Qırğızıstan-Tacikistan sәrhәdindә yaşanan gәrginlik

‘‘Avrasiya gündәmi’’ proqramının bu günkü hissәsindә Qırğızıstan-Tacikistan sәrhәdindә yaşanan gәrginliyi qiymәtlәndirәcәyik.

2021-ci ilin 28 aprel tarixindә Tacikistanın  Qırğızıstanın Batıken şәhәrinin Aksuu kәndindәki   ‘‘Golovnoy’’ su bәndinә videokamera yerlәşdirmәk istәmәsi sәbәbindәn gәrginlik yaşanıb. Qarşıdurmaya iki ölkәnin tәhlükәsizlik qüvvәlәrinin müdaxilә etmәsi ilә gәrginliyin sәviyyәsi daha da  artıb. Tacikistan silahlı qüvvәlәri vә silahlı Tacikistan vәtәndaşları sәrhәd xәttindәki 11 qırğız kәndinә raket mәrmisi, ağır silahlar vә helikopterlәr ilә  hücum edib.

Aprelin 30-da tәrәflәr atәşkәsә dair müqavilә bağlayıblar.

28-30 aprel tarixlәrindә baş verәn olaylar nәticәsindә biri uşaq olmaqla Qırğızıstanın 34 vәtәndaşı ölüb, 178 adam da müxtәlif dәrәcәli xәsarәtlәr alıb.Rәhbәrlik tәrәfindәn tәsdiqlәnmәyәn mәlumata görә, hadisәlәr zamanı Tacikistanın 15 vәtәndaşı hәyatını itirib, 90 nәfәr dә xәsarәt alıb.

Qırğızıstanda 30 mindәn çox adam evlәrini tәrk etmәk mәcburiyyәtindә qalıb. Bәzi provokatorlar bu sәbәbdәn bölgәdәki  bәzi  kәndlәri yandırıb, nәticәdә 100-dәn çox tikiliyә ciddi ziyan dәyib. Tacikistan tәrәfindә buna oxşar hadisәlәr yaşanmayıb.

Aprelin 29-da Özbәkistan Respublikasının Xarici İşlәr Nazirliyi, aprelin 30-da da Qazaxıstan prezidenti Kasım Comart Tokayev tәrәflәrә gәrginliyin qarşısının alınması  ilә bağlı çağırış edib. Özbәkistan prezidenti Şavkat Mirziyoyev ilk olaraq qırğızıstanlı vә tacikistanlı hәmkarları ilә görüşüb vә atәşkәsin tәmin olunmasında әhәmiyyәtli rol oynayıb. Rusiya vә Çin tәrәflәr arasında vasitәçi olmağa hazır olduqlarını açıqlayıb.Türkiyә Cümhuriyyәtinin xarici işlәr naziri Mövlud Çavuşoğlu qırğızıstanlı vә tacikistanlı hәmkarları ilә görüşәrәk problemin sülh yolu ilә hәll edilmәsinin vacibliyini qeyd edib vә  dәstәk  vermәyә hazır olduqlarını bildirib. Xaricdәki Tacikistan müxalifәti hadisәlәrә  görә İmamali Rahmanovun mәsuliyyәt daşıdığını bildirb. 2021-ci ilin 1-2 may tarixlәrindә Qırğızıstanda milli matәm elan edilib.

Bәzi ekspertlәr son hadisәlәri  Tacikistan tәrәfinin Qırğızıstanın Leylek qәsәbәsini Varuh Anklav  marşrutuna daxil etmәk  cәhdi olaraq qiymәtlәndirir.  Yeri gәlmişkәn qeyd edәk ki, ‘‘Anklav’’  bir ölkәnin әrazisindә yerlәşәn başqa bir ölkәnin torpaq parçasına verilәn addır. Tacikistanın Ramazan ayında Qırğızıstana qәflәtәn hücum etmәsi diqqәt çәkdi. Daha әvvәl yaşanan gәrginliklәrdә Tacikistan ordusu buna oxşar addımlar atmatıb. Son zamanlarda Qırğısıtan-Tacikistan sәrhәdindә Rusiya ilә Tacikistanın birgә hәrbi tәlimi, Sergey Şoyqunun Düşәnbәyә etdiyi sәfәr, Rusiya mediasında olayların birtәrәfli işıqlandırılması vә Tacikistan müdafiә nazirinin Tehrana sәfәr etmәsi kimi  bәzi önәmli proseslәr  bәzi ölkәlәrin Tacikistanı qoruyub-qorumadığı ilә bağlı suala zәmin hazırlayır.

Bunu da vurğulamalıyıq ki, hadisәlәr zamanı Qırğızıstan ictimaiyyәtinin  Türk Şurasına olan inamının  olduqca yüksәk olduğu müşahidә edilib.