نظری به آجندای تورکیه وجهان ـ نگاهی به تحولات بعداز 15 جولای درسیاست داخلی و خارجی تورکیه

با نگاهی مجدد به 15 جولای بعد از 5 سال، می‌توان دریافت که این روز، دگرگونی تاریخی برای تورکیه به‌همراه آورده است

پروفیسوردکترمراد یئشیل‌تاش مدیر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تورکیه  موضوع گزارشی را در اینمورد نوشته‌است که تقدیم شما عزیزان میشود:

پنج سال از اقدام برای کودتای نافرجام 15 جولای 2016 که از سوی سازمان تروریستی فتو با هدف سرنگون کردن دولت وتحت کنترل قرار دادن تورکیه انجام گرفت، سپری شده است. شکست اقدام برای کودتا دلایل زیادی دارد. یکی از مهم‌ترین این دلایل، عملکرد جسورانه ملت حامی دموکراسی تورک می‌باشد. بدون تردید، موضع آشکار سیاست در مقابل کودتا نیز یکی از عوامل موثر در جلوگیری از این اقدام منفور محسوب می‌شود. از طرف دیگر، موضع اجتماعی و سیاسی در مقابل کودتا، به تحکیم مقاومت دموکراتیک و اجتماعی تورکیه امکان بخشید. بطوریکه بعد از 5 سال معنا و مفهوم 15 جولای هر چه بیشتر درک می‌شود.

پس از 5 سال در سیاست داخلی و خارجی تورکیه تحولات مهمی صورت گرفته است. به ‌طورمثال، روند پاکسازی عناصر سازمان تروریستی فتو بعد از 5 سال با موفقیت ادامه دارد. بسیاری از منسوبین این سازمان تروریستی که با نفوذ در نهادهای حساس دولت پنهان شده بودند، بعد ازافشا شدن، یا از کار برکنار شد و یا به دستگاه قضایی تحویل داده شده‌اند. در این چهارچوب، بسیاری از منسوبین فتو بعد از شناسایی، از نیروهای مسلح تورک اخراج شده و ریسک‌هایی که اردومیتواند در دوره  اجرای عملیات‌های حساس با آنها مقابل شود، کاهش یافته است. با انجام پاکسازی مشابه در نهادهایی چون اداره پولیس و سازمان اطلاعات و امنیت ملی " میت "  که در مبارزه با ترور از روش موثری استفاده می‌کنند، ریسک‌های احتمالی در این زمینه نیز به حداقل رسانده شده است.

بزرگ‌ترین موفقیت بعد از 15 جولای، با انجام اصلاحات در بخش امنیت نمایان شد. در این چهارچوب، قوماندانی های ژاندارم و نیروهای گارد ساحلی زیر نظر وزارت داخله قرار گرفته و با تغییر نقش رئیس لوی درستیزوالی نیروهای مسلح در رابطه با قوماندانهای قوای وزارت دفاع ملی در درجه اول اهمیت قرار گرفت. اولین نتیجه پاکسازی در بروکراسی امنیتی و انجام اصلاحات در بخش امنیت، در مبارزه با ترور منعکس شد. کمااینکه، با استفاده از استراتژی موثرتر در مقابل سازمان تروریستی و تجزیه‌طلب پ‌ک‌ک و اجرای عملیات سپر فرات در سوریه علیه سازمان تروریستی داعش، حیطه نفوذ هر دو سازمان تروریستی به حداقل رسیده و این مناطق از ترور پاکسازی گردید. در این روند، استراتژی جدید مبارزه با ترور مورد اجرا علیه پ‌ک‌ک که سعی می‌کرد مجددا در عراق مستقر شود، به‌شکل موفقیت‌آمیزی، فعالیت این سازمان در کشور مذکور را محدود کرد. انجام اصلاحات در این زمینه، اجرای استراتژی سیاسی جدیدی را به‌همراه آورده و توسعه هر چه بیشتر نقش تورکیه در دوسیه ‌های حساس سیاست خارجی از جمله لیبیا، سوریه، عراق، قره‌باغ کوهستانی و مدیترانه شرقی را تامین نمود.

15 جولای 2016 باعث یک دگرگونی در سیاست خارجی تورکیه شده و مهم‌ترین گام بعد از این تاریخ در سوریه برداشته شد. تورکیه با عملیات سپر فرات، از یک‌سو مرزها را از داعش  پاکسازی کرده و از طرف دیگر استقرار پ‌ک‌ک در غرب فرات را غیرممکن ساخت. با عملیات شاخه زیتون نیز که در جنوری 2018 آغاز گردید، پ‌ک‌ک از عفرین رانده شد. بدین‌ترتیب تورکیه ایفای نقش فعال‌تری در بحران انسانی در سوریه را آغاز کرد. تورکیه هم‌چنین با اجرای عملیات چشمه صلح در اکتوبر سال 2019 ، سازمان تروریستی پ‌ک‌ک را در شرق فرات نیز مورد هدف قرار داده و از نفوذ این سازمان در سوریه و تشکیل دادن به اصطلاح یک دولت در شمال جلوگیری کرد. تورکیه در مورد حل بحران ایدلیب نیز وارد عمل شده و در ماه مارچ 2020 در این منطقه ضربه سنگینی به رژیم سوریه وارد ساخت. در نهایت، تمامی این عملیات‌های نظامی، برتری تورکیه در مذاکرات دیپلماتیکِ  بعد از 15 جولای را تامین نمود.

تورکیه در باره موضوع لیبیا نیز نقش فعالی برعهده گرفته است. انقره در حل بحران لیبیا ازسال 2011 ، روش‌های دیپلماتیک را ترجیح داد و در مقابل خلیفه حفتر که سعی می‌کند دولت مشروع طرابلس را که در 3 جولای 2019 از سوی سازمان ملل برسمیت شناخته شده است، سرنگون سازد، از دولت مصالحه ملی حمایت می‌کند. در این چهارچوب با امضای توافق‌نامه‌ای با دولت مصالحه ملی از اشغال طرابلس توسط نیروهای حفتر جلوگیری کرد. سپس نیز با تامین عقب‌نشینی حفتر، موجبات آغاز دوره جدیدی در لیبیا را فراهم نمود. تورکیه که با حمایت از آذربایجان در جنگ قره‌باغ کوهستانی، در عقب‌نشینی ارمنستان نقش کارسازی ایفا نمود، در تقریبا تمامی موضوعات منطقه‌ای از نظر دیپلماسی موضعی فعال و از نظر نظامی نیز برتری خود را به‌نمایش گذاشته است. با نگاهی مجدد به 15 جولای بعد از 5 سال، می‌توان دریافت که این روز دگرگونی تاریخی برای تورکیه به‌همراه آورده است.

نویسنده: پروفسور دکتر مراد یئشیل‌تاش مدیر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تورکیه