Süni intellekt tərəfindən dəstəklənən yeni sənət hərəkatı: Qanizm

Süni intellekt həyatımıza hər gün texnoloji yeniliklər gətirsə də, bir çox hüquqi sual işarələri də yaradır. Bunlardan biri də yeni sənət hərəkatı olan Qanizmdir və bu şəkildə istehsal olunan əsərlərin kimə aid olduğudur.

''Həyatın maraqlı anları'' proqramının bu günkü hissəsində süni intellekt tərəfindən dəstəklənən Qanizm hərəkatından danışacağıq.

1600-cü illərdə “kalkulyator”un ixtira edilməsi ilə başlayan macəra, kompüter və internetin inteqrasiyası ilə ağıllı cihazlara çevrildi. Bu zaman süni intellekt ortaya çıxdı. Kompüterlər vasitəsilə hesablama aparma qabiliyyəti olaraq ortaya çıxan süni intellekt texnologiyası hər sahədə olduğu kimi sənətə də bir sıra yeniliklər gətirib. Süni intellekt hətta sənət aləmində ''Qanizm'' adlı yeni cərəyan başladıb.

Rəssamlar süni intellekt vasitəsilə vizual əsərlər yarada bilərlər. Bu işlərin arxasında isə "Generative Adversarial Network" adlı  süni intellekt alqoritmi və ya GAN texnologiyası dayanır.

Lakin GAN texnologiyası ilə yaradılan əsərlərin kimə məxsus olduğu ilə bağlı məsələ hüquq dünyasının gündəmindədir.

Süni intellekt əsər yaradır, lakin onu yaradan şəxs belə onun hansı məlumatlardan istifadə etdiyini bilmir.

Necə ki, insanlar xarici dünyanı duyğu orqanları vasitəsilə qavrayıb öyrənirlər, süni intellekt də maşın öyrənməsi ilə oxşar işi görür. Belə ki, o, birdən çox rəssamın əsərlərindən istifadə edərək yeni əsər yarada bilir. Yəni süni intellekt əsərin mənbəyini anlaşılmaz edir.

Süni intellekt tərəfindən yaradılan əsər rəssamamı, proqram tərtibatçısınamı və ya ictimaiyyətəmi məxsusdur? Hüquq dünyası bu suala cavab axtarır. Hələlik hər bir ölkə müxtəlif həll yolları tapır. Məsələn, belə bir fikir var ki, süni intellektin yaratdığı əsərlər Amerika hüquq sistemi tәrәfindәn qorunmur.

Ancaq bu nöqtədə İngiltərə aşağıdakı filtri qəbul edir. İngiltərə süni intellektin istehsal etdiyi məhsulun hüquqlarını süni intellekt proqramından istifadə edən və bu prosesə töhfə verən şəxs və ya şəxslərə verilə biləcəyini bildirir.

Avropada vəziyyət bir qədər fərqlidir. Avropa İttifaqı Komissiyasının hazırladığı hesabatlara görə, bu mövzuda tənzimləmənin zəruri olduğu düşünülür.

Türkiye süni intellekt texnologiyası ilə yaxından maraqlanan ölkələrdən biridir.

Prezident Aparatının  Rəqəmsal Transformasiya İdarəsinin süni intellektə baxışı son dərəcə müsbətdir.

''Hibrid'' əsərlər anlayışı həm süni intellekt tərəfindən yaradılmış, həm də rəssamın intellektual mövzusunu ehtiva edən əsərlər kimi xarakterizə edilir.

Süni intellekt hələ də qanuni cəhətdən kor nöqtələri olan bir sahədir. Qanunverici orqanlar bunu tez bir zamanda həll etmək istəsələr də, süni intellekt texnologiyaları daha yüksək sürətlə inkişaf edir.