مسئله کشمیر چیست؟

درگیری میان پاکستان و هندوستان، بیش از اینکه مسئله ای با پتانسیل بالا برای درگیری باشد، مسئله کشمیر است. طی هفته گذشته، هندوستان و پاکستان، دو نیرویی که دارای سلاحهای هسته ای میباشند، پس از 20 سال، یک بار دیگر درمقابل هم قرار گرفتند. پس از کشته شدن 44 سرباز هندی در بخشی از جمو کشمیر که تحت اشغال هندوستان میباشد، طیاره های جنگی هندوستان، مناطق تحت کنترل پاکستان که آن را مسئول این حادثه دانستند، حملاتی ترتیب دادند. پس از مقابله به مثل پاکستان، دو طیاره های جنگی هندوستان سرنگون شد. یک پیلوت نظامی هندی که اسیر گرفته شده بود نیز پس از چند روز از سوی پاکستان به هندوستان استرداد گردید. در اصل این مسئله، بیش از اینکه مسئله ای با پتانسیل بالا برای درگیری باشد، مسئله کشمیر است. حال ببینیم مسئله کشمیر چیست؟

ارزیابی های پروفسور قدرت بلبل رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه ییلدیریم بایزید انقره:

یک کلاسیک انگلیس

یک ضرب المثل سرخپوستان است که میگوید: "اگر دو ماهی در یک رودخانه به جدال بپردازند، بدانید که چندی بیش یک انگلیس بالا بلند از آنجا گذشته است.". کشمیر نیز یکی از مناطقی است که انگلستان پس از خروج از خاکهایی که اشغال کرده بود، برای ادامه در مداخله و همچنین ممانعت از توسعه آن، منطقه را با همچو پرابلمها رها میکند. شبه قاره هند، از آغاز سالهای هزار تا سال 1857، به مدت  تقریبا 700 سال، از سوی سلاطین تورک تبار اداره شده است. سال 1857 با شکست بهادر شاه، آخرین پادشاه گورکانیان درمقابل انگلیسیها، دوره سلطنت تورکها در شبه جزیره هند، به پایان رسیده و حاکمیت انگلیس آغاز شد.  افرادی که صدها سال با زبان، دین و نژاد خود به شکلی پلورالیستی در شبه جزیره هند درکنار یکدیگر زندگی میکردند، 90 سال بعد، هنگامی که انگلیسها از این خاکها خارج میشدند، ابتدا به دو بخش و بعدها نیز به شکل هندوستان، پاکستان وبنگلادش، به سه بخش تقسیم شدند. امروز زبان انگلیسی یکی از زبانهای رسمی هندوستان، پاکستان و بنگلادش محسوب میشود.

جغرافیایی که فرماندار برعلیه تصمیم مردم که خواستار الحاق به پاکستان بودند، به هندوستان الحاق نمود

 در سال 1947، هنگامی که هندوستان و پاکستان استقلال خود را به دست آوردند، بخشهایی که دارای بیشترین جمعیت مسلمان بودند، به پاکستان و بخشهایی که دارای بیشترین تعداد هندوها بودند نیز به هندوستان واگذار شد. کشمیر نیز علی رغم اینکه 90 فیصد جمعیت آن را مسلمانان تشکیل میدهند، از سوی انگلستان، به پاکستان داده نشد. آینده کشمیر به دست مردم کشمیر واگذارشد. این تصمیم انگلستان، دلیل اصلی ناتفاهمی ها، درگیریها و مرگ و میردرکشمیر از آن روز تا به امروز میباشد. هر چند مردم کشمیردررای گیری انجام شده در سال 1947، خواستار الحاق به پاکستان بودند، ولی روند به شکلی متفاوت ادامه یافت. مهاراجه هاری سینگ، شاهزاده هندوی کشمیر (فرماندار)، تصمیم به الحاق به هندوستان گرفت. هنگامی که مردم کشمیر در مقابل این تصمیم مقاومت نمودند، وی از هندوستان تقاضای کمک نمود. با ورود سربازان هند به کشمیر، سربازان پاکستان نیز وارد کشمیر شدند. بدین ترتیب اولین جنگ میان دو کشور، در سال 1947 به وقوع پیوست. 

