جامعه سیاسی اروپا

پروژه جامعه سیاسی اروپا که برای اولین بار توسط امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه در ماه می 2021 مطرح شد، اولین گام ملموس خود را با نشست 6 اوکتوبر که در پراگ برگزار شد، برداشت. علی‌الخصوص با بریگزیت، همه‌گیری و جنگ اوکراین، مباحثات در مورد چگونگی شکل‌گیری آینده اروپا نیز افزایش یافته بود. با پایان اقتدار آنگلا مرکل در آلمان نیز تجزیه و تحلیل گسترده ‌ای در راستای بروز مشکل رهبری در اروپا به وجود آمد. در این زمینه، فرانسه سیاستی را با هدف پرکردن مسند رهبری خالی شده از آلمان، به ویژه از نظر سیاسی اتخاذ کرد. بطوریکه، مکانیزم جدید که با تلاش‌های دیپلماتیک گسترده فرانسه اجرایی شد، هدف اروپا در زمینه افزایش دادن نفوذ خود در سیاست جهانی را در میان گذاشت. این موضوع برای ماکرون رئیس جمهور فرانسه نیز بسیار مهم به نظر می‌رسد. برای همین، در وهله اول، پروژه جامعه سیاسی اروپا به عنوان تلاشی برای تقویت جایگاه رهبری ماکرون در سیاست اروپا و دیپلماسی جهانی ارزیابی می‌شود. از این جهت، جامعه سیاسی اروپا برای فرانسه که در سال‌های اخیر نفوذش در دیپلماسی جهانی رو به کاهش بوده و ماکرون که در این زمینه مورد انتقاد قرار گرفته، معنا و اهمیت خاصی دارد.

اولین اجلاس سران در پراگ سرنخ‌هایی را ارائه می‌دهد که چگونه می‌خواهد آینده اروپا را شکل دهد. اولین موضوعی که مطرح می‌شود، البته جنگ روسیه در اوکراین است. در حالی که پروژه جامعه سیاسی اروپا موضع قاطعی در مورد روسیه یا هیچ کشور دیگری یا تهدید خاصی اتخاذ نکرده است، از نظر زمان بندی بسیار مهم است زیرا نشان می‌دهد اروپا چگونه با بحران‌های چند بعدی ناشی از مداخله روسیه در اوکراین برخورد خواهد کرد.

در راس اینها بحران انرژی قرار دارد. اروپا به طور کلی در سطح انرژی به روسیه وابسته است. مصرف سالانه گاز طبیعی اروپا نزدیک به 500 میلیارد مترمکعب است که نیمی از آن از روسیه تامین می‌شود. اما اختلافات مداوم اروپا و روسیه به دلیل جنگ، کاهش ظرفیت خط لوله نورد استریم 1، فعال نشدن پروژه نورد استریم 2 به دلیل مخالفت امریکا و اعمال تحریم‌های سیاسی و اقتصادی سنگین علیه روسیه باعث افزایش قیمت گاز شد. اگرچه این وضعیت، اروپا را به سمت منابع جایگزین گاز سوق داده است، اما اروپا در سال 2023 با یک بحران جدی انرژی مواجه خواهد شد. مشکلات عمد‌ه‌ای که در زمینه تامین و ذخیره‌سازی گاز و افزایش هزینه‌ها به وجود آمد، اروپا را با یک بحران اقتصادی و سیاسی عمیق در زمینه انرژی مواجه کرد. به همین دلیل، اروپا باید راه حلی برای بحران انرژی بیابد.

از سوی دیگر، جنگ اوکراین چالش جدیدی را برای معماری امنیتی اروپا ایجاد کرده است. اروپا تلاش روسیه برای حمله به اوکراین را تلاشی برای برهم زدن وضعیت موجود پس از جنگ سرد می‌داند. اگرچه تغییر سیاست در ناتو به عنوان اقدامی برای تقویت امنیت اروپا در برابر روسیه اجرا شد، اما ابهامات و ریسک‌های ناشی از جنگ ،نگرانی‌ها در مورد امنیت اروپا را عمیق‌تر کرده است. به ویژه، این واقعیت که بریتانیا با خروج از اتحادیه اروپا مسیر جدیدی را برای خود تعیین کرده است، طراحی مجدد معماری امنیتی اروپا را ضروری می‌کند. به همین دلیل، جامعه سیاسی اروپا به عنوان گامی در جهت حفظ قوی تر اروپا در کنار هم دیده می‌شود. با این حال، بسیار دشوار است که بگوییم جامعه سیاسی اروپا معماری جدیدی را برای معماری امنیتی اروپا معرفی کرده است. بطوریکه، جامعه سیاسی اروپا به عنوان جایگزینی برای اتحادیه اروپا دیده نمی‌شود. کاری که انجام شده فقط برای تقویت این تصور است که در دوره بحران در کنار هم هستیم.

کسانی هستند که از جامعه سیاسی اروپا به عنوان پروژه بزرگ جدید ماکرون انتقاد می‌کنند. این انتقادات در برخی موارد موجه به نظر می‌رسد. فقط، نیازهای کنونی، توسعه استراتژی فراتر از مرزهای اتحادیه اروپا را ضروری می‌سازد. به ویژه مشارکت بازیگران غیر اتحادیه اروپا که در شرایط کنونی بیشتر شنیده می‌شوند، در جامعه سیاسی اروپا (مانند تورکیه) بسیار مهم است. این مشارکت‌ها می‌تواند اتحادیه اروپا را در خصوص چالش‌های ناشی از روسیه قوی‌تر نشان دهد.

جامعه سیاسی اروپا این امکان را دارد که پلتفرمی باشد که در مقیاس قاره‌ای برای تبادل استراتژیک دیدگاه‌ها و سیاست‌گذاری در آینده فعالیت کند. فقط، پیدا شدن راه حل در کوتاه مدت برای مشکلات واقعی اروپا از سوی این پلتفرم مشکل به نظر میرسد.