت بحر از آن یاد می شود، اما در واقع خزر یک جهیل بسیار بزرگ است. بناء سخنان مان را اینگونه شروع می کنیم که خزر یک بحر نیست.

جهیل خزر مجموعه‌ای آبی با وسعت 371 هزار کیلومتر مربع است که در نقشه سیاسی امروزی بین سرزمین‌های آذربایجان، ایران، قزاقستان، روسیه و تورکمنستان  قرار دارد. تورکیه ، ارمنستان، گرجستان و اوزبیکستان را می توان از نظر آب و هوا و اقتصاد جزو کشورهای دارای نفوذ اولیه جهیل خزر به حساب آورد. دلیل اینکه خزر به صفت جهیل طبقه بندی می شود، علیرغم آن، دارای وسعت با در نظر گرفتن یک حجم آبی نهفته درمعیارهای بحر بوده است.

تعریف بحردرکلی‌ترین اصطلاح، یک حجم آبی خیلی ها بزرگ و شور است که به اقیانوس‌ها متصل است. بنابراین، برای اینکه یک توده آبی به عنوان بحر در نظر گرفته شود، ابتدا باید یک ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم با اقیانوس داشته باشد. بر این اساس، سطح آب و شوری بدنه های آبی تغییر می کند. ثانیاً، ابحار اغلب در مناطق وسیعی گسترش یافته و اعماق زیادی دارند. از طرف دیگر خزر از نظر تخنیکی جزوابحار نیست زیرا از چهار طرف توسط خشکه احاطه شده است.

جهیل خزربزرگترین حجم آبی محصور در جهان است. سطح جهیل خزر به تنهایی تقریباً چهل فیصد از مساحت تحت پوشش جهیل های جهان را در بر میگیرد. علیرغم وسعت، محصور بودن توسط خشکه و شوری کم آن خزر را از جمله ای ابحار دور می کند.

اگر بر اساس معیار اندازه مقایسه کنیم، عرض سطح خزر تقریباً 33 برابر بیشتر از بحیره ای مرمره است. این در حالی است که بحیره ای  مرمره به دلیل ارتباط اقیانوسی از طریق بحیره ای سیاه و اژه، وضعیت بحری را دارد، در حالی که جهیل خزر به دلیل احاطه شدن آن توسط خشکه، وضعیت جهیل را دارد. از آنجایی که خزر یک توده آبی بسته است، شوری و عمق خزر کمتر از بحیره ای مرمره است. اوسط عمق بحیره ای مرمره بیش از دو برابر جهیل خزر است.