جنگها و موقعیت فعلی

اولین جنگ میان طرفین، با میانجیگری سازمان ملل، درماه جنوری سال 1949 به پایان رسید. بر اساس توافقنامه آتش بس، طرفین ملزم به تخلیه کشمیر از سربازانشان بوده و تصمیم گرفته شد که آینده کشمیر بر اساس همه پرسی که تحت نظارت سازمان ملل انجام میگرفت، مشخص گردد.  ولی به دلیل مخالفت هندوستان، همه پرسی هرگز انجام نگردید. هندوستان، منطقه ای که تحت کنترل خود گرفته بود را با نام "جمو کشمیر" با خاکهای خود ادغام کرد. پاکستان نیز منطقه تحت کنترل خود را با نام "کشمیر آزاد" مستقل اعلام کرد. دو کشور درطی سالهای 1965 و 1999، یک بار دیگر به دلیل عدم تفاهم در کشمیر، با یکدیگر جنگیدند. پس از جنگ چین – هندوستان در سال 1962 نیز بخشی از کشمیر تحت کنترل چین درآمد. در حال حاضر 45 فیصد از کشمیر تحت کنترل هندوستان، 35 فیصد آن، تحت کنترل پاکستان و 20 فیصد آن نیز تحت کنترل چین میباشد. به دلیل پرابلمی که انگلستان در کشمیر به جای گذاشت، تا به امروز بیش از 100 هزار تن کشته شده و 1.5 میلیون انسان نیز مجبور به ترک کشمیر شده است.

آیا حل مسئله امکان پذیر میباشد؟

پیش ازهر چیزدیگردرحال حاضر باید تنش را کاهش داد. هندوستان، پاکستان را متهم به حمایت از ترور مینماید. هندوستان در صورت نیاز باید در این خصوص به شورای امنیت سازمان ملل مراجعه نماید. ولی برخلاف آن به تنهایی تصمیم گرفته و حملاتی ترتیب میدهد که این امر نیز قابل قبول نیست. اعلام پاکستان مبنی بر اینکه آماده همکاری در زمینه ترور میباشد، گامی، مثبت محسوب میشود. پاکستان خواستار حل مسئله کشمیر بر اساس تصمیم همه پرسی که سال 1948 از سوی شورای امنیت سازمان ملل گرفته شده بود و میباشد. هندوستان نیز به دلیل اینکه اکثر جمعیت کشمیر را مسلمانان تشکیل میدهند، این امر را قبول نمیکند. به همین دلیل از طریق نظامی سعی دارد کشمیر را در دست خود نگاه دارد. موضع تورکیه نیز در چهارچوب تصمیم شورای امنیت سازمان ملل است. درگیریهای چندین ساله، نشان میدهد، راه حلی که از سوی مردم مورد قبول نمیباشد، راه حل درستی نیست. مردم کشمیر به تصمیم دو کشور و یا بازیگران خارجی، بدون توجه به خواسته آنها، واکنش نشان میدهند. به همین دلیل اولین چیزی که در مورد راه حل میتوان گفت، داخل نمودن مردم کشمیر در روند حل مسئله و تلاش برای یافتن راه حلی که آنها نیز قبول مینمایند است. یکی از راه حلهای احتمالی، حل آن از طریق همه پرسی است. نزدیک بودن مردم کشمیر به پاکستان، امری واضح است. به همین دلیل هندوستان با این راه حل مخالفت میکند. راه حل دیگر نیز موجودیت کشمیر به صفت دولتی مستقل میباشد. ولی هر دو کشور نیز این راه حل را قبول ندارند. تورکیه کشوری است که برای جلوگیری از خونریزیها، اشکها و آسیبهای بیشتر، حاضر به هر گونه کمک به طرفین میباشد. موضع تورکیه در خصوص کشمیر، امپریالیستی نمیباشد بلکه در جهتی است که مسئله به شکلی عادلانه حل شود. اگر هندوستان و پاکستان، مسئله کشمیر را به شکل پرابلمی که تنها مربوط با آنها است تصور نمایند و به همین دلیل باید در تلاش یافتن راه حلی میان خودشان باشند، حل این مسئله دشوار خواهد بود. برعکس اگر طرفین بدانند که از طریق مسئله کشمیر به سوی جنگی جهانی حرکت مینمایند و خود را به شکل وسیله ای برای جنگی جهانی مشاهده کنند، دربهای یک راه حل گشوده خواهد شد. توافقهای فروش اسلحه میان اسرائیل و هندوستان طی دوره های اخیر، حمایت امریکا از هندوستان برای متوقف نمودن چین و به همین شکل حمایت چین از پاکستان، به نوعی نشان دهنده جنگهای وکالتی است. در صورتی که هر دو کشور متوجه این تلاشهای سوء برای ایجاد درگیری میان آنها نگردند و به درگیریها ادامه دهند، جدا متضرر شده و چیزهای بسیاری از دست خواهند داد. ولی اگر به شکلی منطقی به مسئله نگاه کرده و راه حلی برای کشمیر بیابند، هر چند تصور خواهند کرد، که چیز مهمی به دست نیاورده اند، ولی این امر منافع بسیاری برای آنها به بار خواهد داشت. از میان رفتن محیط درگیری، هندوستان و پاکستانی که در مقابل یکدیگر قرار نگرفته اند را به شکلی سریع توسعه خواهد داد و برای منافع چند جانبه در بخشهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و غیر نظامی، تاثیرات به سزایی خواهد داشت.