وارد دوره‌ای می‌شویم که مذاکرات مستقیم انقره و دمشق برای اولین بار از سال 2011 که جنگ داخلی سوریه آغاز شد، شروع شده بود. پس از اولین اظهارات و پیام‌های نسبتا مثبت رهبران، وزرای دفاع و روسای سازمان‌های اطلاعاتی در مسکو دیدار کردند و اکنون نیز انتظار می‌رود که وزرای خارجه نیز دیدار کنند. در حالی که روسیه نقش میانجی را بر عهده دارد، کشورهایی مانند ایران و امارات نیز در تلاش هستند تا در این روند مشارکت کنند.

تظاهراتی که در سوریه با تاثیر بهار عربی در سال 2011 آغاز شد، گام به گام با مداخلات مسلحانه نیروهای نظامی وابسته به رژیم اسد، به یک جنگ داخلی تبدیل شد. در حالی که کشورهایی مانند ایران و روسیه از رژیم حمایت می‌کردند، اکثریت قاطع جهان از جمله تورکیه حامی مخالفان سوریه ای بودند. با تأسیس اردوی آزاد سوریه، مقاومت نظامی علیه رژیم آغاز شد. و اما، با تبدیل شدن درگیری‌های داخلی به جنگ نیابتی، روسیه و ایران در میدان، به رژیم کمک نظامی صورت گرفت. داعش که با تأثیر هرج و مرج در عراق موجودیت یافت، در سوریه شروع به گسترش کرده و عمدتاً مخالفان را هدف قرار داد. آمریکا و کشورهای غربی نیز مبارزه با داعش را در مرکز توجه قرار داده و حمایت خود از مخالفان سوریه ای را قطع کردند. تورکیه که تنها مانده بود، با راه‌اندازی فعالیتهای سه جانبه با روسیه و ایران، روند آستانه را شکل داد. روند آستانه به نوعی نشان داد که جنگ هیچ برنده‌  و نیاز به راه حل سیاسی وجود نخواهد داشت. البته در پشت پرده حوادثی  نیزجریان داشت که در آن صدها هزار نفر جان خود را از دست دادند، میلیون‌ها انسان آواره شدند و زیربناها و ساختمانهای سوریه تا حد زیادی ویران شدند. از سوی دیگر نیز، آمریکا با بهره‌برداری از مبارزه با داعش و کنترل مناطق شرق فرات توسط پ‌ی‌د/ی‌پ‌گ شاخه پ‌ک‌ک، سعی در ایجاد یک دولت تروریستی داشت.

تورکیه با ترتیب عملیات‌های نظامی از تشکیل کمربندی توسط دولت تروریستی مذکور و گسترش آن تا مدیترانه شرقی جلوگیری کرد، اما این تهدید همچنان وجود داشت.

چنین به نظر میرسد، روند جدیدی در چهارچوب راه حل سیاسی، مبارزه با تروریزم و ​​پناهندگان آغاز شد. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور تورکیه با دادن فرصت به پیشنهاد ولادیمیر پوتین رئیس دولت روسیه، دیدار با رژیم اسد را تایید کرد. متعاقباً وزرای دفاع و روسای سازمان‌های اطلاعاتی در مسکو دیدار کردند. اکنون نیزانتظارمی‌رود وزرای امور خارجه در آینده نزدیک دیدار کنند و تلاش درآن است، تا ایران و امارات وارد این روند شوند.

ولی، باید دید که بین طرفین موانع جدی وجود دارد. خواسته‌های اصلی تورکیه تقویت تمامیت ارضی این کشور، سازماندهی عملیات مشترک علیه پ‌ک‌ک، تامین منابع مالی بین‌المللی با حمایت سازمان ملل، بازسازی شهرهای ویران شده به ویژه جلب و بازگرداندن آوارگان است. البته برای تحقق همه اینها، ادامه روند حل سیاسی، ایجاد قانون اساسی جدید و تشکیل دولتی با حضور اپوزیسیون ضرورت دارد. اما برخوردهای رژیم نشان می‌دهد که هیچ گرایشی به این مطالبات ندارد. همانند فقدان اراده مرتبط، موجودیت و یا عدم موجودیت ظرفیت نیز علامت سوال جدی تشکیل می‌دهد. البته نباید فراموش کرد که رژیم اسد با مشکلات جدی مواجه بوده، توان سرپا ایستادن را ندارد، بویژه اقتصاد به بن بست کامل رسیده و مردم از امنیت غذایی و انرژی محروم هستند. علاوه بر این، موازنه‌های جدید جیوپولیتیکی که در چهارچوب جنگ روسیه با اوکراین شکل گرفته است، موقعیت تورکیه را تقویت می‌کند. در این زمینه ممکن است رژیم مجبور به دادن امتیازات مختلف شود. واما، جهت‌گیری این روند پس از انتخابات در تورکیه روشن‌تر خواهد شد.

نویسنده: جان آجون پژوهشگر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تورکیه