چشم انداز تمدن جهانی از دیگاه تورکیه چهارشنبه 11 میزان 1397 هجری شمسی -40-

از انجایی که به همگان معلوم است هفته گذشته رهبران جهان در چارچوب 73-امین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک گردهم آمدند. نکاتی که بعضی از رهبران به آن اشاره کردند در اذهان جهایان به ثبت رسید. سخنان مخالف با جهانی شدن دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، حمایت ماکرون رئیس جمهور فرانسه از جهانی شدن در پاسخ به ترامپ، تاکید رجب طیب اردوغان رئیس جمهور تورکیه به اینکه "جهان بزرگتر از پنج است" و دعوت به برقراری عدالت و حضور خانم آردرن نخست وزیر زیلاند نو با فرزند سه ماهه اش از جمله بخش های فراموش نشدنی این اجلاس بود.

ارزیابی های پروفیسور دکتورقدرت بلبل رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه ییلدیریم بایزید انقره  را در این زمینه تقدیم حضورتان می کنیم.

در این مقاله بر روی دعوت رجب طیب اردوغان رئیس جمهور تورکیه و برای برقراری عدالت تاکید خواهم کرد. اردوغان با یادآوری "دایره عدالت" که مفهومی قدیمی در دنیای ترک- اسلام است، به عدم برقراری عدالت  جلب دقت کرد. اردوغان اظهارداشت: "در تمدن ما، دایره ای مبتنی بررابطه بین جامعه، قانون، اداره دولتی، قدرت دولتی، اقتصاد وعدالت، موسوم به دایره عدالت وجود دارد. زنجیرهای این دایره که همگی مرتبط با یکدیگرهستند، امروزه در بسیاری از نقاط جهان شکسته شده است. دلیل بی ثباتی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دنیای ما نیز در این مساله است. در جهت رسیدن به یک آینده یی آرام و با امنیت مجبوریم تا مبارزه بشریت در راه عدالت را با برقراری عدالت به نتیجه برسانیم. امروزه، اگر دارایی های 62 کشور ثروتمند جهان برابر با تقریبا نیمی از همه یی جمعیت یعنی 3.6 میلیارد انسان باشد، مشکلی وجود دارد."

برای درک بهتر تاکید جناب اردوغان به عدالت باید به تحولات اخیر در ارزشهای جهانی  در غرب نگاهی بیندازیم. دنیای غرب که پس از جنگ جهانی دوم ادعای حمایت از حقوق بشر، آزادی و برابری می کرد، امروزه به سرعت از این ارزشها دور میشود. بی عدالتی متوجه به پناهجویان و مسلمانان در کشورهای غربی، تبدیل به امری عادی شده است. با افزایش آراء احزاب نژادپرست و تشکیل ائتلاف برای اقتدار، بیانات نفرت آمیز علیه خارجیان دیگر عیب محسوب نمیشود.  در برخی کشورهای غربی، احزاب سیاسی تنها با موضع مخالف با پناهجویان می توانند به اقتدار برسند. کشورهای اتحادیه اروپا به مسئله پناهجویان تنها به عنوان مسئله امنیت مرزی نگاه میکنند. اگر پناهجویان درکشورخود کشته شوند و یا در کشورهایی چون تورکیه که تبدیل به صدای وجدان بشریت شده است بمانند، برای کشورهای غربی هیچ مشکلی باقی نخواهد ماند.  امروزه تبدیل به جهانی شده ایم که در آن باید از ارزش های انسانی دربرابر دنیای غرب دفاع شود.

از منظر تورکیه، بنیادی ترین ارزش ومفهوم در باورمان، تاریخ مان وتمدنمان، عدالت است. مفهوم کلمه "ملک" در جمله "عدالت پایه و اساس ملک است" که در طول قرون و اعصار چراغ راه مان شده، مال و ملک و اشیاء نیست، بلکه به  معنای نظم و نظام و دولت است. نیاز به عدالت با دیدگاه و عمل "دایره عدالت" سازمانی شده است. "دایره عدالت" شکل سازمانی شده سیستم سیاسی، اجتماعی، نظامی، مالی، تجاری و اقتصادی است.

در آثار مهمی چون سیاستنامه قوتدغوبیلیگ که یوسف خاص حاجب در سال 1069 به قلم گرفته، در اخلاق اعلایی که کینالی زاده علی افندی در سال 1564 به قلم گرفته و در آداب و سنن تورک اسلام، از دایره عدالت سخن به میان آمده است. در دایره و یا حلقه عدالت، نظم جهان و کشور به زنجیره هایی تشبیه میشود که با عدالت آغاز شده و با عدالت به پایان میرسد. آنچه که سبب ایجاد نظم در جهان میشود، حلقه اول است. حلقه دوم جهان به باغی با دیوار دولت تشبیه میشود. حلقه سوم حقوقی است که سبب ایجاد نظم در دولت میشود. در حلقه چهارم به لزوم وجود یک حکمدار برای حفظ حقوق تاکید شده است. در حلقه پنجم به اینکه حکمدار بدون سرباز نمیتواند صاحب دولت باشد اشاره شده است. در حلقه های بعدی به لزوم مالیات برای گردهم آوردن سربازواینکه کسی که این مالیات را جمع اوری میکند باید ملت باشد، تاکید شده است. در آخرین حلقه دایره همانند حلقه اول به عدالت تاکید میگردد. زیرا آنچه که سبب میشود ملت از حکومت باید اطاعت کند عدالت است. سخن شیخ ادبعلی که میگوید "رعیت را زنده  نگه دار تا دولت زنده بماند" به رابطه بین انسان، عدالت و دولت تاکید شده است.

امروز، اگر نظم جهانی به طور جدی مورد سوال قرار میگیرد، وبه شکلی که اردوغان رئیس جمهور تورکیه اغلب تأکید میکند نیاز به بازنگری فوری در سازمان ملل متحد ضروری میباشد زیرا دربها بر روی انسانهای بی گناه بسته شده است و از قاره ای به قاره دیگر فرارمیکنند، این نظم و این جهان بدین شکل ادامه نخواهد یافت. اگرازکودکانی که محکوم به مرگ میشوند پرسیده شود که به کدامین گناه کشته شدید، آیا پاسخی که دریافت خواهد شد، این شرمی سنگین برای بشریت نخواهد بود؟ تاکید اردوغان به دایره عدالت و دعوت به مقابله با ظلم، در عین حال  دعوتی برای رهایی غرب نیزهست. زیرا بطور قطع همانطوریکه که نظام الملک وزیر اعظم سلجوقیان هزار سال قبل اشاره کرده بود مانیز میگوییم که: "با کفر شاید ولی با ظلم هیچ جایی آباد نمی شود."

ارزیابی های پروفسور دکتر قدرت بلبل رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه ییلدیریم بایزید انقره  را تقدیم حضورتان کردیم.

Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Kudret BÜLBÜL