نظری به آجندای تورکیه وجهان جمعه سیزدهم سنبله سال۱۳۹۹- نظم جهانی لیبرال درحال فروپاشیست

در حالی که "نظم جهانی لیبرال" بعد از افول نسبی ایالات متحده آمریکا و جهان غرب در حال شکست و فروپاشی است، جهان در حال حاضر در یک دوره ترکیبی به سر می برد که هیچ سیستم دیگری نمیتواند در آن ادغام شود. هم اکنون بسیاری از خطوط گسل جیوپولتیک در سراسر جهان فعال شده و در حال حرکت و تولید اصطکاک است. به این ترتیب دنیا در یک عصر وسطی قرار دارد که از خصوصیات بارز آن، بروز درگیری و هرج و مرج در بسیاری از نقاط جهان است. در چنین دورانی به ویژه در اطراف تورکیه، کشورهایی چون عراق، سوریه، لیبیا و یمن و نیز در برخی از مناطق چون شرق بحیره مدیترانه بحرانهایی رخداده که بازگشتهای آنها مستقیماً بر منافع ملی تورکیه تأثیر میگذارد. درچنین شرایطی تورکیه در تلاش است تا از طریق مرور مجدد سیاست خارجی خود، ضمن تعامل با قدرت های نوظهوری مانند جمهوری خلق چین و جمهوری فدراسیون روسیه و ایجاد تعادل در روابط با حکومتهای غربی، امکان تامین منافع ملی خود را به حداکثر برساند. 

اکنون به نوشته جان آجون پژوهشگر بخش سیاست خارجی موسسه ستای تورکیه که در رابطه با موضوع افول نظم جهانی لیبرال و جایگاه تورکیه در آن نوشته است توجه فرمایید.

چندین نقطه عطف مهم در سالهای اخیر وجود دارد که از تاثیرات مشهودی بر سیاست خارجی تورکیه برخوردار بوده است. میتوان گفت که اصلی ترین این نقاط، اقدام به کودتای ناکام و خائنانه 15 جولای، مسئله سوریه و بحران در حوزه بحیره مدیترانه شرقی است. تورکیه که در سال 2016 با اقدام به کودتای گروه تروریستی فتو روبرو شده بود، بعداز مشاهده تلاشهای حمایت گرایانه غرب از عاملان کودتا در روابطش با کشورهای هم پیمان خود به دلسردی و یاس روبروشد. همچنان تورکیه بعداز مشهده شیوه برخورد کشورهای غربی به خصوص آمریکا و آلمان و با بیان اینکه این رفتارها و رویکردها شایسته کشورهای متفق نیست بالاجبار با کاهش سطح اعتماد به این کشورها روبرو شد.

تورکیه که متعاقباً از سوی كشورهای غربی در خلال بحران سوریه تنها مانده بود با مشاهده تلاشهای آمریكا در نزدیکی به گروه تروریستی پ.ك.ك برای ایجاد یك نظام مبتنی بر تروریزم در شمال سوریه از خود واکنش نشان داد و اقدام به انجام عملیات چشمه صلح کرد و به این ترتیب مستقیماً برای رفع این وضعیت مداخله نمود. در حالی که تمامی این تحولات در جریان بود، تورکیه برای ایجاد یک سیاست خارجی متعادل، شروع به برقراری تعاملات سیاسی و نظامی با روسیه کرد. خرید سیستم مدافعه هوایی موسوم به s-400 ، حضور در روند آستانه بر سر موضوع سوریه و به این ترتیب خارج شدن آمریکا از گردونه تحولات سیاسی سوریه و از سوی دیگر  بهبود روابط سیاسی- اقتصادی با چین نشانه های مهمی در این راستا محسوب میشود.

بدیهی است که تورکیه در همه زمینه ها با سیاستهای روسیه موافق نیست. بدون تردید بسیاری از موضوعات جیوپولیتیک از آن جمله‌اند. براحتی قابل مشاهده است که حکومتهای انقره و مسکو در موضوعات مهمی مانند حمایت روسیه از رژیم اسد، مشارکت نظامی روسها با جنرال حفتر در لیبیا و مسئله الحاق ارضی یک طرفه کریمه اختلاف نظر دارند. اما برخورد کشورهای غربی به ویژه ایالات متحده آمریکا در تحمیل نظر به تورکیه، نحوه برخورد آنها با گروه تروریستی فتو و در نهایت صف‌بندی آنها در برابر تورکیه در قبال بحرانهای سوریه و مدیترانه شرقی، سبب شده تا تورکیه دست کم به شکل مقعطی هم که باشد اقدام به مشارکت با روسیه در برخی از زمینه‌ها کند.در این دوران که شاهد فروپاشی نظم لیبرال در جهان و عدم جایگزینی نظام جدیدی به جای آن هستیم تورکیه با تمرکز بر روی منافع ملی خود در تلاش تاسیس سیاستی متعادل است.در چنین دورانی می توان پیش بینی کرد که مناسبات تورکیه با کشورهایی چون چین و روسیه اگرچه در حال حاضر به سطحی استراتژیک نرسیده اما احتمالا در حال طی روندی صعودی خواهد بود.