تبصره یی بر آجندای تورکیه وجهان، جمعه سیزدهم جدی 1398 هجری شمسی(1)

 جنگ نیابتی در لیبیا

ارزیابی های جان آجون نویسنده و محقق بنیاد مطالعات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در رابطه با این موضوع

در شرایط سیاسی جهانی سال 2011 که بهارعربی را به جریان انداخت و با آغاز عصیان بر علیه معمر قذافی در لیبیا، کشورهایی نظیر فرانسه با سوء استفاده از این وضعیت، یک مداخله نظامی آغاز کرده و در پی آن نیز با وارد عمل شدن ناتو، در طرابلس یک دولت مرکزی تاسیس شد. ولی همانند دیگر نمونه ها، در لیبیا نیز هیچ نوع ثبات سیاسی، اقتصادی و نظامی برقرار نشد. از سویی منابع غنی انرژی در این کشور و موقعیت ژئوپلتیک آن در آفریقای شمالی بسیاری از کشورها را وسوسه کرده بود و از سویی دیگر نیز کشورهای حوزه خلیج از تاسیس یک رژیم دموکراتیک در این کشور احساس نگرانی میکردند.  

***

کشورهایی نظیر امارات متحده عربی، مصر و فرانسه که معتقدند دولت وفاق ملی به عنوان یک ساختار مشروع به ویژه نزد سازمان ملل متحد، خدمتی به منافع آنها نخواهد کرد، با حمایت از خلیفه حفتر کودتاچی، درصدد به اقتدار رساندن این جنرال عصیان گر برآمدند. با عدم تحقق این هدف نیز با حمایت از دولت آلترناتیف برای طرابلس در طبرق و با در دست گرفتن کنترل شهرهایی نظیر مصراته و سیرته اقدام به تشکیل یک حکومت دفاکتو در این کشور کردند. این ائتلاف از طریق لابی های امارات متحده و سعودی، دونالد ترامپ را نیز جهت حمایت از خلیفه حفتر متقاعد ساخت، ولی به رغم همه کمک های نظامی و حتی مداخله مستقیم در جنگ، موفق به فراهم کردن زمینه تصرف پایتخت توسط خلیفه حفتر نشد. در چنین شرایطی بود که روسیه با استفاده از خلاء ایجاد شده وارد عمل شد. اردوی ویژه مزدور روسیه یعنی گروه واگنر، با جایگیری در صفوف حفتر مستقیما وارد درگیری شدند.

تورکیه که از ابتدای امر با مداخله نظامی در لیبیا مخالف بود، اقداماتی در مقابله با رویکرد فرانسه در خصوص "در مقابل عمل انجام شده قرار دادن" انجام داده و از حکومت مرکزی طرابلس حمایت کرد. تورکیه برای تشکیل دولتی که بتواند الگویی برای دیگر کشورها باشد، تلاش کرد. با فعالیت نزدیک با دولت وفاق ملی برای ارائه تجریبات خود به آنها کوشید. وقتی ائتلاف حامی حفترعملیات نظامی آغاز کردند، از نظر نظامی نیز حکومت طرابلس را مورد حمایت قرار داد.

کشور لیبیا که از منظر تورکیه دارای رموز تاریخی بوده و در دوره مدرن حجم تجاری اش با این کشور به ویژه در عرصه پیمانکاری به طور جدی افزایش یافته بود، علی الخصوص از نظر ژئوپلتیک منطقه شرق بحیره مدیترانه از اهمیت حیاتی برای تورکیه برخوردار است. تورکیه در همین راستا با امضای  "توافق‌نامه پیرامون حوزه صلاحیت بحری" از سویی نفوذ خود در دریای مدیترانه را قوی تر کرده و از سویی دیگر با وارد عمل کردن قرارداد همکاری نظامی، قاطعیت خود در زمینه محافظت از حکومت مشروع طرابلس در لیبیا در برابر ائتلاف حامی حفتر را نشان داد. تورکیه اگر چه معتقد است که راه حل نظامی در لیبیا گره ای از کار نخواهد گشود، ولی در عین حال میداند که تنها با به تعادل رساندن حکومت طرابلس از نظر نظامی در برابر ائتلاف حفتر، میتوان احتمال یک راه حل سیاسی را به وجود آورد.

نویسنده: جان آجون محقق بنیاد مطالعات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی