İraqda vətəndaş müharibəsi təhdidi və Sədrin yeni oyun planı

SETA – Siyasət, İqtisadiyyat və Cəmiyyət Araşdırmaları Fondunun (Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı) araşdırmaçısı Can Acunun  "İraqda vətəndaş müharibəsi təhdidi və Sədrin yeni oyun planı" başlıqlı yazısını təqdim edirik.

İraqda 2021-ci il oktyabrın 10-da keçirilən seçkilərdən sonra daşlar yerinə oturmayıb. Seçkilərdə xüsusilə ağır məğlubiyyətə məruz qalan “Əl-Haşid əş-Şaabi”yə sadiq müxtəlif silahlı birləşmələr silah gücünə əl ataraq zorla siyasi nəticələr əldə etməyə cəhd edirdilər. Müqtəda əs Sədrin rəhbərlik etdiyi yüksələn “İraq millətçiliyi” İrandan asılı fəaliyyət göstərən bu ünsürlərə qarşı səfərbər oldu. Aylardır yeni hökumət qura bilməyən ölkədə İran tərəfdarı qruplarla Sədr və müttəfiqləri arasında hakimiyyət mübarizəsi küçələrə çıxaraq toqquşmalara çevrilərkən, Sədr sürpriz bir hərəkətlə siyasətdən ayrıldığını açıqladı. 
İraqda 10 oktyabr 2021-ci ildə keçirilən növbədənkənar ümumi seçkilərin nəticələrinə görə, şiə lideri Müqtəda əs-Sədrə bağlı Sədr Qrupu 73 mandat qazanıb. Bu nəticə Sədr üçün böyük qələbə idi. Sədr qruplaşmasından fərqli olaraq iranpərəst qruplar isə xüsusilə Fəth ittifaqı olmaqla böyük məğlubiyyətə uğradılar. Parlamentin keçmiş sədri Məhəmməd Halbusinin Takaddum Partiyası ikinci, keçmiş Baş nazir Nuri Malikinin Hüquq Dövləti Koalisiyası isə üçüncü partiya olub. KDP 34 mandat qazanaraq, KYB və Goran kimi rəqiblərinə qarşı yenidən böyük uğur qazandı. Bu nəticələrdən sonra Sədr sünnilər və KDP ilə ittifaq quraraq yeni hökuməti formalaşdırmaq istədi, lakin xüsusilə İranın müdaxilələri ilə bu cəhd uğursuz oldu. Bundan sonra Sədr yeni bir addım atdı, Məclisi buraxmaq və yenidən seçki keçirmək üçün müavinlərini istefaya göndərdi və müxtəlif həmlələr etdi. İrana yaxın qruplar isə Koordinasiya Çərçivəsi adı altında birləşərək Sədrin hərəkətlərinə qarşı addımlar atdılar. Sədr bu siyasi oyunun ardınca tez-tez böyük kütlələri səfərbər edərkən, ona bağlı hərbi milis təşkilatı olan Seraya Es-Selam qrupunu da ön plana çıxardı və Haşd əş-Şaabi təşkilatlanmaları ilə Bağdad və Bəsra arasında hakimiyyət mübarizəsi də birbaşa münaqişələrə çevrildi. Hadisələrdə çox sayda insan həyatını itirərkən, Sədr yenə sürpriz etdi və bütün tərəfdarlarını birdən geri çəkilməyə çağırdı. Sədr bir gün əvvəl isə siyasətdən getdiyi barədə açıqlama vermişdi. İraqlı populist liderinin tez-tez işlətdiyi ritorika ilə onun hərəkətləri arasında uçurum var.
Şiə dini və siyasi lideri Müqtəda əs-Sədr sosial media hesabından verdiyi açıqlamada "Siyasi fəaliyyətlərdən əl çəkdiyimi və siyasətdən tamamilə uzaqlaşdığımı bəyan edirəm. Atamın məzarı, tarixi əsər qurumu ilə Sədr ailəsinin muzeyi istisna olmaqla, bütün qurumları bağlamaq qərarına gəldim" ifadəsini işlətdi. Sədr açıqlamasında İranda yaşayan İraq şiə dini səlahiyyətlilərindən olan Ayətullah Kazım əl-Hairini də tənqid edib Hairinin geri çəkilmə qərarını öz iradəsilə qəbul etmədiyini müdafiə edib. Görünən odur ki, Nəcəf şiələri üçün mühüm fiqur olan əl-Hairi hakimiyyət ofisini tərk edərək İran tərəfdarı bəyanatlar verdi və bu, Sədri əks addım atmağa sövq etdi. Nəhayət, son addımları ilə o, özünü yeni Hakimiyyət elan edə və İranın öz tərəfdarlarına təsir göstərməsinin qarşısını ala bilər. Nəticədə Sadr və müttəfiqləri İraq millətçiliyini təmsil edərkən, İran tərəfdarı qruplara qarşı mübarizəni davam etdirir.